Bellek Eğitim Programının Uygulanması

Bellek eğitim programı uygulanmadan önce, ÇBSDÖ ön test olarak deney ve kontrol grubuna uygulanmıştır. Anaokulu ve anasınıfına devam eden 13 kız 13 erkek olmak üzere 26 çocuk deney grubu, 26 çocuk kontrol grubunu oluşturmuştur. Toplam 52 çocuğa ÇBSDÖ ön test olarak uygulanmıştır.

Öğretim yılının ikinci yarısında yapılan çalışmada, ön test uygulaması için okul yöneticisi ve öğretmenleriyle görüşülmüştür. Okullarda test uygulaması için okul yönetiminden çocukla bire bir çalışılacak uygun ortam hazırlanması konusunda yardım istenmiştir. Uygulamanın yapılması için ayrılan uygun mekâna çocuk boyuna uygun masa ve sandalye yerleştirilmiştir. Daha sonra sınıfa gidilerek çocuklarla tanışılmış, birlikte ayrı bir odada çalışma yapılacağı söylenmiştir. Çocuklar sırasıyla

sınıftan bu odaya alınmış, kısa bir sohbetten sonra test hakkında açıklama yapılmıştır. Ön test uygulaması her çocuk için bireysel olarak uygulanmış ve yaklaşık 30 ila 35 dakika sürmüştür. Uygulama sonrası çocuk çalışma performansından dolayı tebrik edilmiş, sözel olarak ödüllendirilmiştir.

Ön testin uygulanmasının ardından, hazırlanan eğitim programı deney grubuna on iki hafta süreyle haftada iki kez araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Deney grubuna eğitim programı uygulanırken kontrol grubundaki çocuklara günlük eğitim programları sınıf öğretmenleri tarafından uygulanmıştır. Birinci okulda 13, ikinci okulda 13 çocuktan oluşan iki ayrı gruba aynı gün içinde eğitim programı uygulanmıştır. Uygulamalar esnasında çocuklar boş bir sınıfa alınmış, o gün ele alınan etkinliğin uygulaması yapılmıştır. Etkinlik sonrası değerlendirme yapıldıktan sonra çocuklar sınıflarına gönderilmiştir. Çocuklara haftada iki gün birlikte çalışılacağı söylenmiştir.

Uygulama öncesi, ebeveynlere eğitim programının içeriği, eğitim programının etkili olabilmesi için çocuklarının özellikle belirtilen gün ve saatlerde okula gelişlerinin aksatılmamasının önemi konularında kısa bir bilgi notu gönderilmiştir. Çeşitli nedenlerle devamsızlık yapan çocuklarla katılamadığı etkinlik, grup çalışması gerektirmiyorsa bir sonraki uygulama gününde tekrar edilmiştir.

Etkinliklerin uygulanması, deney grubundaki çocuklar boş olan başka bir sınıfa alınarak yapılmıştır. Araştırmacı tarafından, eğitim ortamı deney grubuna uygulanacak etkinlik öncesi etkinliğe uygun bir şekilde düzenlemiştir. Uygulama için gerekli masa ve sandalyeler uygun oturma pozisyonunda yerleştirilmiş ya da etkinliğin özelliğine göre kenara çekilerek boş bir alan oluşturulmuştur. Kullanılacak materyaller çocuk sayısına uygun olarak araştırmacı tarafından sınıfa getirilmiştir. Eğitim programı saatine sınıf öğretmenleriyle birlikte karar verilmiştir. Eğitim programı Salı ve Perşembe günleri bir okulda 13:30’da kahvaltı öncesi, diğer okulda 15:30’da kahvaltı sonrasında uygulanmıştır. Etkinlik uygulama süreleri 30 ila 40 dakika sürmüştür. Uygulama esnasında etkinlikle ilgili fotoğraf çekimleri yapılmıştır.

Etkinliğe başlamadan önce, eğitimcinin çocuklara isimleriyle hitap edebilmesi için isim kartları hazırlanmıştır. Bellek eğitim programına katılan çocukların etkinliklere katılımını belirlemek için yoklama listesi tutulmuştur. Etkinlik öncesi, değişiklikleri fark etmeleri için çocuklar sınıfta birkaç dakika serbest bırakılmış, gerektiğinde eğitimci tarafından dikkatleri çekilmiştir. Çocuklara o günkü etkinlik hakkında bilgi verilmiş, kendilerinden beklenen açık bir dille anlatılmıştır. Etkinlikle ilgili yönerge tüm gruba söylendikten sonra anlaşılmayan durumlar çocuklara tek tek yeniden açıklanmıştır.

Görsel alanla ilgili etkinliklerde, çocuklardan gösterilen nesne yerleşimleri veya resimler gösterildikten hemen sonra veya aradan geçen süre sonunda hatırlamaları istenmektedir. Bu amaçla, başlangıçta çocuktan gördüklerine bakarak nesne yerleşimlerini verilen materyallerle göstermesi, daha sonra bakmadan aynı işlemi zihninde canlandırarak yapması istenmiştir. Çalışmalarda dikkat edilecek noktalar, yararlanabilecekleri ipuçları eğitimci tarafından söylenmiş ve gösterilmiş, değerlendirmede ise çocukların neye göre karar verdiklerini ifade etmeleri istenmiştir. Verilen yüz resimlerini hatırlama veya verilen sayılara uygun rakamları sıralama gibi görsel alanla ilgili bazı etkinliklerde stratejinin daha iyi anlaşılması için altı veya yedi kişilik gruplarla çalışılmıştır (Ek 2).

Sözel alanla ilgili etkinliklerde, çocuktan kendisine okunan kelimeleri veya hikâyeyi hemen veya aradan geçen süre sonunda hatırlaması istenmiştir. Ayrıca, kendisine okunan kelime çiftlerini daha önce duyup duymadığını söylemesi ve hikâyeyle ilgili sorulara evet/hayır şeklinde cevap vermesi istenmektedir. Bu amaçla, başlangıçta kelimeleri ifade eden resimli kartlar kullanılmış, kelimeleri ifade eden resimleri zihninde canlandırarak hatırlaması istendikten sonra kelimelerin nasıl ilişkilendirebileceği sözel olarak ifade edilmiştir. Değerlendirme aşamasında, çocuktan verilen kelimenin yanındaki kelimeyi nasıl hatırladığını ifade etmesi istenmiştir. Hikâyelerle ilgili etkinlikler resimli kartlarla bir olayı oluş sırasına göre anlatma, resimli kartlarla hikâyeyi anlatma, hikâyenin canlandırılması ve hikâyeyi sözel olarak anlatma şeklinde sıralanmıştır. Hikâyede geçen ve çocuklar için yeni olduğu düşünülen kelimelerin eğitim programı süresince farklı etkinliklerde

kullanılmasına özen gösterilmiştir. Çocuklardan hikâyede geçenleri anlatırken bir olayı oluş sırasına göre ve zihninde canlandırarak anlatması beklenmiş, ipuçları verilerek hatırlamasına yardımcı olunmuştur. Anlatılan hikâyeyle ilgili sorulara evet/hayır şeklinde cevaplar vermesinin istenmesi gibi sözel etkinliklerde, sırasıyla tüm çocuklara söz hakkı verilmesine dikkat edilmiştir. Bir olayı oluş sırasına göre anlatma gibi etkinliklerde çocuklar konuşmaları için cesaretlendirilmiş ve konuşan arkadaşını dinlemeleriyle ilgili davranışları sözel olarak ödüllendirilmiştir (Ek 3).

Dikkat alanıyla ilgili etkinliklerde, sayıları ifade eden rakamlar görsel olarak sunulmuştur. Böylece, verilen sayıları tekrarlama görevinde rakamları zihninde canlandırmanın kullanılması amaçlanmıştır. Öncelikle 1-5 ve 6-10 arası sayılar daha sonra 1-10 arası sayılar kullanılmıştır. Verilen sayıları aynı sırada söylemeyi gerektiren etkinliklerden sonra geriye doğru sırada söylemeyi gerektiren etkinlikler uygulanmıştır. Haftanın günleri ve aylarla ilgili etkinliklerde resim yapma, resimli materyale bakarak günleri ve ayları söyleme, tekerleme ve oyun içinde kullanma gibi etkinliklere yer verilmiştir. Günler ve ayları söylemede tekrarlama ile otomatikleştirme stratejisinden yararlanılmıştır. Geriye doğru sayma görevi için ise önce 5-1, daha sonra 10-1 arası sayma çalışmasını içeren etkinliklere yer verilmiş, sayışma veya oyunlarda kullanılarak tekrarlama ve otomatikleştirme stratejilerinden yararlanılmıştır. Çocukların öğrenmeleri sıklıkla değerlendirilmiş ve olumlu pekiştireçlerle desteklenmiştir (Ek 4).

Her etkinliğin sonunda tüm çocukların etkinliğe katılıp katılmadığı, etkinlikle ilgili sorulara doğru cevaplar verip vermediği değerlendirilmiştir. Ayrıca etkinlikle ilgili sürenin yeterli olup olmadığı, ele alınan hedef ve davranışlara ulaşılıp ulaşılmadığı, eğitimcinin uygulamada başarılı olup olmadığı değerlendirilmiştir. Etkinliğin ilgi çekip çekmediği gözlenmiş, ilgi çekmediyse bir sonraki etkinlikte benzer durumlar için bazı değişiklikler yapılmıştır. Uygulama etkinlik esnasında çocukların fotoğrafları çekilerek, etkinlik sonrasında ise gözlemlerle ilgili notlar tutularak kaydedilmiştir.

On iki haftalık eğitim programının sonunda deney ve kontrol grubuna ÇBSDÖ son test olarak uygulanmıştır. Son test uygulama süresi her çocuk için 25- 30 dakika sürmüştür.

Son test uygulamasından dört hafta sonra, verilen eğitimin kalıcı olup olmadığını tespit etmek için deney grubunun %77’sini oluşturan 10 kız 10 erkek olmak üzere 20 çocuğa ÇBSDÖ tekrar uygulanmıştır.