Bankalarda Denetim Komitesi

Ülkemizde denetim komitesine ilişkin çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Halka arz olmuş, hisse senetleri borsada işlem gören işletmeler için SPK’nın Seri X. No:22 adı altında yayınlamış olduğu bir yönetmelik vardır. Yönetmelik halka arz olmuş bütün işletmeleri kapsamakla birlikte tek istisnası ise bankalar olmuştur. Bankalar halka arz olmuş olsa bile SPK’nın bu yönetmeliğine tabi değildir. Bunun sebebi BDDK’nın 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nun 24. maddesine dayandırarak ve halka arz olsun, olmasın bütün bankalar için uygulamasını zorunlu kıldığı “Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik” adı altında çıkarmış olduğu yönetmeliğin var oluşudur. Bu yönetmelikte;

bankalar için denetim komitelerinin çalışma usul ve esasları, denetim komitesi üyelerinin görev ve sorumlulukları ile üyelerin taşıması gereken nitelikler ayrıntılı bir biçimde açıklanmıştır.

Denetim komitesi uygulamaya geçmeden önce BDDK tarafından 8 Şubat 2001 tarihinde yayımlamış olan “Bankaların İç Denetim ve Risk Yönetimi Sistemleri Hakkında Yönetmelik” adı altında bir yönetmelik yürürlükteydi. Bu yönetmelik kapsamında risk yönetimi ve iç denetim (teftiş kurulu ve iç kontrol merkezi) grupları idari açıdan birbirinden bağımsız bir şekilde yönetim kuruluna ve üst yönetime karşı sorumlu olmaları esastı. Bu birimlerin doğrudan yönetim kuruluna bağlı olmaları ve yönetim kurulunda risk yönetimi ve iç denetimden sorumlu bir üyenin bu işle ilgili olarak görevlendirilmesi gerekmekteydi. Risk yönetiminin icrai bir fonksiyonun bulunması, teftiş kurulunun ise iç kontrol ve risk yönetimini denetlemesi ve ayrıca tüm bunların tek bir yönetim kurulu üyesinin sorumluluğunun altında gerçekleşmesi bir karışıklık ortaya çıkarmıştır.¹⁸⁰ Bu sorun denetim komitelerinin bankalarda faaliyete geçmesiyle birlikte son bulmuştur.

Çünkü bankalarda denetim komiteleri; risk yönetimi, iç denetim ve iç kontrol faaliyetlerini yönetim kurulu adına gözetmekle ve etkinliğini sağlamakla yükümlüdür.

Denetim komitesi, bankanın yönetim kurulu adına bankanın sahip olduğu iç kontrol, iç denetim ve risk yönetimi sistemlerinin etkinliğini ve yeterliliğini sağlamak için faaliyette bulunur. Yönetim kurulu adına izlemiş olduğu bu iç sistemler kapsamındaki

180 Aytekin ve Diğerleri, a.g.e., sf.1/4.

birimlerin ve bankanın muhasebe ve raporlama sistemlerinin ilgili kanun ve düzenlemeler kapsamında işleyişini ve üretilen bilgilerin doğruluğunu sağlamakla sorumludur.¹⁸¹

Bankalarda denetim komitelerinin kurulması bankaya birçok noktada yarar sağlamaktadır. Denetim komitelerinin bankada faaliyet göstermesinin, bankaların kredi verme olasılığına olan etkisi üzerine yapılan bir araştırmada; bir bankada denetim komitesinin varlığı o bankanın kredi verme olasılığını arttırdığı sonucuna ulaşılmıştır.¹⁸²

Şekil 7’de de belirtildiği üzere bankalarda karar alma sürecindeki son birim yönetim kurullarıdır. Denetim komitesi ise yönetim kuruna bağlı, icrai görevi bulunmayan yönetim kurulu üyelerinden oluşan alt komitelerden biridir. İç sistemler kapsamında yer alan iç denetim, iç kontrol ve risk yönetimi ise denetim komitesine bağlıdır. Bu yapı, bankaların organizasyon yapısı içerisinde en çok karşılaşılan yapıdır.¹⁸³

Bankalarda iç sistemler kapsamında yer alan iç kontrol sistemi, iç denetim sistemi ve risk yönetimi sistemi organizasyon yapısı içerisinde yönetim kuruluna bağlı olarak kurulmaktadır. Yönetim kurulları bu kapsamdaki görev ve sorumluluklarını kısmen veya tamamen iç sistemler sorumlularına devredebilmektedir. İç sistemler sorumluluğu ancak icrai görevi bulunmayan yönetim kurulu üyelerine veya bu nitelikteki yönetim kurulu üyelerinden oluşan bir komiteye ya da denetim komitesine devredilebilmektedir.¹⁸⁴

181 BDDK, Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik, md:7

182 Bodur, a.g.e., sf.14

183 Çatıkkaş ve Diğerleri, a.g.e., sf.38

184 BDDK, a.g.e., md.4

Şekil 7: Denetim Komitesinin Bankaların Organizasyon Yapısı İçerisindeki Yeri

Kaynak: Şaban Uzay, İşletmelerde İç Kontrol Sistemini…, sf.25, T.C. Ziraat Bankası A.Ş.,

Çevrimiçi:http://www.ziraat.com.tr/default.asp?sayfa=tr/bankamiz/bilgi-edinme/BesMain.aspx&anagrup=bankamiz, Erişim Tarihi:13.03.2008

Yapılan bir araştırma Türk Bankacılık Sektörü’nde değişik organizasyon yapılarına da sahip olan bankaların var olduğunu göstermektedir. Araştırmada ortaya çıkan diğer organizasyon yapıları ise şunlardır:¹⁸⁵

• İç kontrol, risk yönetimi ve iç denetim birimleri icrai görevleri bulunmayan üye veya üyelere bağlı, icrai görevleri bulunmayan üye veya üyeler ile denetim komitesi ise yönetim kuruluna bağlıdır.

• İç denetim birimi denetim komitesine, iç kontrol ve risk yönetimi birimleri icrai görevleri bulunmayan üye veya üyelere bağlı, icrai görevleri bulunmayan üye veya üyeler ile denetim komitesi ise yönetim kuruluna bağlıdır.

• İç kontrol ve iç denetim birimi denetim komitesine, risk yönetimi birimi icrai görevleri bulunmayan üye veya üyelere bağlı, icrai görevi bulunmayan üye veya üyeler ile denetim komitesi ise yönetim kuruluna bağlıdır.

185 Çatıkkaş ve Diğerleri, a.g.e.,, sf.38 Yönetim Kurulu

Anonim ortaklıklarda genel kurul, pay sahiplerinin belirli konuları görüşmek üzere toplanmalarıyla meydana gelen ve şirketin en üst düzey yönetim ve karar organını oluşturan bir yapıdır. Bu kapsamda genel kurullar, ortaklığın yönetim ve temsil organı olan yönetim kurullarını ve bu yapıyı denetlemesi için denetim kurullarını oluşturur.¹⁸⁶ Denetim kurullarının genel kurul tarafından belirlenmesi, denetim kurulunun yönetim kuruluna karşı bağımsız hareket edebilmesini sağlamaktadır. Tüm bu bilgiler ışığında halka açık işletmelerde ve bankalarda, denetim komitesinin yönetim kurulu tarafından oluşturulması ve bu oluşum sonrasında denetim komitesinin yönetim kuruluna karşı bağımsız hareket edebilmesini istemek büyük bir tezat oluşturmaktadır. Denetim komitesinin bağımsızlık düzeyini arttırmak için komitenin yönetim kurulu yerine genel kurul tarafından oluşturulması ve komite üyelerinin ücretlerinin yine genel kurul tarafından belirlenmesi yerinde bir uygulama olacaktır. Söz konusu bu tavsiyenin sonrasında, bankalarda denetim komitesinin organizasyon yapısı içerisindeki yeni yerini Şekil 8 üzerinde şu şekilde açıklayabiliriz:

Şekil 8: Denetim Komitesinin Bankaların Organizasyon Yapısı İçerisindeki Yerine İlişkin Tavsiye Edilen Bir Yapı