Bilgilendirme Tasarımının İlkeleri

Bilgilendirme tasarımı projesi üretmek uzun ve zorlu bir süreçtir. Konuya ait yeterli kuramsal bilginin son yirmi yılda şekillenmeye başlaması nedeniyle süreç pek çok kişi için ilk etapta karmaşık gelmekte ve bilgilendirme tasarımının kurallarının olmadığını düşündürmektedir. Hemen her tasarımcı bu nedenle kendi deneyimlerinden yararlanmakta, hedef kitleyle empati kurmaya çalışmakta ve ortak akılla hareket etmektedir. Tüm bu iyi niyetli ancak sürekliliği tartışılabilir çabaları sağlam bir zemine oturtmak adına bilgilendirme tasarımının ilkelerini konuşmakta yarar vardır.

"Bilgilendirme Tasarımının Beş ilkesi"' ortaya net ifadeler koyabilmekte ve bilgilendirme tasarımında hakim olan prensipler hakkında bilgi vermektedir (Sless, 2005).

Yaklaşım (Politics): Var olan bilgilendirme karmaşasında yeni bir projeye başlarken çözülmeyi bekleyen sorunlar, ya çok bileşenli ya da tekil olacaktır. Tasarım, bilgiye gereksinim duyan kitleler adına yapıldığı için, ortaya çıkan ürün kamu yararına olacaktır.

Bu nedenle kamu yararına yürütülecek bilgilendirme tasarımı projelerinde tarafsızlıktan bahsedilemez. Bilgilendirme tasarımcıları bile problemi çözümlerken, kendilerini kullanıcı olarak işin içine katar ve taraf olurlar. Bu tür "çevresel" faktörler

kesinlikle ciddiye alınmalı ve sürece dahil edilmelidir. Amerikalı tasarımcı BJ Krivanek'in yürüttüğü sosyal tasarım projesi taraf olmaya uygun bir örnektir. Sıkıntılı bir mahallede, mahalle sakinlerine tipografık bir düzenlemeyle pozitif mesajlar veren çalışmada tasarımcı, kalabalığın sesi olan ham veriyi işleyerek •bilgilendirme tasarımının kapsamına girecek bir tasarım projesi haline getirmiştir.

Konumlandırma (Position):Bir kullanıcı ile bir diğer kullanıcı arasında yer alan mantık ilişkisi ve bu ikisinin gereksinim duyduğu bilgi, projenin konumlandırılışını belirler. İnsanlar, yaşam deneyimleri kadar ilerisini öngörebilirler. Bu nedenle, "kişinin kendini bir başkasının yerine koyma" çabası, bilgilendirme tasarımı için her zaman geçerli olmayabilir. Herhangi bir bilgilendirme çalışmasının farklı insanlar üzerinde farklı sonuçlar verebileceğine hazırlıklı olunmalıdır. Bilgilendirme tasarımcısı üç aşamalı bir gözden geçirme yöntemi uygulamalıdır: İlk olarak kendi bulunduğu yeri (konumunu, sınırlarını) anlamalı; ikinci olarak bu konumdan görülebilenlere ve görülemeyenlere hazırlıklı olmalı; üçüncü olarak da tüm bu sorunların üstesinden gelmenin yollarını araştırmalıdır.

Bilgilendirme tasarımı kolay bir alan değildir. Çünkü insanların bu denli bilgi bombardımanının altında gereken ortak algıya ve bakışa ulaşmaları beklenemez. Ne tasarımcıların ne de kullanıcıların iletişim ortamındaki ana faktörleri belirleyemeyeceği ya da değiştiremeyeceği unutulmamalıdır. Önemli olan bu faktörleri de tasarım sürecine dahil edip, gidiş yolunu çizmektir. Tate Modern'de, tasarımcılar, mevcut yapıya uygun b i r tasarım anlayışını getirmiş ve özgünlükten taviz vermemişlerdir.

Tutumluluk (Parsimony): Bilgilendirme tasarımı sürecinde bütçeleme önemlidir.

Ancak sanılanın aksine bir projeyi başarılı yapmak için çok para harcamak gerekmeyebilir. Düzenli harcamalarla tüm projeyi hayata geçirebilmek başarıya doğrudan katkıda bulunan bir öğedir. Bu nedenle malzemenin kalitesi ya da tüm stratejik planlamalar yapıldıktan sonra oluşturulan görsel arayüzün özgünlüğü bütçenin birinci derece önemli kalemleri değildir. Tutumluluk projeye yönelik entellektüel ve estetik bakışta önemli bir gösterge olursa, ortaya çıkan ürün lüks olduğu halde eksikleri nedeniyle görevini yapamayan bir ürün değil, görevini başarıyla yerine getiren ve herkese ulaşan bir tasarım ürünü kazandırılabilir. Hedefler belirlendikten sonra tasarım

sürecinin bütçe dahilinde planlanması en doğrusu olacaktır. Amerikan Pentagram tasarım grubundan Michael Gericke, Amerikalı Senatör Daniel Patrick Moynihan'm anısı için benzerlerinin aksine yalnızca altı hafta gibi kısa bir süre izlenecek bir sergiyi, çok düşük bir bütçeyle ama başarılı bir tasarımla hazırlamıştır.

Nezaket (Politeness): Bilgilendirme tasarımı, insanın başkalarına kendini adadığı, onları kullanabilecekleri bilgi ortamıyla buluşturduğu bir tür nezaket ve saygı becerisidir. Bu süreçte yapılan çalışmalar da nezaketin yansımasıdır. Saygı duyma ve değer verme aşamasında hangi bilginin nasıl verileceğinin dolaşıma çıkmadan saptanması bu yaklaşımın bir ürünüdür. Bilgilendirme tasarımcıları, tasarım sürecini bu kriter bazında yürütürlerse karmaşık bir yoğunluğun üstesinden gelebilir ve asıl hedef olan kullanıcıyı bilgilendirebilirler. Böylece kullanıcıları ister görme engelli olsun, ister farklı uluslardan gelsin, aşağıdaki plan onlara hizmet verebilir.

Performans (Performance): Kamu kurumları ya da şirketler öngörü ya da beklentinin ötesinde, projelerin kriterlere uyarak işlemesini amaçlar. Buradaki kilit nokta, öngörülmüş olanla öngörülemeyecek sonuçların arasındaki farkı bilmektir.

Bilgilendirme tasarımcıları, projenin işlerliği için pek çok araştırma, test ve uygulama yapar. Hemen her ürünün uygunluğunu önceden görmek isterler. Sonradan geri dönüşü olmayan çalışmalar ortaya çıkarsa bu hem uygulatana, hem uygulayana hem de kullanıcı grubuna pahalıya mal olabilir.

Bilgilendirme tasarımının uygulanması aşamasında performans değerleri için başat koşul projenin kullanılabilir olmasıdır. Bir başka deyişle, kullanıcı grubu ortaya konan projeden yararlanabiliyorsa, projenin "yüksek performanslı" olduğu söylenebilir.

Bilgilendirme tasarımcımda performans kriteri doğrudan işlerliğe bağlıdır. Bu nedenle performans denince "hız", "çabukluk" gibi kavramlar düşünülmemeli, hedefi vurmak düşünülmelidir. Performans değerleri tasarımın temel nitelikleriyle birlikte anılır. İyi bir tasarımın kriterleri arasında yer alan estetik duruş, verimlilik, kullanılabilirlik ve ekonomik öncelikler aynı zamanda birer performans kriteridir.

Doğrudan bir Arap ülkesine yönelik yapılan Acil Çıkış piktogrami halen evrensel ölçekte görevini yerine getirmektedir. Aynı şekilde gerek form gerekse renklendirmeden ötürü Japonya kökenli "dur" tabelası da görevini yerine getirmektedir.