Bakıcıların Sosyo-Demografik Özellikleri

Engelli bakıcılarının cinsiyeti, yaşı, eğitim düzeyi, medeni durumu, meslek ve çalışma bilgileri, bakım vermeye başlamadan önce bir işte çalışıp çalışmadıkları, engelliye yakınlıkları, doğdukları yer ve yaşamlarının çoğunu nerede geçirdikleri, hane halkı sayısı, kaç tane engelliye bakım verdikleri vb. verileri bu başlık altında incelenmiştir. Bu verilerin bulguları Tablo 6’da verilmiştir.

Tablo 6: Bakıcıların Sosyo-Demografik Özellikleri

Cinsiyetleri n %

Kadın 322 92,8

Erkek 25 7,2

Yaşları

18-29 23 6,6

30-39 79 22,8

40-49 112 32,3

50-59 66 19,0

60-69 45 13,0

70+ 22 6,3

Eğitim Düzeyleri

Okur-Yazar Değil 68 19,6

İlkokul 212 61,1

Ortaokul 35 10,1

Lise 26 7,4

Üniversite 6 1,7

Medeni Durumları

Evli 288 83,0

Eşi Vefat Etmiş 25 7,2

Boşanmış 20 5,8

Bekâr 14 4,0

Bakım Hizmetinden Önce Bir İşte Çalışıp Çalışmadıkları

Çalışıyordu 26 7,5

Çalışmıyordu 321 92,5

Meslek ve Çalışma Bilgileri

Ev Hanımı 317 91,4

Emekli 12 3,4

İşsiz 11 3,1

Diğer 4 1,2

Çiftçi 2 0,6

İşçi 1 0,3

Engelliye Yakınlığı

Annesi 136 39,2

Eşi 68 19,6

Gelini 47 13,5

Kızı 33 9,5

Diğer 23 6,7

Kız Kardeşi 14 4,0

Yengesi 13 3,7

Oğlu 10 2,9

Babası 2 0,6

Erkek Kardeşi 1 0,3

Doğum Yerleri

Köy 202 58,2

İl Merkezi 109 31,4

İlçe 36 10,4

Yaşadıkları Yer

İl Merkezi 249 71,7

Köy 56 16,1

İlçe 42 12,1

Hane Halkı Sayısı

1 2 0,6

2 32 9,2

3 74 21,3

4 85 24,5

5 82 23,6

6 42 12,1

+7 30 8,6

Bakım Verdiği Engelli Sayısı

1 301 86,7

2 40 11,5

3 4 1,2

4+ 2 0,6

Tablo 6’daki bulgulara göre, engelli bakıcılarının cinsiyet durumları incelendiğinde; %92.8’inin kadın, %7.2’sinin erkek olduğu belirlenmiştir. Bu

sonuçlar Kırıkkale’nin genel yapısıyla da örtüşmektedir. Nitekim Kırıkkale’deki bakıcıların çoğunluğu kadınlardan oluşmaktadır. Örneklemimizle kıyaslamak adına Kırıkkale evrenini düşündüğümüzde; bakıcıların %93’ünün kadın, %6.94’ünün erkeklerden oluşmakta olduğu görülmektedir. Geri kalan %0,05’lik kısmına ait veri ise bulunmamaktadır.²²

Erkekler genel olarak gündüz bir işte çalıştığından (evde bakım ücretinin, engellinin yanında günde en az 8 saat bulunan birisine bağlanmasının gerekliliği söz konusu olduğundan) bakım ücretini alamamaktadırlar. Örneklemimizi oluşturan erkek bakıcıların çoğu ya işsizdir ya da serbest bir işleri olmaları nedeniyle günün en az 8 saatini engelliye ayırabilen kişilerden oluşmaktadırlar. Erkek bakıcılara sayılarının azlığı ve bir işte çalışıyor olmalarından dolayı çok zor ulaşılabilmiştir.

Tablo 6’daki bulgulara göre, engelli bakıcılarının yaş durumları incelendiğinde; bakıcıların yaşları 30-59 yaş aralığında (%74.1) yoğunlaşmakta; bu yaş aralığının üstüne ve altına bakıldığında giderek bakıcı sayısının azaldığı görülmektedir.

Bakıcıların en çok bulunduğu yaş aralığı ise 40-49 yaş aralığıdır. Bunu 30-39 yaş aralığına sahip bakıcılar takip etmektedir. Çok genç ve çok yaşlı bakıcıların sayısının azlığı önemlidir. Bakım vermenin zorluğu ve gücü gerektirmesi bakımından bakım veren orta yaş bireylerin sayıca fazlalığı beklenilen bir durumdur.

Kırıkkale evreni ile örneklemimizin bakıcılarının yaş dağılımlarını karşılaştıracak olursak; örneklemdeki bakıcıların yaş dağılımlarının evrendeki bakıcıların yaş dağılımlarını büyük oranda temsil yeteneğine sahip bulunduğunu ifade edebiliriz. Nitekim Kırıkkale evrenini oluşturan bakıcıların yaş dağılımları incelendiğinde %52.49’unun 40-59 yaş arasında, %27.06’sının 18-39 yaş arasında,

%20.23’ünün 60 yaş ve üstünde olduğu görülmektedir.²³ Benzer şekilde araştırma

22 Bu veriler Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı Kırıkkale Sosyal Hizmet Merkezi’nin Yönetim Bilgi Sistemi’nden 01.09.2014 tarihindeki verileri kullanılarak elde edilmiştir.

23 Bu veriler Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı Kırıkkale Sosyal Hizmet Merkezi’nin Yönetim Bilgi Sistemi’nden 01.09.2014 tarihindeki verileri kullanılarak elde edilmiştir.

örnekleminde de bakıcıların %51.3’ü 40-59 yaş arasında, %29.4’ü 18-39 yaş arasında, %19.3’ü 60 yaş ve üstündedir.

Tablo 6’daki bulgulara göre, bakıcıların eğitim durumu incelendiğinde;

%61.1’inin ilkokul mezunu, %19.6’sının okur-yazar olmadığı, %10.1’inin ortaokul mezunu, %7.4’ünün lise, % 1.7’sinin üniversite mezunu (%1.2’sinin yüksekokul,

%0.5’inin fakülte mezunu) olduğu belirlenmiştir. İlkokul mezunu ve okuma-yazma bilmeyenlerin sayıca fazlalığı ile lise ve sonrası eğitim durumuna sahip bakıcıların azlığı görülmektedir. Bu durum engelli bakıcılığının nitelikli eğitim gerektirmesi gereken hassas bir iş olmasına rağmen düşük eğitim seviyesindeki bireyler tarafından icra edildiğini göstermektedir.

Tablo 6’daki bulgulara göre bakıcıların medeni durumları incelendiğinde;

%83.0’ünün evli, %7.2’sinin eşinin vefat etmiş olduğu, %5.8’inin boşanmış ve

%4.0’ünün bekâr olduğu belirlenmiştir. Buna göre isteğe bağlı olmayan dulluk (eşin vefat etmiş olması) oranının isteğe bağlı olandan (boşanmış olmak) fazla olduğu görülmektedir. Bakıcıların büyük çoğunluğu evli kişilerden oluşmaktayken bunu dul bakıcılar (%13) izlemektedir.

Bakıcıların çoğu engelli bireye bakım verdikleri için bu durumun etkisiyle boşanma yoluna girmemekte; çoğunlukla bu durumla baş etme isteği taşımakta ve engellisiyle yaşamayı bir kader olarak algılamaktadırlar. Bu düşünce tarzının hâkim olmasında bireylerin toplumsal kültürel kodlarının etkisi büyüktür.

Tablo 6’daki bulgulara göre bakıcıların engelliye bakım hizmeti sunmaya başlamadan önce bir işte çalışıp çalışmadıkları incelendiğinde; %7.5’inin çalıştığı,

%92.5’inin çalışmadığı belirlenmiştir. Örneklemdeki bakıcıların büyük çoğunluğu ev hanımı olduğundan ve çoğunun eğitim düzeyleri düşük olduğundan, engelliye bakım hizmeti sunmaya başlamadan önce de bir işte çalışmadıklarını ifade etmişlerdir.

Bakım vermeye başlamadan önce çalıştığını belirten bakıcıların çok az bir kısmı engelliye bakmak zorunda olduğundan işinden ayrıldığını ifade etmiştir. Bir kısmı da engelliye bakım verme döneminde normal süreç içinde emekliye ayrıldığını ifade etmiştir.

Tablo 6’daki bulgulara göre bakıcıların meslek ve çalışma bilgilerine göre dağılımları incelendiğinde; %91.4’ünün ev hanımı, %3.4’ünün emekli, %3.1’inin işsiz, %1.2’sinin diğer, %0.6’sının çiftçi, %0.3’ünün işçi olduğu belirlenmiştir. Buna göre engelli bakıcılarının büyük çoğunluğu ev hanımlarından oluşmaktadır.

Bakım verme eylemi daha çok bir işte çalışmayan kesimin sorumluluğu altında yürütülmektedir. Dolayısıyla ev hanımları, emekliler ve işsizler engellilere bakım veren bireyler olarak karşımıza çıkmaktadırlar.

Tablo 6’daki bulgulara göre, bakıcıların bakım verdiği engelliye yakınlıklarına göre dağılımları incelendiğinde; %39.2’sinin annesi, %19.6’sının eşi,

%13.5’inin gelini, %9.5’inin kızı, %6.7’sinin diğer (kaynana, teyze/hala, yeğen, torun, amca gelini gibi ikinci dereceden akrabalar), %4.0’ünün kız kardeşi,

%3.7’sinin yengesi, %2.9’unun oğlu, %0.6’sının babası, %0.3’ünün erkek kardeşi olduğu belirlenmiştir. İlk üç sıradaki bakıcılar engellinin annesi, eşi ve gelinlerinden oluşmaktadır. Anne ve eşlerin oranı %58.8 ile örneklemin yarısından fazlasını oluşturmaktayken, en az oranı engellilerin erkek kardeş ve babaları (%0.9) oluşturmaktadır.

Tablo 6’daki bulgulara göre bakıcıların doğdukları yer durumlarına göre dağılımları incelendiğinde,%58.2’sinin köy, %31.4’ünün il merkezi, %10.4’ünün ilçe doğumlu olduğu belirlenmiştir. Bakıcıların yaşamının çoğunluğunu geçirdikleri yer durumları incelendiğinde ise, %71.7’sinin il merkezinde, %16.1’inin köyde,

%12.1’inin ilçede yaşamlarını geçirdiği belirlenmiştir. Bu durum engelli bakıcılarındaki kırdan kente göç olayının ne kadar yaygın olduğunu da göstermektedir.

Tablo 6’daki bulgulara göre, bakıcıların hane halkı sayısına göre dağılımları incelendiğinde, %21.3’ünün 3, %24.5’inin 4, %23.6’sının 5 kişiyle aynı evi paylaşıyor oldukları belirlenmiştir. Sırasıyla dört, beş ve üç kişilik aileler şeklinde yaşamın engelli birey olan hanelerde yoğunlaştığı görülmektedir. Buna göre bakıcı ailelerinin genel olarak üç, dört ve beşer kişilik hane halkı sayısından oluşmakta olduğu söylenilebilir.

Tablo 6’daki bulgulara göre, bakıcıların bakım verdiği engelli sayısına göre dağılımları incelendiğinde; %86.7’sinin 1, %11.5’inin 2, %1.2’sinin 3, %0.6’sının 4 ve üzeri sayıda engelliye baktığı belirlenmiştir. Örneklemi oluşturan bakıcıların çoğunluğu tek bir engelliye bakım vermektedir.