2.B. Yasal ve İdari Düzenlemeler

1993 yüında bankaları ilgilendiren çeşitli konularda yasal

düzenlem eler yapılmıştır. M evduat m unzam karşılıkları ve um um i disponibilité uygulamaları ile ücret ve komisyonlara ilişkin geçmiş yıllarda yapılan düzenlem eler, 1993 yılında da yürürlükte kalmıştır. 1993 yılında getirilen yasal düzenlem elerin başlıcaları aşağıda özetlenmiştir:

a) Sermaye Yeterliliği Tebliği’ne İlişkin Düzenlem eler

- 30 Nisan 1993 ve 21539 sayılı Resmi G a z e te ’de yayımlanan 8 No.lu Tebliğ ile, 3182 sayılı Bankalar K a n u n u ’na ilişkin 6 No.lu Tebliğin 2 ’inci m addesinin A fıkrasının (b) bendinin son paragrafı değiştirilerek; H a z in e ve Dış T icaret M üsteşarlığının uygun görüşünün alınması kaydıyla, bankalarca sağlanan ve kalan vadesi 5 yıl ve daha uzun olan serm aye benzeri kredilerin katkı serm aye içinde m ütalaa edileceği ve serm aye benzeri kredilerin ana sermayenin yüzde 50’sinden fazla olamayacağı belirtilmiştir.

- H a z in e ve Dış Ticaret Müsteşarlığı, 22 Ekim 1993 tarihinde, "Sermaye T a b a n ı/R is k Ağırlıklı Varlıklar, Gayrinakdi K rediler ve Yükümlülükler" standart rasyosuna ilişkin olarak uygulamada ortaya çıkabilecek tereddütleri giderm ek amacıyla bir G enelge hazırlamıştır.

b) Bankalar Kanunu’na İlişkin Düzenlemeler

3182 sayılı Bankalar K a n u n u ’nda değişiklik yapılması, 24 H aziran 1993 tarih ve 3911 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar K urulu’nca 23 Ağustos 1993 tarihinde kararlaştırılmış ve 512 sayılı K H K

16 Eylül 1993 tarihli Resmi G a z e te ’de yayımlamıştır. Yapılan

değişikliklerle, genel olarak Avrupa Topluluğu’nca belirlenen ilkelere uyum sağlanması ve şeffaflığın artırılması amaçlanm ış olup bu doğrultuda yapılan yeni düzenlem eler aşağıda özetlenm ektedir.

- Bankaların asgari kuruluş sermayesi, 150 milyar Türk lirasından 250 milyar T ü rk lirasına çıkarılmıştır. Kalkınma ve Yatırım Bankaları için bunun 2 / 3 ’sinden az olamayacağı belirtilmiştir.

- Yurtiçi ve yurtdışında şube açmak için gerekli olan izin ve her şubeye serm aye tahsisi zorunluluğu kaldırılmıştır.

- Asgari ortak sayısı 100’den 5’e düşürülmüştür.

- Serm ayenin yüzde 10 ve daha fazlasını temsil eden veya bir kişiye ait serm aye payının bu oranı aşması sonucunu veren hisse senedi devirleri Müsteşarlığın iznine tabi iken sözkonusu değişiklikle yüzde 33 ve yüzde 50’yi aşması sonucunu veren hisse senedi devirleri için de izin zorunluluğu getirilmiştir.

- Bankaların kullandırdıkları büyük kredilere ilişkin esaslar yeniden belirlenmiştir.

- D a h a önce Kanunla düzenlenen bölge veya şube m üdürleri, kredi komitesi ve yönetim kurulunun kredi açma yetki limitlerinin belirlenmesi bankaların yönetim kurullarına bırakılmıştır.

- Yeni düzenlemeyle 10 milyar Türk lirasını aşan nakdi ve gayrinakdi krediler için m üşterilerden istenecek mali tabloların yeminli mali müşavirler tarafından onaylanma zorunluluğu getirilmiştir.

- Bankaların iştiraklere ve gayrimenkullere yatırabilecekleri

kaynaklara ilişkin limitler yeniden belirlenmiştir.

- Yeni düzenlemeyle şeffaflığı sağlamak amacıyla bankalarca

yayınlanacak mali tabloların bağımsız denetim kuruluşlarınca onaylanması zorunluluğu getirilmiştir.

- D a h a önce, mali bünyesinin güçlendirilmesine imkan görülm eyen bankalar, Bakanlar Kurulu kararı ile bir bankaya devredilebilir veya birleştirilebilir iken; yeni düzenlemede, sadece kam u bankalarının devir veya birleştirilebilmesi ilkesi benim senmiş ve bu hususta Bakan yetkili kılınmış, diğer bankalar için devir veya birleştirme hükm ü kaldırılmıştır.

- Bankaların konsolide mali tablolar hazırlam aları için gerekli düzenlem eleri yapmaya, konsolidasyona tabi olacak doğrudan ve dolaylı iştirakleri ile yönetim ve denetim ine sahip oldukları ortaklıkları, faaliyet alanları ve iştirak oranları itibariyle belirlemeye ve konsolide mali tabloların ilan edilmesi ile ilgili usûl ve esasları tesbite M üsteşarlık yetkili kılınmıştır.

c) Kaynak K ullanım ını Desteklem e Fonu ile İlgili Düzenlem eler

14 O cak 1993 tarih ve 93/4000 sayılı kararda;

Yatırım ları ve Döviz Kazandırıcı Hizmetleri Teşvik F o n u ’ndan karşılanan, Kaynak Kullanımını D esteklem e F onu ta a h h ü tle rin d e n olan yatırım kredileri ile ihtisas kredilerine yapılması gereken faiz farkı iadesi veya de ste klem e primi ö d em elerine ilişkin talepler ile, m addi hata, yetkili m ercilerce kabul edilen m atrah değişikliği, m a h k e m e k a r a r la n gibi nedenlerle Kaynak Kullanımını D esteklem e F o n u ’na fazladan yatırıldığı tesbit edilen Fon kesintilerinin iadesine dair talepler konusunda, aracı bankalarca M erkez Bankası’na m üracaat edilmesi ve değerlendirm enin M erkez Bankası’nca yapılarak, ödenm elerini tem inen Teşvik ve Uygulama

G e n e l M ü d ü rlü ğ ü ’nün bağlı bulunduğu Müsteşarlığa bildirimde

bulunulması,

- G e rç ek dışı ihracatla ilgili olarak denetim elem anlarınca düzenlenen ve M erkez B ankası’na intikal ettirilen R a p o rla r konusu ihracata ilişkin, geri alınması gereken Fon alacaklarının tahsil işlemlerinin M erkez B ankası’nca yürütülmesi öngörülmüştür.

12 Şubat 1993 tarih ve 93/4159 sayılı K a ra r ile; 12 Mayıs 1988 tarih ve 88/12944 sayılı K ararın müeyyide uygulanmasına ilişkin 8 ’inci m addesi değiştirilerek, daha önce M erkez Bankası’nca yayımlanan Tebliğlerle belirlenm ekte olan cezai faiz oranı, bu K a ra rn a m e ile genel olarak kanuni faiz oranının 2 katı, döviz kredilerinde de M erkez Bankası döviz alış kurları esas alınmak suretiyle kredinin yüzde l ’inin fon kesintisinin F o n ’a yatırıldığı tarih te bulunacak T ürk lirası karşılığı ve kredinin kullandırıldığı tarih ile kesintinin F o n ’a yatırıldığı sü re d e oluşan fon kesintisinin kur farkı toplamı olarak tesbit edilmiş,

Para ve Kredi Koordinasyon K urulu’nca yapılacak incelem e sonucu

ihracat ve taa h h ü d ü n mücbir sebep halleri nedeniyle

gerçekleştirilemediğine karar verilen kredilerde fon kesintisi alınm am ası h ü k m e bağlanmıştır.

- K ararın Geçici 2 ’nci m addesi ile, ihracatın (ihracatı teşvik belgesine

bağlanmış ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizm et ve faaliyetler dahil) finansmanı için Körfez krizinin bitiş tarihi olarak kabul edilen 7 Nisan 1991 tarihinden önce sağlanan ve vadeleri (tem ditler dahil)

bu tarihte n sonraya sarkan döviz kredilerinde ihracat taa h h ü d ü

gerçekleştirilemeyenlerden fon kesintisi alınmam ası kararlaştırılmıştır. 12 Mayıs 1988 tarih ve 88/12944 sayılı K ararda değişiklik yapan 12 Şubat 1993 tarih ve 93/4159 sayılı K ararın Geçici 2 ’nci m addesi 3 Eylül 1993 tarih, 21687 sayılı Resmi G a z e te ’de yayımlanan 93/4722 sayılı Kararla değiştirilerek, "ihracatın (ihracatı teşvik belgesine bağlanmış ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler dahil) finansmanı için bu kararın yayımından önce sağlanan ve bu kararın

yayımı tarihinde fon kesintisi istisnası uygulanmakta olan döviz

kredilerinde ihracat taahhüdü gerçekleştirilemeyenlerden, ilgili bankalar ve özel finans kurumlarınca fon kesintisi alınmaz" hükmü getirilmiştir.

d) Çekle Ödemelerin Düzenlenm esi ve Çek H am illerinin Korunması Hakkında 3167 Sayılı Kanun’a İlişkin Tebliğler

18 H aziran 1993 tarih ve 21611 sayılı Resmi G a z e te ’d e yayımlanan 6 no.lu T.C. M erkez Bankası Tebliği ile süresinde ibraz edilen ancak karşılığı bulunm ayan veya yetersiz kalan çekler için m u hatap bankanın keşidecinin dışındaki hamile ö dem ek zorunda olduğu mesuliyet tutarı beşyüzbin liraya yükseltilmiştir.

e) Elektronik Takas Sistem i

Bankacılık sisteminin ulaştığı bilgisayarlaşma düzeyi yanında

telekomünikasyon olanaklarının sağladığı kolaylıklar da gözönünde

bulundurularak, çeklerin gelişmiş ülkelerde olduğu gibi bilgisayar ortam ında işleme alınmasını, günlük takas işlemlerinin daha doğru ve süratli bir şekilde sonuçlandırılmasını, şehir içi ve şehir dışı çeklerde provizyon işlemlerinin bir güne indirilmesini sağlamak amacıyla yapılan çalışmalar tam a m la nara k 18 Kasım 1993 tarihinden itibaren B ankalararası İstanbul T akas O d a s ı’nda elektronik takas uygulamasına başlanmıştır.

T akas işlemlerinin bilgisayar ortam ında yürütülm esine yönelik düzenlem eler yanında uygulamaya işlerlik kazandırm ak amacıyla 19 Aralık 1993 tarih ve 21793 sayılı Resmi G a z e te ’d e B ankalararası T akas

O daları M erkezi Yönetm eliği’nin Bazı M a d d ele rin d e Değişiklik

Yapılmasına D a ir Y önetm elik yayınlanmıştır.

III.1.2.C. Bankacılık K esim ini İlgilendiren Diğer G elişm eler

a) Yeni Bankalar ve Statüsünde D eğişiklik Olan Bankalar

Yüksek Planlama K urulu’nun 16 T e m m u z 1993 tarih 9 3 /1 7 sayılı ka ra rı ile Süm erbank Holding A.Ş.’nin bankacılık birimi bu şirketten ayrılarak Süm erbank A.O. ünvanını almış olup, sermayesi 1,5 trilyonu ödenmiş, 2 trilyon T ürk lirası olmuştur. S ü m e rb a n k ’ın alacakları, m evduatı ve diğer borçları H a lk b a n k ’a devredilmiştir.

E tibank 13 T e m m uz 1993 tarih ve 21636 sayılı Resmi G a z e te ’de yayımlanan 93/4611 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bu tarihten itibaren Etibank Bankacılık A.O. ünvanı ile 750 milyarı ödenm iş olmak üzere, 1 trilyon T ürk lirası sermayeli E tib a n k ’a bağlı anonim ortaklık statüsünde ortaklığa dönüşm üştür.

Bank Indosuez Türk A.Ş. olarak 1986 yılından beri faaliyet

gösterm ekte olan bankanın adı 8 Kasım 1993 tarihinden itibaren Bank Indosuez G e n e ra le E uro Türk A.Ş. olmuştur.

1992 yılı içinde E urocredit Türk-Fransız T icaret Bankası A.Ş.’ne Bakanlar Kurulu Kararı ile ödenm iş sermayesi 75 milyar T ürk lirası olmak üzere kuruluş izni verilmiş olup, söz konusu banka 7 Eylül 1993 tarihinde faaliyete başlamıştır.

1993 yılı sonu itibariyle T ürkiye’de faaliyet göste rm e kte olan banka sayısı 71 olup; 6 tanesi kamu kesimine ait ticari banka, 32 tanesi özel kesime ait ticari banka, 21 tanesi yabancı banka ve 12 tanesi de kalkınma ve yatırım bankasıdır.

b) Özel Finans K urum lan

Faaliyette bulunan dört Özel Finans K u ru m u ’nun (Ö F K ) konsolide bilançosu incelendiğinde bilanço toplamı, Aralık 1992 - Kasım 1993 dönem leri arasında nom inal yüzde 105, reel yüzde 32 a rta ra k 7,9 trilyon

T ürk lirasından, 16,3 trilyon Türk lirasına yükselmiştir. Kasım 1993 tarihi itibariyle, Ö F K ’nın konsolide bilanço büyüklüğü bankacılık se ktörünün yüzde 1,7’si kadardır.

Ö F K bilanço toplamı içinde en büyük paya yüzde 52 ile Al Baraka T ü rk Özel Finans K urum u sahip iken, bunu yüzde 20 ile Faisal Finans K urum u, yüzde 19 ile Kuveyt T ürk Evkaf Finans K urum u izlemektedir. 1991 yılında faaliyete geçen A nadolu Finans K u ru m u ’nun payı ise yüzde

8,5 düzeyindedir.

Kasım 1993 tarihi itibariyle Ö F K ’mn özel cari hesaplar, katılma hesapları ve özel proje hesaplarında toplanan fonları, konsolide bankacılık sektörü m evduatının yüzde 2,1’i, üretim desteği sağlanması, k â r/z a r a ra katılma ve kira akdi (leasing) yöntemiyle kullandırılan fonları ise konsolide bankacılık sektörü kredilerinin yüzde 2,7’si düzeyindedir. Ayrıca Kasım 1993 dönem i itibariyle Ö F K ’nın toplam özkaynakları, Aralık 1992 d öne m ine göre yüzde 27 a rta ra k 396 milyar Türk lirasından, 501 milyar T ü rk lirasına yükselmiştir. Kasım 1992 itibariyle 81,7 milyar T ürk lirası olan Ö F K konsolide kârları yüzde 86 a rta ra k Kasım 1993’te 152 milyar T ü rk lirasına ulaşmıştır.