Beceriler

16

Sosyal Bilgiler Programını oluĢturan temel öğeler: beceriler, kavramlar, değerler ve genel amaçlardır.

Beceriler konusunda 2005 programı, bilginin kazanılmasının yanında beceri öğretimine önem vermektedir. Beceri, “öğrencilerde öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliĢtirilmesi ve yaĢama aktarılması tasarlanan, bir iĢ yapabilmek veya bir konuyu iĢleyebilmek için gereken yatkınlık” olarak tanımlanmıĢtır (Ata, 2006: 76).

Sosyal Bilgiler Programı, ilköğretim 4-8. sınıf düzeyinde diğer derslerle birlikte aĢağıda bahsedilen ilk dokuz beceriyi kazandırmanın yanında, kendine özgü altı beceriyi kazandırmayı da amaçlamaktadır. MEB‟in (2005a) bu doğrultuda belirlediği beceriler aĢağıda verilmiĢtir.

Eleştirel Düşünme Becerisi: Bir kanıtı kullanma ya da referansa dayanma, sebep–sonuç iliĢkisini belirleme, ilkeleri türetme, genelleme yapma, farklı bakıĢ açılarını açıklama, kararları sorgulama, sınıflama yapma, değerlendirme (ölçüt belirleme), karĢılaĢtırma yapma, ilgili ve ilgisiz bilgiyi ayırt etme, kalıp yargıları fark etme, çıkarımda bulunma,

Yaratıcı Düşünme Becerisi: Esnek ve orijinal olma, imgeleme, analiz, sentez, değerlendirme yapma, sıra dıĢı bağlantılar kurma,

İletişim becerisi: Dinleme, sözlü ya da yazılı olarak kendini ifade etme, tartıĢma, bağlantı kurma, farklı perspektiften bakma, açık fikirli olma, baĢkalarının düĢünce ve duygularını anlama, farklılıklara saygı duyma, görüĢlerini gerekçelendirme, ortak bir amaç çevresinde toplanma,

Araştırma Becerisi:

Okuduğunu Anlama; Ana fikri çıkarmak için okuma, ana fikri bulmak için bölüm ve konu baĢlıklarını kullanma, çalıĢılan konu ile ilgili paragrafları seçme, okuduğunu yorumlama, ilgili terim ve kelimenin anlamını bulmak için sözlük, kelime listesi oluĢturma, kelime anlamına ulaĢmak için uygun kaynakları bulma, artan sosyal bilimler kavramlarını tanıma ve anlama, olgu ve fikirleri ayırma, propagandayı tanıma, yazarın yargısını tanıma, metni anlamaya yardımcı olan resimlerdeki ipuçlarını ve açıklamaları kullanma, değiĢik amaçlar için okuma

17

(eleĢtirel, analitik, soru cevaplamak için, fikir oluĢturmak için...), değiĢik Ģekillerde basılmıĢ materyalleri okuma (kitap, gazete, dergi…), anlamı zenginleĢtirmek için edebi metinleri inceleme (tarihi roman, hikâye…),

Bilgiyi Bulma, Kullanılabilir Biçimde Planlama ve Yazma; Kütüphane kullanma (bilgisayarda katalog tarama, kitap fiĢ kataloğu kullanma), özel referans kaynaklarına ulaĢma (almanak, ansiklopedi, sözlük, il yıllıkları, mikro fiĢler, dergiler), basılı ve görsel kaynaklardaki bilgilere ulaĢma (gazete, dergi, televizyon, radyo, video, kaset…), kitabın farklı bölümlerini kullanma (dizin, içindekiler…), anahtar sözcükleri, ciltlerdeki rakam ve harfleri, indeksi ve referansları kullanma bilgi kaynaklarını değerlendirme (basılı, görsel, elektronik…), uygun bilgi kaynağı kullanma, kaynak olarak toplumu kullanma ve bireylerle görüĢmeler yapma (sözlü tarih çalıĢmaları), bilgiyi kullanılabilir biçimlerde planlama ve yazma (konunun ana fikrini çıkarma, özet hazırlama, not alma, bilgiyi kaydetme, dipnot, italik kullanma, bilgi için dinleme, yönergeyi kullanma, rapor hazırlama), yararlandığı kaynakları “Kaynakça”da titizlikle gösterme,

Problem Çözme Becerisi: Problemi tanımlama ve sınırlandırma, problemin çözümüne yönelik hipotezler ortaya atma, veri ve kaynak araĢtırması yapma, hipotezleri test etme, probleme yönelik bir çözüme varma,

Karar Verme Becerisi: Sorunun farkına varma, sorunu tespit edebilme ve tanıma, sorunun çözümü için hipotez ileri sürme, sorunun çözümü için veri toplama, düzenleme, değerlendirme, hipotezi test etme, çözüm yollarını öğrenme, çözüm yollarından uygun olanına karar verip, uygulamaya koyma, çözümü değerlendirme,

Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi: Yönergeden yararlanarak bilgisayarı kullanma, farklı kaynaklardan toplanmıĢ bilgiyi kaydetme, biçimlendirme, tekrar kullanma, biçimlendirdiği bilgiyi bilgisayar ortamında sunma, metin, grafik, renk ve ses efektleri kullanarak çoklu ortamda rapor hazırlama, telefon ve televizyon ağlarını kullanarak bilgiye ulaĢma yeteneği kazanma, günlük hayatta ulaĢabildiği teknolojik ürünleri amacına uygun olarak kullanma,

18

Girişimcilik Becerisi: Meslekleri ve çevresindeki iĢ yerlerini tanıma, çevresindeki tanınmıĢ ve baĢarılı giriĢimleri tanıma, kiĢilerin ekonomi içinde, çalıĢan ve tüketici olarak oynadıkları rolleri keĢfetme, eğitimin kendi gelecekleri üzerindeki önemli rolünü anlama, ekonominin temel kavramlarını edinme, giriĢimciliğin karĢı karĢıya olduğu zorlukları anlama, yenilikçi fikirler sunma ve ürünler tasarlayabilme,

Türkçe‟yi Doğru, Güzel ve Etkili Kullanma Becerisi: Dinleme, konuĢma, okuma, yazma, görsel okuma/sunu,

Gözlem Becerisi: Çevresindeki olay ve olgulara dikkat etme, çevresindeki olay ve olguları algılama, çevresindeki olay ve olguları doğru ve tarafsız tanımlama, çevresindeki olay ve olguların neden ve sonuçlarını açıklama, gözlediklerinin nedenlerini sorgulayıp sonuçları tahmin edebilme, olay ve olgular arasında iliĢkiler kurabilme benzer ya da farklı yönlerini ortaya koyma, gözlediklerini kaydetme ve aktarma, gözlediklerini daha önce öğrendikleri ile karĢılaĢtırabilme ve bağdaĢtırabilme, gözlediklerini araĢtırmalarda veri olarak veya gelecek ile ilgili planlamalar yapmak için kullanabilme, benzer olaylarla iliĢkilendirme ve böyle bir olayla karĢılaĢtığında ne yapması gerektiğine dair davranıĢ geliĢtirme, Mekânı Algılama Becerisi: Uzay iliĢkilerini görebilme, (Bir cismin uzayda ya da bir Ģeklin kâğıt üzerindeki biçimini, göz önünde canlandırma, Bir Ģekli üç boyutlu görebilme, Bir alanı, krokiyi, sokağı veya binayı göz önünde canlandırabilme), harita, plan, kroki, grafik, diyagram çizme ve yorumlama, küre kullanma,

Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisi: Takvim bilgisi edinme, zamanları ayırt etme (GeçmiĢ,-Ģimdiki-gelecek zaman), zaman ifadelerini doğru kullanma, kronolojik sıralama yapma, zaman Ģeridindeki veriyi yorumlama, zaman Ģeridi oluĢturma,

Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi: Benzerlik ve farklılıkları bulma, zamanla oluĢan süreklilik değiĢimi algılama, tarihsel olguları ve yorumları ayırt etme, geçmiĢteki problemlerin neden- sonuç iliĢkisini tanıma, tarihsel problemin çözümüne alternatif çözümler bulma,

19

Sosyal Katılım Becerisi: Kendisini, yakın çevresini etkileyen konularda bilgi sahibi olma, birbirlerinin ihtiyaçlarını karĢılamak için insanlar arasındaki ortak iliĢkiyi tanıma, bireyler, gruplar ve toplumun ihtiyaçlarını karĢılamak için bireyler, gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki iliĢkiyi tanıma, farklı grup ve durumların dinamiklerine uyma, sosyal katılımın gerekli olduğu durumları belirleme, yakın çevresini ve toplumu etkileyen konularda ihtiyaçların karĢılanması için fikir üretme, bu fikri çevresindekilere iletme, görüĢme, tartıĢma, planlama, uzlaĢma ve eylemde bulunma, lider ya da izleyen olarak gruba, kuruma, sosyal örgütlere ve topluma hizmet etme,

Empati Becerisi: Kendini karĢısındakinin yerine koyma, olaylara karĢısındakinin bakıĢ açısıyla bakma, kendisini yerine koyduğu kiĢinin duygu ve düĢüncelerini doğru olarak anlama, hissetme ve karĢıdakine iletme, dönemin Ģartlarına uygun olarak geçmiĢteki insanların düĢünce, amaç ve duygularını anlama (tarihsel empati).