V. SIKLIKLA KARŞILAŞILAN MANEVİ TAZMİNAT DAVALARI
1.5. Basın Yoluyla Özel Hayatın Gizliliğinin İhlal
1.5.1.Genel Olarak
Kişinin özel yaşamının basına ne ölçüde yansıyacağı özel hayatın gizliliğini ihlalin konusudur. Basın, kişinin ortak yaşam alanına giren olaylarla ilgili bilgi vererek kanaat açıklayabilir. Basının bu konuda genel çıkarı koruma nedeni ileri sürmesi gerekmemektedir449.
Kişinin resmi üzerindeki hakkı nedeniyle özel hayatın basın yoluyla ihlal edildiği bir Yargıtay kararında kişinin plajda çekilmiş fotoğrafının yayınlanmasında haber olarak verilmesi gerekirken kişinin fotoğrafının yayınlanmasında kamu yararı bulunmadığından manevi tazminata hükmedilmesi gerektiğine karar verilmiştir450.
1.5.2.AİHM Kararları Doğrultusunda Basın Özgürlüğü
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 1. fıkrası ifade özgürlünün üç unsurunu teminat altına almıştır. Bunlar;
1. Kanaat sahibi olma özgürlüğü; 2. Bilgi ve kanaatlere ulama özgürlüğü 3. Bilgi ve kanaat açıklama özgürlüğü.
448Açıkgöz, s.128.
449Karahasan, s.232.
92
Bu özgürlükler serbestçe, kamu otoritelerinin müdahalesi olmaksızın ve ulusal sınırlardan bağımsız olarak kullanılabilecektir451.
İfade ve basın özgürlüğünün ikinci fıkrada hangi hallerde kısıtlanacağı da sözleşme ile düzenlenmiştir. İkinci fıkra uyarınca bu özgürlük sınırlanırken bu sınırlamanın öncelikle yasayla düzenlenmiş olması, ardından ulusal güvenlik, toprak bütünlüğü, şöhret ve hakların korunması, gizli bilgilerin yayınlanmasının önlenmesi ve yargı güvencesi amacıyla sınırlanabileceği ifade edilmiştir.
İfade özgürlüğü üzerindeki her tür sınırlama ile özgürlüğü herhangi bir müdahale yalnızca belirli bir kullanımı üzerinde uygulanabilecektir. İfade özgürlüğünü hakkının içeriğine dokunulamayacaktır 452.
Galler prensesi Diana’nın gazetecilerden kaçarken kaza geçirerek hayatını kaybetmesinin ardından Avrupa Konseyi’nde özel hayatın korunması ile ilgili olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8.maddesinde yer alan “özel yaşama saygı
gösterilmesini isteme hakkı” gündeme gelerek tartışılmıştır453. Monako prensesi
Caroline’in basın ile verdiği hukuk mücadelesine ilişkin verilen karar da basın ile kişilik hakları arasında denge kurucu önemli bir karar olmuştur454. Bu karada
mahkeme kişilik haklarının ihlal ile basın arasındaki çatışan yararlar arasındaki görüşünü, sinema oyuncusu Grace Kelly ile Monako Prensi 3. Rainer'in kızları Prenses Caroline'in yaptığı başvuru ile ortaya koymuştur. Başvurucunun evinin dışında, günlük işlerini yaptığı esnada bilgisi dışında habersiz ve izinsiz çekilen
451Mocavei, Monica İfade Özgürlüğü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10.maddesinin
uygulanmasına ilişkin kılavuz- İnsan hakları el kitapları no.2 s.11 http://www.inhak.adalet.gov.tr/inhak_bilgi_bankasi/el_kitaplari/ifade_ozgurlugu.pdf, erişim tarihi: 6.5.2019.
452Mocave s.35.
453McDonald, Barbara, Privacy, Princesses, and Paparazzi, New York Law School Law Review , Vol.
50, Issue 1 2005, s.205-208, Heinonline: erişim tarihi: 6.5.2019
93
fotoğraflarının gazetede yayınlanması dolayısıyla başvurucu fotoğraflarının daha fazla yayınlanmaması için üç Alman gazetesini dava ederek Alman Mahkemeleri’ne ihtiyati tedbir talebiyle birlikte başvurmuştur455. Ancak Alman Mahkemeleri
başvurucu prenses Caroline’in toplum içinde üst düzet bir korumaya sahip olması nedeniyle izni olmaksızın evinin dışında çekilen fotoğraflarını yayınlanmasının hukuka aykırı olmadığına ve basın yoluyla yayınlanabileceğine karar vermiştir456.
AİHM kararında “Başvurucu, on yılı aşkın bir süredir, Alman yargısı önünde
başarıya ulaşmaksızın özel hayatın korunması hakkını etkin kılmaya çalıştığını belirtmiştir. Başvurucu, konutundan çıktığı andan itibaren; gündelik hayatının tüm hareketlerini takip eden paparazziler tarafından; karşıdan karşıya geçerken, çocuklarını okuldan alırken, alışveriş yaparken, gezinti yaparken, sportif faaliyetleri esnasında ya da tatile çıkarken; sürekli olarak taciz edildiğini iddia etmektedir. Magazin basınının amacının başvurucunun gündelik hayatına ait önemsiz fotoğrafları yayınlayarak okuyucularının röntgenci eğilimlerini tatmin etmek ve bundan büyük kar elde etmeye çalışmaktan ibaret olduğunu belirtmektedir. Başvurucu son olarak, yayınlanan fotoğrafların her birinde yalıtılmış bir ortamda bulunup bulunmadığının tespit edilmesinin maddi olarak imkansız olduğunu vurgulamıştır. Sonuç olarak, fotoğrafların yayınlanmasından sonra yargısal prosedürün aylar sürmesi nedeniyle, başvurucu bu süre zarfında fotoğrafını çekebilecek paparazzilerden korunabilmek amacıyla her hareketini devamlı surette kontrol etmeye mecbur bırakılmıştır. Zira, bu başvurunun konusu oluşturan fotoğrafların çoğunun çekildikleri kesin saatin ve mekanın belirlenmesi imkansızdır.”
455Mcdonald, s.205, Heinonline: erişim tarihi: 6.5.2019.
456Dinç, Güney, Sorularla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Sorularla Hukuk Dizisi. Ankara, TBB,
2006, s. 396-399; Uran, Peri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Ve Türk Anayasa Mahkemesi’nin Basın Özgürlüğüne Yaklaşımı, TBB Dergisi 2015, Sayı 120, s.10.
94
ifadeleriyle başvurucunun özel hayatının hangi eylemlerle ihlal edildiği ifade edilmiştir457.
AİHM başvurucu Monako prensesi Caroline’i haklı bularak; halkın bilgilendirilme hakkının bulunduğunu ancak demokratik toplumlarda temel olan bu bilgilendirilme hakkının kamuoyunda tanınan kişilerin özel hayatlarına ilişkin olayları da kapsayabileceği ancak buradan kamuoyunda tanınmış kişiden kastın siyasiler olabileceğini ifade etmiştir. Ancak başvurucunun fotoğrafların ve fotoğraflarla beraber yayınlanmış olan makalelerinin başvurucunun özel hayatına ait basın tarafından uydurulan detaylar içermesi nedeniyle herhangi bir politik veya kamusal yönü bulunmadığından kişilik haklarının ihlali olarak değerlendirilmiştir458.
Von Hannover-Almanya Davası Başvuru No. 59320/00 davasında mahkeme, “her
zaman yalıtılmış olarak tanımlanmayacak mekânlarda bulunsa dahi ve herkes tarafından tanınması gerçeğine rağmen halkın başvurucunun nerede olduğunu ve genel olarak özel hayatında nasıl davrandığını bilme hususunda yasal bir menfaatinin olmadığına” karar vermiştir.
Yine kararda “Mahkeme’ye göre, mevcut davada kamunun bir menfaati bulunsa dahi
aynı zamanda söz konusu fotoğraf ve makalelerin yayınlanmasında dergilerin de ticari bir menfaati bulunduğundan, bu menfaatlerden başvurucunun özel hayatının
457Çeviren Ekinci, Elif/Cengiz, Serkan, Von Hannovar Kararı (03.04.2004),TBB, sayı 66, 2006, s.5. 458Von Hannovar, s.15; benzer yönde Yargıtay kararı Yargıtay 4. Hukuk Dairesi 22.01.2018 tarih
2016/3324 E. 2018/274 K. “ Dava; sanatçı olan davacının özel teknede kız arkadaşı ile birlikte
samimi ve mahrem fotoğraflarının “Geldi” manşetiyle ve “Aşk” manşetiyle yayınlanması nedeni ile basın yoluyla kişilik haklarına saldırı sebebiyle manevi tazminat istemine ilişkindir. Kamuya mal olmuş davacının toplumun bilgilendirilmesi ve haber alma hakkı kapsamına giren özel yaşam alanına dahil olmayan, mesleki faaliyeti içerisinde de yer almayan bir konuda davaya konu haberler ile onlara eşlik eden fiziksel mahremiyetine dair fotoğrafların yayınlanmasında, davacının özel hayatıyla ilgili detaylar içermesi ve sadece belli bir kesimin bu konudaki merakını gidermek dışında toplumsal bir yarar bulunmadığı ve bu durumda ifade özgürlüğünü daha dar yorumlamayı gerektirdiği sonucuna varılmalıdır. Davacının sadece halka mal olmuş bir kişi olarak nitelendirilmesi, özel hayatına böyle bir müdahaleyi haklı kılmaya yeterli değildir. Şu durumda, davacı yararına uygun bir manevi tazminata hükmedilmesi gerekirken, açıklanan hususlar gözetilmeksizin istemin reddi doğru olmamış, kararın bozulması gerekmiştir.” Kazancı, erişim tarihi: 6.5.2019.
95
etkin şekilde korunması hakkı diğeri karşısında üstün gelir.” ifadelerine yer
verilmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu kararında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8.maddesi ile koruma altına alınmış olduğundan özel yaşama saygı gösterilmesini isteme hakkının Prenses Caroline’ın kamusal alanda çekilen görüntülerinin hukuka aykırılık teşkil etmemesi nedeniyle korunması gerekmediği halde günlük hayatından fotoğrafların yayınlanmasının ihlal edilmiş olduğuna karar vermiştir459.
2.Diğer Bazı İhlal Örnekleri