Bedri Rahmi Eyüpoğlu (1911 1975)

Resimlerinde coşku dolu anlatımıyla bilinen Bedri Rahmi, folklorik temalarıyla, Halk masallarını vurgulayan imgeleriyle, kendi yorumlama kabiliyetiyle öyküleyici bir üslup benimsemiştir. Sanatçının resimlerinde, Türk yaşantısına ilişkin konuları içeren, geleneksel motiflerle kurguladığı, geometrik, soyut biçimlerde bezemeler renk uyumu ile kaynak olarak kullanmış motifin ağırlık kazandığı süslemeci bir tutumla, teknik ve uygulama açısından özellikleri dikkat çekmektedir.

Sanatçının özümseyerek içselleştirdiği ve eserlerine yansıttığı imgeler, öznelleşerek sürekli yeni anlamlar oluşturabilecek biçimlere dönüşmektedir. Bu öznelleşen imgeler hikâyecilikten ve derinlik etkilerinde nakışlardaki güçlü plastik - estetik etkiyi taşıyacak şekilde yüzeye renklerle ve çizgilerle nakşedilmiştir (Coşkun, 2017: 209). Resimlerdeki motifler bu anlamda masalsı anlatıma yardımcı semboller olarak ortaya çıkmaktadır.

Söylemlerinde, nakış ve resim sanatı ile fikirlerini şöyle ifade etmektedir; “Halk sanatında resmin yerini nakış tutar. Ömründe bir tek sahici tablo görmemiş milyonlarca insan vardır, fakat içine nakış girmemiş bir tek ev, bir çift göz bulunabileceğini sanmam. Bizim memleketimizde nakışın tuttuğu yere gelince, bu alanda eşimiz yoktur diyebiliriz. Çünkü bize suret çizmeyi yasak etmişler, biz de bunun acısını dünyanın hiçbir tarafında bulunamayacak kadar çeşitli nakışlar yaparak çıkarmışız. Nakışlardaki renk ve biçimleri incelerken yolum yazmalara düştü. Bir seneden beri çeşitli yazmaların, yazmacılığın, yazmacıların peşindeyim.” Bu satırlar Bedri Rahmi’nin geleneksel Türk el sanatlarının halkın içinde her zaman varlığını koruyan ve ilgisini çeken bir sanat dalı olduğunu vurgulamakla kalmaz aynı zamanda Türk resminin ‘Milli’leştirilmesine olan inancının kaynağı olarak nakış sanatını tanımlar (http://www.antikalar.com/bedri-rahmi-eyuboglu/). Resim sanatında çok kültürlü yapının damarlarından beslenen Eyüboğlu mozaik resimlerinde Anadolu’nun zengin motiflerini ustalıkla dekoratif biçimlere dönüştürür. Halk

sanatına, sağlam bir kaynak olarak eğilir, ama ona hazır bir kalıp ve malzeme gözüyle bakmaz. Ona göre halk sanatı ulaşılacak olan değil hız alınacak bir yerdedir (Aktaran: Coşkun, 2017: 210). Halk sanatına ait bütün motiflerin yeniden özgünleşmesini amaç edinmiştir.

Bedri Rahmi’nin resimlerinde, medeniyetlerin izlerinin kesişmesi olarak görülmektedir. Anadolu’nun nakışı, Osmanlı İmparatorluğu’nun minyatürü, Bizans sanatının mozaikleridir. Türk Halk destanlarının ve olağanüstü olaylarla süslenmiş, gerçek ve gerçek dışı olayların anlatıldığı halk öykülerini kendi kurgusallığında işleyerek yeni düş penceresi açmaktadır.

Resim 2.24: At Üstünde Aşıklar - Bedri Rahmi Eyüboğlu 1944 (https://medium.com)

Masalların belirsiz bir zamanda geçmesi, olağanüstü yer ve kişilere yer vermesi nedeniyle ancak masallarda görülebilecek bir kurgunun görüldüğü “At Üstünde Aşıklar” isimli resim, Bedri Rahmi’nin coşkulu psikolojisini yansıtan mozaik etkisi bırakan farklı fırça vuruşlarını, canlı renklerini, kendine özgü biçimlerini ve karakter betimlerini göstermesi açısından önemli bir örnek olarak görülmektedir. Resmin olağanüstü anlatım özellikleriyle masalı andıran bir tutumu

vardır. İki sevdalının mutluluğu ve kavuşmayı gerçekdışı yaşamda bulmaktadırlar.

Resimde mekân sıcak renk tonlarının olması gündüz etkisi vermektedir ve uzakta belli belirsiz kuş bakışı tepecikler görülmektedir. Kanatlı at, duruşu itibari ile gökyüzünde oldukları izlenimi vermektedir. Kanatlı at’ın ayaklarının yukarıdan

aşağıya giderek kaybolması görünmezler de olan sihirli bir dünyaya gidecekmiş hissiyatı oluşturmaktadır. At’ın kanadı sanki uçacağında görünüyormuş gibi şeffaf, transparan dokusuyla fırça vuruşu itibariyle sıhhi bir gücü sahiptir. At’ın boynunun bükük olması ise; müzik dinletisinden duyduğu hazzı hüzünlü duruşunda belli etmiştir.

Resim 2.24. Detay

Resimin odak noktasında iki figür kanatlı atın üzerinde uçuyor vaziyettedir. Resmin sol tarafındaki figürün elinde saz vardır. Türk kültürü için, saz âşıkları sembolize eder. Resmin sağ tarafındaki figürün kolundaki kuş ise, insan ruhunun bir sembolü, özgürlüğü, ruhun ebediliğini, zihinsel etkinlik ve düşüncenin hızını sembolize etmektedir. Sağ taraktaki figürün saçlarının gökyüzünde dalgalanması uçuyor olmasının göstergesidir.

Resim 2.25: Gravür, Bedri Rahmi Eyüpoğlu (https://www.asanatlar.com)

Masalımsı bir izlenim sunan bu eserde, resmin dış yapısına baktığımız zaman ilk algımızda oluşan, kare bir kompozisyon içerisinde, ön planda at üzerinde figürler görmekteyiz. Resimde genel görünümünde kahverengi, toprak tonları hâkimdir ve yer yer kiremit rengi, yeşil tonlamalar vardır. Mekân algısında ise, ağaçların, çiçeklerin ve yeşil bezemelerin olması figürlerin ormanda olduklarını düşündürmektedir. Ağaçların arkasında uzaklarda dağ ve tepecikler gözükmektedir. Ön planda olan yeşil ve kahve tonlarında at figürü, ayaklarının gergin olması ve duruşu itibari ile ormanın içerisinde rüzgâr gibi kanatları olmasa da uçuyormuş izlenimi vermektedir.

Resim 2.25. Detay

Uçuyor izlenimi veren göksel bir at olduğu gözlenen bu figürün üzerinde iki figür vardır. Bu figürlerden biri erkek diğeri küçük bir kız çocuğudur. Atın ön kısmında resmin sol tarafına denk gelen figür bu atın boynundan tutarak sürücüsü konumundadır. Baş kısımında yuvarlak kiremit ve kahve tonlarındaki ışık saçtığı düşünülen form figürün sihirli bir gücü temsil ettiği şeklinde yorumlanabilir. Bu figürün üzerinde beyaz tonlarda ve uzun arkaya doğru hafif uçuyor etkisinde pelerin vardır. Prenslerin, kralların olduğu konulu masallarda sıklıkla rasladığımız bu görsel imge resimdeki figürde ruhani özellikleri olan bir varlık şeklinde düşünülebilir.Bu figürün arkasında öndeki figürün vucudundan tutan, sarı tonlarda elbise giymiş, uzun saçlı bir figür vardır. Figürün diğer figürde olduğu gibi baş kısmında yuvarlak kahve tonlarında form vardır bu form ruhani, büyüsel bir simgeyi ifade etmektedir.Atın üzerindeki figürlerdeki düşsel imgeler ile atında olağanüstü özelliklerinin olduğu ve gerekdışı dünyalara yolculuk yapacakları hissiyatı oluşmaktadır.