Bölgesel Kalkınma Ajanslarının İdari Yapıları

Bölgesel kalkınma ajansları, Avrupa’da çok farklı şekillerde oluşturulmuştur. Bazıları yerelleşmenin araçları olarak tasarlanırken, bazıları ise ulusal hükümet politikalarını etkin ve verimli bir şekilde dağıtmak aracı olarak kullanılmıştır. Genellikle, kalkınma ajansları bölgedeki yönetimlerin zayıf olduğu ya da hiç olmadığı ülkelerde oluşturulmuştur (Hardıng, 2006: 137). Ülkeler bazında kalkınma ajanslarının yasal statüleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 3.Ülkelere Göre Kalkınma Ajanslarının Yasal Statüleri

ÜLKE ADI YASAL STATÜ

Almanya Sınırlı Sorumlu Şirketler, Kamu Hukuku Organizasyonları Avusturya Kar Amacı Gütmeyen Tüzel Kişilik (Limited Şti)

Belçika Belediyeler Arası Ajans, Kamu Hukuku Organizasyonları, Limited Şirket Bulgaristan Kar Amacı Gütmeyen Organizasyonlar

Çek Cumhuriyeti Limited Şirket, Vakıf veya Kamu-Özel Hisseli Ortaklıklar Estonya Kamu Kuruluşu

Fransa Kar Amacı Gütmeyen Tüzel Kişilik, Karma Ekonomi Şirketi Hollanda Kamusal Sınırlı Şirketler

İngiltere Bakanlık Dışı Kamu Kuruluşu, Özerk Örgüt İrlanda Kamu Kuruluşu

İspanya Kamu/Özel Hukuk Kuruluşları İsveç Kar Amacı Gütmeyen Limited Şirket İtalya Kamu Limidet Şirketi

Macaristan Kar Amacı Limited Şirketi Polonya Anonim Şirket

Romanya Kar Amacı Gütmeyen Tüzel Kişilik

Türkiye Görev ve Yetkileri Kanunla Düzenlenmiş Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Tüzel Kişilik

Tablo 3’e göre kalkınma ajanslarının yasal statüleri daha çok kamu tüzel kişilikleri şeklindedir. Ülkemizde oluşturulan kalkınma ajansları ise, görev ve yetki alanları kanun ve tüzüklerle belirlenmiş özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişilikler şeklindedir.

Bölgesel kalkınma ajansları, merkezi hükümetten bağımsız bir yapıda ve bölgesel düzeyde faaliyet göstermelerine karşın büyük bir çoğunluğunun merkezi hükümetler tarafından kurulduğu görülmektedir. Kalkınma ajansları ikili bir yapı içerisinde örgütlenmiştir. Bu ikili yapıdan ilki Genel Kurul, Denetim Kurulu, Denetleme Komitesi ve Genel Müdür gibi yasal öğelerden oluşan bir yapıdır. İkincisi ise belirli bir konuyu ele alıp inceleyen çalışma grupları komiteleridir. Ayrıca ajanslarda politikalarını oluşturmak ve yürütmekle görevli yönetim kurulları görülmektedir. Bu kurul üyeleri genelde hükümet tarafından atanan ve yörenin ileri gelenlerinden ya da ajansı kuran kuruluşların temsilcilerinden oluşmaktadır. Ajanslar, harcamaları bakımından merkezi hükümete karşı sorumlu, politikalarının hazırlanması ve uygulanması açısından ise, kuruluş mevzuatı çerçevesince serbest bırakılmıştır (Berber ve Çelepçi, 2005: 149).

Kalkınma ajansları için, belirlenmiş bir idari yapılanma söz konusu değildir. Yerel topluluğun özellikleri bölgesel kalkınma ajanslarının hedef ve faaliyetlerine göre farklı idari yapılanmalar ortaya çıkabilmektedir. Avrupa ülkelerindeki kalkınma ajanslarının idari yapılarına bakarak, ajansların idaresinde, yönetim ve yürütme organları olduğu söylenebilir (Çakmak, 2006: 78).

II.7.1. Yönetim Organları

Bu organlar; genel meclis, başkan ve başkan yardımcıları, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve genel müdür olmak üzere beş grupta toplanmıştır. Bu organlar aşağıdaki gibidir:

 Genel meclis, bir bölgede bölgesel kalkınma ile ilgili karar alma sürecine katılmak isteyen kamu, yerel yönetim, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları gibi idarelerden oluşmaktadır. Meclis merkezi yönetimin bölgedeki üst düzey yöneticisi, yerel yönetim organlarının temsilcisi, ticaret ve sanayi odası yöneticisi, üniversite ve araştırma enstitülerinin üst düzey yöneticileri ve özel sektör temsilcilerinden oluşmaktadır.

 Başkan ve başkan yardımcıları, kamu tarafından kurulan ajanslarda bu görevi yürütecek kişiler yasa ile belirlenir ve genel meclis üyesi içerisinde oylama ile atanır. Genellikle bu görevi merkezi yönetimin yereldeki üst düzey yöneticisi yürütmektedir. Ancak ajans yerel yönetim organları tarafından kurulmuş ise bu görevi belediye başkanları yürütmektedir. Başkan, yönetim kurulu ve meclise karşı sorumlu olmakla birlikte ajansın hedef ve amaçlarına ulaşılıp ulaşılamadığını gözetmekle yükümlüdür. Kamu tarafından oluşturulan ajanslarda bazen görev ve sorumluluk alanları belirlenmiş bir Genel Sekreterlik görevi tanımlanabilir.

 Yönetim kurulu, üyelerinin tamamı, genel kurul içerisinden seçilebildiği gibi bazen merkezi hükümet tarafından da atanabilir. Yönetim kurulu üyelerinin sayısı ajansın faaliyet alanı büyüklüğüne göre değişmektedir. Yönetimin hızlı ve esnek bir yapıda karar alabilmesi için üyelerinin fazla olmaması tercih edilmektedir.

 Denetleme Kurulu, genel meclis veya yönetim kurulu üyelerinden oluşmaktadır. Kurul, ajansın finansal ve yönetsel işleyişini denetlemek ve ajansa tavsiyelerde bulunmakla görevlendirilmiştir.

 Genel müdür, ajansın başındaki ve ajansın teknik, idari yönetimden sorumlu olan kişidir. Genel müdürün siyasetten uzak kalması ve bir takım becerilere de sahip olması gerekmektedir. Genel müdür ajansın hedeflerini belirlemeli, ajansın

elindeki imkânlar dâhilinde programlar üretmeli, ortaklıklar kurmak için kurum, kuruluş ve paydaşlarla bir takım ilişkilere girmelidir. Genel müdürün bir takım idari sorumlulukları da bulunmaktadır. Bunlar, proje ve programları yürütecek uzman çalışan seçmek, bunların birbiriyle uyumlu ve koordineli çalışmasını sağlayacak ekipler oluşturmak ve bu ekiplerin eğitilmesi ve yönlendirilmesidir (Çakmak, 2006: 78- 81).

II.7.2. Yürütme Organları

Bölgesel kalkınma ajanslarının yürütme organını ise uzman teknik ekipler ve dış danışmanlar oluşturmaktadır. Bu birimler, genel müdüre bağlı ve her biri kendi alanında uzmanlaşmış personelden oluşmaktadır. Uzmanlık ve teknik beceri gerektiren alanlarda bölgede mevcut personelin olmadığı durumlarda bölge dışından tecrübeli danışmanlar da ajansta dış danışman olarak görev alabilmektedir. Danışmanlık hizmetleri bazen de danışmanlık firmalarından sağlanabilir (Çakmak, 2006: 81).