Türker EROĞLU (1996: 197-203) “Nevşehir ve Elazığ’da Sıra Odaları ve Kürsübaşı Sohbetleri” isimli çalışmasında, Sıra Odaları ve Kürsübaşı Sohbetlerini Nevşehir ve Elazığ’daki örnekleriyle inceleyerek karşılaştırmaya çalışmıştır.
Nevşehir ve Elazığ’da geçmişte önemli fonksiyonları bulunan Kürsübaşı Sohbetleri, Sıra Odaları Sohbetleri ve Cemaat Odalarının benzer özellikler gösterdiği ancak
15 özellikle Kürsübaşı Sohbetlerinin Elazığ’da erkekler tarafından, Nevşehir’de ise kadınlar tarafından düzenlendiği ifade edilmiştir. Elazığ’da musiki icrasının ağırlıklı ve kurala dayalı olduğu belirten Eroğlu, bu durumu Elazığ’ın geçmişte ve günümüzde bir kültür merkezi olmasına bağlamaktadır. İnsanımızın, iletişim cihazlarının yaygınlığına rağmen geçmişten gelen gelenekleri farklı şekillerde de olsa sürdürdüğü sonucuna ulaşılmıştır.
Attila ÖZDEK (2016: 195-210) “Konya Oturağı ve Müzik Dinamikleri” isimli çalışmasında Konya Oturağı’nın müzik dinamikleri, Oturaklara bizzat katılmış kişilerin yazılı, basılı ve elektronik kaynaklar yoluyla tespit edilmiş görüşleri ve alana özgü literatürün belirli bir çerçeve içinde ele alınmasıyla açıklanmaya çalışılmaktadır.
Konya’daki geleneksel halk müziğinin kendine özgü bir yapısının olduğu,
Bu kendine özgü yapının kent merkezli halk müziği olarak tanımlandığı ve birlikte çalma geleneğine ilişkin bir anlayışı içerisinde barındırdığı,
Konya’nın tarihi, siyasi ve dini merkez olma özelliklerinin Konya kültürünü ve dolayısıyla müziğini de oldukça etkilediği ve de bu doğrultuda özellikle Mevlana ve Mevlevi müziği ile bağlantılı olarak Konya yerel müziğinde Klasik Türk Müziği özelliklerinden bazılarının izlerinin gözlemlenebildiği,
Oturak müziklerinde de belirli isimlendirmeler, makam, usul ve tempo anlayışları ve sıralamaları incelendiğinde fasıl adabına benzer bir durumun kısmen söz konusu olduğu,
Konya Oturaklarında önceleri divan, cura ve kaşıktan oluşan çalgı topluluğun zamanla çeşitli etmenlerle ut, kanun, darbuka ile bütünleşik bir yapıya büründüğü ve orta boy (tambura) bağlamanın da bu grupta kullanılmaya başlandığı,
Konya Oturaklarında bağlama çalımında “Konya tezene tavrı” adı verilen özel bir çalma tekniğinin kullanıldığı,
Oturaklarda temel eksende müzikle birlikte oyun ve oynayan kadınların tarihsel süreçte söz konusu olduğu, ancak günümüze yaklaştıkça Oturakların yapısının oyun içeriğinden uzaklaştığı,
16
Konya Oturağında seslendirilen türkülerin konu ve edebi bakımdan Türk halk edebiyatı genel özelliklerine paralel bir yapı taşıdığı…(age: 208) Sonucuna varılmıştır.
M. Emin SOYDAŞ (2016: 293-306) “Çankırı Yaren Sohbetindeki Müzik Unsurlarının Değişimine Genel Bir Bakış” isimli çalışmada Yaren Sohbetlerinde müziğin üstlendiği rol ve müzik unsurlarından bahsedilmektedir. Çankırı Yaren Sohbeti Geleneğinde müzik bu toplantıların çok önemli bir bileşenidir. Hatta bu meclislerde sohbetten ziyade, orta oyunları ile birlikte müzik ve raksın esas unsurlar olduğu görülür. Bunun da ötesinde, Yaren Sohbetinin kurgusu ve içeriğine bakıldığında müziğin bir eşlik unsuru olmaktan ziyade sohbetin merkezinde yer alan ve akışını şekillendiren temel öğe olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Çankırı’daki Yaren Sohbetleri içerisinde yer alan repertuar, çalgı, icra, icracı ve işlev gibi birtakım müzik unsurlarının değişiminden bahsedilmektir.
Sagıp ATLI (2016: 59-81) “Geleneksel Sohbet Toplantılarının Türkiye’deki Yayılma Sahası ve Güncel Durumu” isimli çalışmasında, Geleneksel Sohbet Toplantıları ile ilgili genel bir bilgi verilerek, ülkemiz coğrafyasında bu toplantıların bölgelere göre hangi isimlerle bilindiği, devam edenlerin ne şekilde devam ettiği, hangilerinin ne sebeple tertip edilemediği açıklanmaktadır. Bunun yanında sohbet toplantılarının devam ettirilmesi ve tanıtımında medya ve derneklerin üstlendiği role de değinilmektedir.
Türkiye’de genel olarak sohbet toplantılarının yirmi yedi farklı isimle bilindiği belirlenmiştir. Aynı yerde farklı adlarla birden fazla sohbet toplantısı olan yerlerin başında; Konya, Kastamonu, Kütahya, Balıkesir, Kastamonu, Karabük- Safranbolu, Isparta, Antalya, Gaziantep, Şanlıurfa, Çorum, Nevşehir, Sivas, Kırşehir, Erzurum ve Mardin gelmektedir.
Bu iller arasından Helva Sohbetleri, Yatsı Sohbetleri, Barana Sohbetleri ve Oturak Âlemleri olmak üzere en fazla dört farklı sohbet toplantısının icra edildiği yer Konya’dır.
Türkiye’nin farklı yerlerinde aynı adla en fazla icra edilen ve yaygın olan sohbet toplantısı Ferfene/Herfene’dir.
17
Sohbet toplantılarının bir bölümünün televizyon, internet gibi değişik eğlence imkânlarının ortaya çıkması, iş imkânlarından dolayı büyük kentlere olan göçün artmasıyla icra edecek kişilerin azalması, eğitim amacıyla gençlerin farklı yerlere gitmesi sonucunda kendi kültüründen uzaklaşması gibi çeşitli sebeplerden dolayı günümüzde icra zeminini kaybettiği tespit edilmiştir. Sohbet toplantılarının bir bölümünün de geleneksel yapısına uygun şekilde ve güncellenerek devam ettirildiği, bazılarının ise sadece gösteri amacıyla belirli kişiler tarafından özel günlerde tertip edilir hâle geldiği belirlenmiştir.
Teknoloji ile birlikte ortaya çıkan kitle iletişim araçları, hayatın her alanında yer alır duruma gelmiştir. Özellikle televizyon kanalları ve sosyal paylaşım sitelerinde sohbet toplantıları ile ilgili programlar yapıldığı videolarının paylaşıldığı tespit edilmiştir.
Derneklerin, sohbet toplantılarının devam ettirilmesinde ve unutulanların yeniden canlandırılmasında ne kadar etkili olduğu, kurulan derneklerin yapmış oldukları faaliyetlerinden hareketle anlaşılmaktadır. Bu sebeple sohbet toplantılarının gelecek nesillere aktarılmasında derneklerin etkin bir role sahip olduğu aşikârdır.
18 BÖLÜM IV