Benlik saygısı ile ilgili yapılan yabancı çalışmalar

Hoge ve Renzulli (1993) yaptıkları çalışmada üç geniş konuyu araştırmıştır. İlk olarak, üstün yetenekli ve normal çocukların benlik saygıları farklılık gösterir mi? İkincisi, çocuğu üstün yetenekli olarak etiketlemenin benlik saygıları üzerindeki etkileri nelerdir? Üçüncüsü, yetenekli için özel programlarda bir çocuk yerleştirmenin benlik saygısı üzerinde herhangi bir etkisi var mıdır? İnceleme, benlik kavramı ve üstün yetenek yapıları ile ilgili teorik ve metodolojik konuların tartışılmasıyla başlar. Bu üç konuda içeren çalışmalar bir metaanaliz izlemektedir. İki tür çalışma gözden geçirilir: (a) üstün yetenekli ve normal öğrencilerin benlik saygısı açısından karşılaştırıldığı durumlar ve (b) üstün yetenekli çocukların üstün yetenekli öğrenim programlarına katıldığı çalışmalar ve keşfedilen benlik kavramı üzerindeki etkileri. Çalışmalara göre üstün yetenekli öğrencilerin benlik saygılarının normal öğrencilerden olumludur, fakat bazı araştırmaların sonuçları oldukça değişken olduğu da gözlemlenmiştir. Makale araştırma ve pratik etkileri üzerine bir tartışma ile sona ermiştir.

Pyryt ve Mendaglio’e (1994) Kanada’da yaşayan 98 ortaokul öğrencisi ile üstün yetenekli ve normal öğrencilerin benlik saygısı kavramlarını çok boyutlu bir bakış açısıyla araştırmışlardır. Yapılan araştırma sonucunda üstün yetenekli öğrencilerin benlik saygısı bakımından, normal öğrencilerden daha olumlu olduğunu tespit etmişlerdir.

Bracken (1980) 78 üstün yetenekli çocuğun tutumlarının, normal öğrencilerden farklı olup olmadıklarını belirlemek için yaptığı çalışmada üstün yetenekli çocukların, öğrenmeye karşı daha olumlu tutum sergilediklerini ancak üstün yetenekli ve normal öğrenciler arasında benlik saygısı ve akran ilişkilerinde kayda değer farklılık göstermediklerini tespit etmiştir.

Brody ve Benbow (1986) yaptıkları çalışmada üstün yetenekli öğrencilerin benlik saygısı algıları, kontrol odağı, popülerlik, depresyon (veya mutsuzluk) ve sosyal ve duygusal uyumlarını araştırmışlardır. Normal olan bir grup öğrenciyle

63

karşılaştırıldığında, üstün yetenekli öğrencilerin kendilerini daha az popüler olarak algıladıklarını, ancak benlik saygısı, depresyon veya disiplin problemlerinin karşılaştırılmasında hiçbir farklılık bulunamadığını tespit etmişlerdir. Üstün yetenekli ve normal öğrencilerin karşılaştırılmasında, yüksek sözel yeteneğin bazı sosyal ve duygusal problemlerle ilişkili olabileceğine dair hafif göstergeler olduğunu tespit etmişlerdir.

Colangelo, Kelly ve Schrepfer (1987) yaptıkları çalışmada 243 üstün yetenekli, normal ve özel öğrenme ihtiyaçları olarak tanımlanan öğrencinin benlik saygılarını karşılaştırmışlardır. Öğrenciler üç grup olarak akademik yeteneklerine göre kendi okulları tarafından tespit edilmiştir. Üstün yetenekli öğrenciler, akademik zorluklar nedeniyle özel öğrenme ihtiyaçları olan öğrenciler ve genel öğrenciler araştırma için seçilmiştir. Ortaokul öğrencileri Tennessee öz kavram ölçeği ve okul tutum ölçeği uygulanmıştır. Ölçekler eylül ve mayıs ayında iki tez tekrarlanmıştır. Eylül ayında yapılan testte bulunan farklılıklar mayıs ayında sürdüğü görülmüştür. Araştırma sonucuna göre üstün yetenekli öğrencilerin benlik saygısı açısından en yüksek puanı alma eğilimindedirler, ancak bu durum cinsiyetten biraz etkilenmiştir. Özel öğrenme ihtiyaçları olan öğrenciler tüm değişkenler üzerinde en düşük puanları almıştır. Bu sonuçların eğitimsel etkileri detaylandırılmıştır.

Cornell ve ark. (1992) Virginia Üniversitesi'nde yapılan Üstün Zekalı Programlara Giren İlköğretim Öğrencilerinin Özellikleri çalışmasında 1100’den fazla üstün yetenekli öğrenci ile boylamsal bir çalışma yapmışlardır. Çalışma üstün yetenekli programlarında eğitim gören ve normal öğretim programlarında eğitim gören üstün yetenekli öğrencilerden oluşmaktadır. Bu raporda üstün yetenekli öğrenciler 5 eğitim türünde karşılaştırılmıştır: normal sınıflarda eğitim görenler, destek eğitim odalarında eğitim görenler; ayrı sınıflarda yetenek gruplaması ile eğitim görenler; özel okullarda eğitim görenler ve herhangi bir programa dahil edilmeyenler. Genel sonuçlar, her türlü yetenekli eğitim programlarına seçilen öğrencilerin akademik başarının akranlarının oldukça üstünde olduğunu göstermektedir ayrıca bu öğrencilerin başarı düzeyleri, benlik saygıları anlamlı farklılıklar göstermektedir.

64

Hoge ve ark. (1991) yaptıkları çalışmada üstün yetenekli programına kayıtlı 5. 6. 7. ve 8. sınıf öğrencileri ile çalışmışlardır. Ölçümler, Çocuklar için Kendi Kendine Algılama Profili ve öğretmen niteliklerinde öğrenci özelliklerinin ölçülmesi ölçekleriyle yapılmıştır. Sonuçlar, belirli bileşenlerin bağımsızlığını teyit etti ve sosyal yeterlilik ile fiziksel görünüme ilişkin kendi algılarının, benlik saygısa ana katkıları olduğunu gösterdi.

Üstün yetenekli çocukların benlik saygıları, Piers-Harris'in Çocuk Benlik Saygısı Ölçeği kullanılarak incelenmiştir. İnceleme sonuçlarına göre, üstün yetenekli öğrencilerin benlik saygıları normal öğrencilere göre daha yüksek bulumuştur. Cinsiyetler arasında veya bu tür programlara kayıtlı öğrenciler arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır.

Ketchman ve ark. (1977) yaptıkları araştırmada sosyoekonomik düzeyi iyi olan 148 çocuk ile çalışmışlardır. Çalışma grubunun ortalama IQ seviyesi 131’di ve çocukların %70’inin ailesi lisansüstü mezunuydu. Çalışma üstün yetenek, sosyoekonomik düzey ve benlik saygısı arasındaki ilişkiyi, üstün yetenek ile yaş, cinsiyet ve okul başarısı arasındaki ilişkiyi, üstün yetenek ile okul içindeki değişkenlerin ilişkisini ölçmek amacıyla yapılmıştır. Yapılan araştırma, benlik kavramı ile akademik başarı arasında üstün yetenekli öğrencilerle normal öğrenciler arasında anlamlı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Benlik saygısı ölçeği ile yaş, cinsiyet, IQ ve akademik başarı arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

Loeb ve Jay (1987) yaptıkları çalışmada üstün yetenekli 9-12 yaşındaki çocukları, üstün yetenekli olmayan çocuklarla karşılaştırdı. Her çocuğa ilişkin davranışsal bilgiler annesi ve öğretmeni tarafından sağlandı. Araştırma sonucunda üstün yetenekli kızların, üstün yetenekli olmayan kızlardan daha olumlu bir benlik saygısına sahip oldukları görüldü. Erkeklerle böyle bir farklılık bulunamadı. Hatta üstün yetenekli erkek çocuklarının, yetenekli olmayan erkeklerle karşılaştırıldığında, özellikle fiziksel güç ve saldırganlık alanlarında, daha düşük benlik saygısına sahip oldukları görülmüştür. Anneler ve öğretmenler benzer şekilde üstün yetenekli kızlar için daha

65

az sorun alanı belirttiler, ancak üstün yetenekli ve yetenekli olmayan erkek çocukları için böyle bir fark bulunamadı.

Maddux ve ark. (1982) 5.ve 6. Sınıfa giden 55 üstün yetenekli ve 55 normal öğrenci ile yaptıkları araştırmada benlik saygısı ve sosyometrik değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Öğrencilere Piers-Harris çocuk benlik saygısı ölçeği ve bir sosyal mesafe ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre 6.sınıftaki üstün yetenekli öğrencilerin, normal 6. sınıf öğrencilerinden daha yüksek benlik saygsına sahip olduğunu görülmüştür. 5. sınıf seviyesinde fark bulunamamıştır.

Araştırmacılar üstün yetenekli çocukların, tanınan yüksek yeteneğin algılanan olumsuz sosyal etkileriyle başa çıkmak için çeşitli stratejiler kullandıklarını öne sürmektedir. Sosyal başa çıkma anketi (SCQ), bu tür stratejilerin kullanımını ölçmek için tasarlanmıştır. Yapılan araştırma sonuçlarına göre Sınıf düzeyine göre incelendiğinde 9-12 yaş grubundaki öğrencilerin benlik saygısı cinsiyet, sınıf düzeyine göre farklılaşmadığı görülmektedir. (Swiatek, 2000)

Bartel ve ark (1986) yaptıkları çalışmada dördüncü ve beşinci sınıf çocuklarından oluşan üstün yetenekli ve normal öğrencilerden oluşan 145 öğrenci ile depresyon ve benlik saygısı incelenmiştir. Benlik saygısı, Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri tarafından değerlendirildi. Depresyon, Kovac'ın Çocuk Depresyon Envanteri, Reynolds Çocuk Depresyon Ölçeği ve öğretmenlerin küresel depresyon dereceleri ile ölçülmüştür. Araştırma sonucunda üstün yetenekli öğrenciler ve normal öğrenciler arasında benlik saygısı veya depresyon düzeylerinde farklılık görülmemiştir. Bununla birlikte, sınıf içi ve cinsiyet farklılıkları incelendiğinde, yetenekli erkeklerin, üstün yetenekli kızlardan daha düşük benlik saygısı ve daha fazla depresyon düzeyleri gösterme eğiliminde oldukları bulundu. Genel olarak yapılan araştırmada üstün yetenekli ve normal öğrenciler arasında duygusal özelliklerde önemli bir farklılık bulamamıştır.

Karnes ve Wherry (1981) yaptıkları çalışmada üstün yetenekli öğrencilerin benlik saygısı Piers-Harris çocuk benlik saygısı ölçeği kullanılarak incelenmiştir. Yapılan çalışma sonuçlarına göre üstün yetenekli öğrenciler ile normal öğrenciler arasında

66

anlamlı farklılık bulunmuştur. Üstün yetenekli öğrencilerin normal öğrencilerden daha yüksek benlik saygısına sahip olduğu tespit edilmiştir. Üstün yetenekli öğrenciler arasında cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Van Tassel-Baska, Olszewski-Kubilius ve Kulieke (1994) yaptıkları çalışmada Üstün yetenekli ergenlerin akademik başarı düzenlerinde benlik saygısı ve ilgili sosyal destek faktörlerinin rolünü araştırmışlardır. Yapılan araştırma sonuçlarına göre bulgular etnik kökene ve cinsiyete göre bazı farklılıklar olduğunu göstermektedir, ancak çoğu farklılık, özellikle sosyal destek ve sosyal ve benlik saygısı alanlarında olmuştur. Aile gelir düzeyi yüksek öğrencilerin benlik kavramlarının diğerlerine göre daha olumlu olduğunu tespit etmişlerdir.