Belediye Toplu Taşıma İşletmelerinde Hesap Düzeni ve Muhasebeleştirme

Belediye toplu taşıma işletmeleri devlet muhasebe sistemine tabi, tahakkuk esasına göre muhasebe kayıtlarını tutan kamu işletmeleridir218. Bu işletmeler, elektronik ücret toplama sisteminin merkezi konumundadır. Bu işletmelerde, otomatik ücret toplama sisteminde elektronik biletlere değer yükleme işlemleri sonucunda toplanan tutarlar ile dağıtıma esas olan tutarların muhasebe kayıtları altı aşamada yapılmaktadır. Bu aşamalar şunlardır:

• Değer yükleme tutarlarının acente işletmeler tarafından aktarılması işleminin muhasebeleştirilmesi,

• Acente işletmelere ödenen komisyonun muhasebeleştirilmesi, • Acente işletme ile mahsup işleminin muhasebeleştirilmesi

218

Devlet Muhasebesi Genel Yönetmeliği Madde 7, 19.11.2003 tarihli 25294 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış, 1/1/2004 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.

• Sisteme dâhil diğer toplu taşıma işletmelerine dağıtım işleminin muhasebeleştirilmesi,

• Veri toplama merkezine ödenen komisyonun muhasebeleştirilmesi • Mahsup işleminin muhasebeleştirilmesi

Yukarıda bahsedilen bu aşamaların muhasebe kayıtları için gerekli olan hesaplar ve açıklamaları Tablo 8’de verilmiştir.

Tablo 8: Belediye Toplu Taşıma İşletmelerinde Değer Yükleme Tutarlarının Toplanması ve Dağıtımı İle İlgili Kullanılan Hesaplar

Hesap

kodu Hesap adı Açıklama

102 BANKA

Bankaya yatırılan paralar ve bankaya takas için verilen çeklerden takas işlemi tamamlananlar ile muhasebe birimlerince düzenlenen çek ve gönderme emirlerinden, bankaca ödendiği veya gönderildiği bildirilen çek ve gönderme emri tutarları kaydedilir.

103

VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME

EMİRLERİ (-)

Muhasebe birimlerinin, hesaplarının bulunduğu bankalardan çek veya gönderme emri düzenlemek suretiyle yaptıracakları ödeme ve gönderme emri tutarları kaydedilir.

120 GELİRLERDEN ALACAKLAR

Kamu idarelerinin tahakkuk eden tüm faaliyet alacakları bu hesaba kaydedilerek izlenir.

191 İNDİRİLECEK KDV

Katma değer vergisi mükellefi kamu idarelerince, her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında ilgililere ödenen katma değer vergisi tutarları, mal ve hizmet teslimlerine ilişkin hesaplanan katma değer vergisinden indirilinceye kadar bu hesaba kaydedilerek izlenir. 333 EMANETLER Muhasebe birimlerince, emanet olarak nakden veya

mahsuben tahsil edilen tutarlar bu hesaba kaydedilir.

391 HESAPLANAN KDV

Katma değer vergisi mükellefi kamu idarelerince teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden

hesaplanan katma değer vergisi ile işlemi

gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergileri bu hesaba kaydedilerek izlenir.

600 GELİRLER Kamu idarelerinin, tahsil edilip edilmediğine _{bakılmaksızın tahakkuk eden tüm gelirleri bu hesaba} kaydedilir.

630 GİDERLER Kamu idarelerinin, nakdi veya ayni olarak ödenip _{ödenmediğine bakılmaksızın tahakkuk eden tüm giderleri} bu hesaba kaydedilir

630 03

KOMİSYON GİDERLERİ

Kaynak: Uygulama bölümünde örnek alınan bir büyükşehirde, toplu taşımacılık hizmeti veren belediye toplu taşıma işletmesi tarafından verilen bilgiler doğrultusunda; 07.10.2006 tarih; 26312 numaralı Resmi Gazete de yayımlanan “Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Detaylı Hesap Planlarına İlişkin Genel Tebliği”nden yararlanılarak oluşturulmuştur.

Değer Yükleme Tutarlarının Acente İşletmeler Tarafından Aktarılması İşleminin Muhasebeleştirilmesi

Elektronik biletlere değer yükleme işlemi, acente işletmeler tarafından yapılmaktadır. Değer yükleme işlemi sonucunda toplanan tutarlar, veri toplama merkezi tarafından belediye toplu taşıma işletmesine rapor olarak iletilmektedir. Toplanan tutarlar, aşağıdaki gibi kaydedilmektedir.

d/d/dd 120 GELİRDEN ALACAKLAR XX 600 GELİRLER 391 HESAPLANAN KDV XX XX

Belediye toplu taşıma işletmesi, yüklenen değer tutarlarını gelir hesabına, karşılığını ise gelirden alacaklar hesabına kaydetmektedirler.

Acentelerde toplanan değer yükleme tutarları, belediye toplu taşıma işletmesine ödendiğinde ise aşağıdaki şekilde muhasebe kaydı yapılmaktadır.

d/d/dd

102 BANKA XX

120 GELİRDEN ALACAKLAR XX

Acente İşletmelere Ödenen Komisyonun Muhasebeleştirilmesi

Elektronik biletlere değer yükleme işlemi yapan acente işletmeler, verdikleri hizmet karşılığında, değer yükleme tutarından, belediye toplu taşıma işletmesinden belirli bir oranda komisyon yüzdesi almaktadırlar. Komisyon tutarı hesaplandığında, belediye toplu taşıma işletmesinde yapılan muhasebe kaydı aşağıdaki gibi yapılmaktadır.

d/d/dd 630 GİDERLER 630 03 Komisyon Giderleri XX 191 İNDİRİLECEK KDV XX XX 333 EMANETLER∗ _XX

Hesaplanan komisyon tutarı komisyon giderleri hesabına borç, acente işletmeye ödenecek tutar emanetler hesabına alacak olarak kaydedilmektedir.

Acente işletmeye komisyon tutarı ödendiğinde ise aşağıdaki gibi muhasebeleştirilmektedir. d/d/dd 333 EMANETLER XX 103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ XX

Acente İşletme ile Mahsup İşleminin Muhasebeleştirilmesi

Belediye toplu taşıma işletmesi tarafından acente işletmeye komisyon tutarı

ödenirken eğer mahsup işlemi olacaksa aşağıdaki gibi

muhasebeleştirilmektedir. d/d/dd 102 BANKA 333 EMANETLER XX XX 120 GELİRDEN ALACAKLAR XX

∗ _{Bu hesap grubu, kamu idarelerince yürütülen herhangi bir iş dolayısıyla veya mevzuat}

gereğince depozito, teminat veya emanet olarak yapılan tahsilatlar ile okul pansiyonları işlemlerinin izlenmesi için kullanılır. (Devlet Muhasebesi Genel Yönetmeliği, 33 Emanet Yabancı Kaynaklar Hesap Gurubu, Madde 72.)

Belediye toplu taşıma işletmesinin acente işletmeye olan komisyon borçlarını 333 EMANETLER hesabında takip etmekte, acente işletmeden olan değer yükleme karşılığı tutarları ise 120 GELİRDEN ALACAKLAR hesabında takip edilmektedir. Değer yükleme tutarları tahsil edilirken bu iki hesap mahsup edilmektedir. Ancak bu mahsup işlemi her gün olmamakla birlikte, bazen haftada bir, bazen da ayda bir yapılmaktadır.

Sisteme Dâhil Diğer Toplu Taşıma İşletmelerine Dağıtım İşleminin Muhasebeleştirilmesi

Veri toplama merkezinden gelen raporlar doğrultusunda, otomatik ücret toplama sistemine bağlı olarak çalışan diğer toplu taşımacılık işletmelerinin vermiş olduğu hizmet karşılığında elde ettikleri gelirler, belediye toplu taşıma işletmeleri tarafından adı geçen işletmelere aktarılmaktadır.

Otomatik ücret toplama sistemine dâhil diğer işletmelerin vermiş oldukları hizmet karşılığında, veri toplama merkezinin raporu dikkate alınarak hesaplanır. Hesaplanan bu tutarlar şu şekilde muhasebeleştirilir.

d/d/dd 600 GELİRLER 191 İNDİRİLECEK KDV XX XX 333 EMANETLER XX

Sisteme dâhil diğer işletmelere ödeme yapıldığında muhasebe kayıtları aşağıda gösterilmektedir. d/d/dd 333 EMANETLER XX 103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ XX

Veri toplama Merkezine Ödenen Komisyonun Muhasebeleştirilmesi

Belediye toplu taşıma işletmeleri otomatik ücret toplama sisteminin teknolojik yapımını sağlayan ve işleten firmaya (veri toplama merkezi), bu sistemi kullanarak vermiş olduğu hizmet karşılığında elde etmiş olduğu gelirinden belirli bir oranda komisyon ödemektedir. Hesaplanan komisyonun muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde yapılmaktadır.

d/d/dd 630 GİDERLER 630 03 Komisyon Giderleri XX 191 İNDİRİLECEK KDV XX XX 333 EMANETLER XX

Ödenecek olan komisyon, komisyon gideri hesabına kaydedilmekte, karşılığında emanetler hesabı alacaklandırılmaktadır.

Veri toplama merkezine komisyon tutarı ödendiğinde muhasebe kaydı aşağıdaki gibi yapılmaktadır.

d/d/dd

333 EMANETLER XX

103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ

XX

Mahsup İşleminin Muhasebeleştirilmesi

Otomatik ücret toplama sistemine dâhil diğer işletmelerden biri veya birkaçı aynı zamanda elektronik biletlere değer yükleme işlemi de yapıyorsa hesaplar karşılıklı olarak mahsup edilmektedir.

Belediye toplu taşıma işletmesi, değer yükleme hizmeti karşılığında acente işletmeye ödeyeceği komisyon tutarını ve işletmenin vermiş olduğu toplu

taşımacılık hizmeti karşılığında ödenecek tutarı 333 EMANETLER hesabında, acente işletmeden alacağı değer yükleme tutarlarını 120 GELİRDEN ALACAKLAR hesabında takip etmektedir. Mahsup işlemi yapılması durumunda muhasebe kaydı aşağıdaki gibi yapılmaktadır. Mahsup işlemi bazen haftada bir bazen ayda bir kez yapılmaktadır.

d/d/dd 102 BANKA 333 EMANETLER XX XX 120 GELİRDEN ALACAKLAR XX

3.2.3 Otomatik Ücret Toplama Sistemine Dâhil Diğer