Beşeri ve Ekonomik Coğrafya Özellikleri

Çalışma alanındaki en büyük yerleşme İnegöl’dür. Hoşgören (1975) çalışmasında Evliya Çelebi’nin çalışma alanındaki en büyük yerleşme olan İnegöl ilçesinin aynı adı taşıyan ovanın ortasında yüksek bir yerde zaman zaman kuruyan bir gölün kenarında yer aldığını belirtmiştir. Ovanın ortasındaki bu yüksek yer o günün şartlarında taban seviyesinin yüksek olmasına bağlı olarak gelişen geçici gölün olumsuz etkilerinden de etkilenmeyen en önemli yerleşim alanı olarak görülmektedir. Ancak daha sonraki çalışmalar, göç ve hızlı nüfus artışı nedeniyle İnegöl’ün ova tabanına doğru yayıldığını göstermektedir (Yüceşahin, 2003; Bozdağ ve diğ., 2011). Çalışma alanındaki başlıca yerleşmeler ise Alanyurt, Yeniceköy, Kurşunlu ve Cerrah’tır. Alanyurt, İnegöl ovasının kuzeyinde bulunmaktadır. Yüceşahin (2002)’e göre bu yerleşme, ilk ciddi nüfus artışını, İnegöl şehrinin kazandığı karma endüstrinin gelişimi ve mobilya endüstrisinin son gelişme devresi olan

1975-1985 devresinde yaşamıştır. 1989 yılında Balkanlardan gelen göçmenler için inşa edilen 5000 konutluk toplu konut alanı bu kasabanın alansal gelişimini, aynı zamanda nüfus artışını etkilemiştir. Nüfus artışı ve göçlerle birlikte yerleşmeler İnegöl şehri’nin kuzeyine yani Alanyurt’a doğru yayılım göstermiştir (Şekil 19).

Şekil 19. Çalışma Alanının Kuzey Kesimlerine (Alanyurt) Doğru Yerleşmelerin Yayılmasına Bir Örnek

İnegöl ilçesi nüfusu 1965 yılında 76.908 iken 2009 yılında 215.375, 2012 yılında 282.002’e çıkmıştır (Şekil 20). Şekil 20 de de görüldüğü gibi İnegöl’de nüfus her zaman artış eğilimi göstermiştir (r2_{:0,86). Özellikle 1990 yılından}

2000’li yıllara gelindiğinde nüfusta ani bir şekilde yaklaşık %32’lik bir artış meydana gelmiştir. Bir önceki dönemde bu artışın %15’leri geçmediği gözlenmektedir. Bu durama Balkanlar’dan Türkiye’ye yönelen göçler ve ilçede gelişen sanayileşme hareketine bağlı olarak diğer yerleşmelerden göçler ile gelen nüfus etkili olmuştur (Yüceşahin, 2003; Bozdağ ve diğ., 2011).

Şekil 20. İnegöl İlçesi’nin 1965-2012 Yılları Arasındaki Nüfus Grafiği

İnegöl’de şehir ve köy nüfusuna baktığımız da (Şekil 20) 1980’li yıllara kadar köy nüfusunun fazla olduğu, 1985’li yıllarda ise köy ve şehir nüfusunun birbirine yaklaştığı, 1990’lı yıllardan 2011’e kadar şehir nüfusunun arttığı buna karşılık ise köy nüfusunun 2000’li yıllardan sonra azaldığı tespit edilmiştir. Şehir nüfusu her zaman artış eğilimi göstermiştir (r2_{:0,72). İlçedeki}

şehirsel yerleşmeler bakımından dikkat çeken 1985-1990 dönemi, ilçede sanayileşmenin de en yüksek derecelere ulaştığı zaman dilimine işaret etmektedir (Yüceşahin, 2002). 1960’tan bu yana artan nüfus ile büyüyen İnegöl, mobilya endüstrisine ek olarak Organize Sanayi Bölgesi’nin kurulması ve gelişimiyle büyük oranda göç almış ve nüfus artış hızı 1985-1990 dönemi boyunca 1.5 kat artan bir seyir seyretmiştir (Yüceşahin, 2003). Yeniceköy, İnegöl’e olan yakınlığını nüfus artışındada izlemiştir. Şekil 21 de de görüldüğü gibi Yeniceköy’de nüfus her zaman artış eğilimi göstermiştir (r2_{:0,81) ve nüfusu Kurşunlu ve Cerrah yerleşmelerinden yüksektir. Nitekim}

Yeniceköy’de gözlenen nüfus artışı Kurşunlu (r2_{:0,92) ve Cerrah (r}2_:0,91)

dada belirlenmiştir. y = 19999x R² = 0,725 y = 8966,x R² = -5,32 y = 30504x R² = 0,861 0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2011 2012 Nüfus (Kişi) Yıllar Şehir Köy Toplam

Şekil 21. Yeniceköy, Kurşunlu ve Cerrah Yerleşmelerinin 1965-2014 Yılları Arasındaki Nüfus Grafiği

Türkiye’de tarım ve sanayinin birlikte geliştiği İnegöl (Şekil 22), ekonomik gelişme açısından Bursa’ya benzer özellikler göstermektedir (İTSO, 2012).

Şekil 22. Çalışma Alanında Tarım Alanları ile Sanayi Kuruluşlarının İç İçe Yer Almasına Bir Örnek

Mobilya sektörü, ekili dikili tarım (Şekil 23), orman ürünleri, ağaç işleri, tekstil, turizm, gıda ve makine sanayi ilçenin en önemli ekonomik faaliyetlerini oluşturmaktadır (Yakut, 2006; İTSO, 2012).

y = 1280,x - 905,0 R² = 0,810 y = 152,7x + 2458, R² = 0,926 y = 249,0x + 1320, R² = 0,918 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2011 2012 2014 Nüfus/Kişi Yıllar Yeniceköy Kurşunlu Cerrah

Şekil 23. Araştırma Alanının Kuzeyinde Çelik İşlemi Yapan İşçilere Ait Görüntü

Araştırma alanındaki en önemli ekonomik faaliyetleri mobilya-orman ürünleri (%36) ile tekstil konfeksiyon (%34) oluşturmaktadır (Şekil 24).

Şekil 24. İnegöl İlçesi’ndeki Ekonomik Faaliyetlerin Sektörlere Göre Dağılımı (İTSO, 2012)

Çalışma alanının en önemli ekonomik faaliyetlerinden biri mobilya imalatıdır (İTSO, 2012). Mobilya imalatı çalışma alanında 1943 yılından sonra faaliyet göstermeye başlamıştır. Aslında çalışma alanında mobilyacılık, geçmişe, 1900’lü yıllara denk gelmektedir. Bu yıllarda mobilyacılık, ağacın kalas şekline getirilerek yurt içinde ihtiyacı olan yerlere gönderilmesi ile başlamıştır

Tekstil- Konfeksi yon 34% Mobilya- Orman Ürünleri 36% Gıda Sanayi 6% Diğer 24%

(İTSO, 2012). İnegöl mobilyası marka olmuş ve Türkiye genelinde “İnegöl Mobilya” olarak tanınmıştır (Doğaner, 2010). İnegöl ilçesi günümüzde birçok ilden bile sanayi faaliyetleri açısından öndedir. Nitekim Türkiye toplam ihracatının %1’ini, mobilya ihracatının %10’un, yurt içi mobilya talebinin ise %40’ını İnegöl karşılanmaktadır (İTSO, 2012). 1980’li yıllara kadar İnegöl’de sahip olduğu orman varlığı nedeniyle orman ürünleri sanayi gelişim göstermiştir (Doğaner, 2010; İTSO, 2012). Mobilyacılığa ek olarak 1976 yılında İnegöl Organize Sanayi kurulmuştur. Bu Organize Sanayi Bölgesi ise Türkiye’nin ilk ilçe organize sanayisidir. Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet halinde 79 tesiste 13 bin civarında işçi çalışmaktadır (İTSO, 2012). Bu karma endüstri sayesinde ilçede tekstil, otomotiv yan sanayi ve diğer sanayi kolları da gelişim göstermiştir (Doğaner, 2010). İstihdam açısından İnegöl değerlendirildiğinde, en büyük istihdam sanayi sektöründedir. Ayrıca sanayi toplam işgücünün %47’sini teşkil etmektedir. Ayrıca, sanayi sektörü ilçe dışından da önemli miktarda işgücünü kendine çekmektedir (İTSO, 2012). Halkın bir bölümü de ekili dikili tarımda çalışmaktadır (Şekil 25).

Şekil 25. İnegöl Ovası’nın Kuzey Kesimlerinde Tarımsal Faaliyetlerde Çalışan İşçiye Ait Görüntü

Çalışma alanı olarak İnegöl ovası ve yakın çevresinin seçilmesine sebep olan faktörlerden biri, buranın jeoloji, morfoloji ve hidrografya bakımından tam bir ünite teşkil etmesidir. İnegöl ovası, şehirleşmenin, şehirsel büyümenin dinamik olduğu ve şehirleşmenin çevreye etkisinin devam ettiği bir yerleşme alanıdır. Kentsel yayılmanın çevreye olan etkisinin kolaylıkla elde edilebileceği bir alan olma özelliğindedir. Nurfeddin Kahraman’ın 06.06.2013 tarihinde “İnegöl Ovası” ile ilgili yaptığı sözlü konuşmasında kentsel yayılmanın tarım topraklarına zarar verdiği ve kentsel kaynaklı çevre sorunlarına neden olduğunu dile getirilmiştir. Sahanın arazi kullanımı ve kentsel kaynaklı çevre sorunlarıyla ile detaylı bir çalışmaya tabi tutulmamış olması ve onun zikredilen çalışmalara rağmen orjinalliğini koruması, bizi bu sahada çalışmaya sevk eden bir diğer faktör olmuştur.

BEŞİNCİ BÖLÜM