Bölge ›s›tmas›, endüstri tesisleri, toplu konut uygula-malar›, mahalle ve flehir ›s›tmalar› gibi büyük ölçekli
›s›tma olarak tan›mlanabilir. Bölge ›s›tmas›nda çeflit-li sistemler oluflturulabiçeflit-lir. Klasik bölge ›s›tmas›nda bir ›s› merkezinde üretilen ›s›, boru flebekesi ile
pri-mer devre ak›flkan› taraf›ndan ›s›t›lacak binalara tafl›-n›r. Her binan›n alt›ndaki bir ›s› de¤ifltirgecinde se-konder devrede dolaflan ›s›t›c› ak›flkan ›s›t›l›r. Primer devrede s›cak su, k›zg›n su veya buhar; sekonder devrede ise genellikle 90/70°C s›cak su dolafl›r. Se-konder devre daha önce üzerinde durulan klasik s›-cak sulu merkezi ›s›tma (bina alt›ndan ›s›tma) siste-midir. Bu sistemde ayr›ca bina alt›ndaki eflanjör da-iresine yerlefltirilecek bir boylerle merkezi kullanma s›cak suyu da elde edilebilir.
Dolay›s› ile bölge ›s›tmas›nda, esas olarak üzerinde durulacak ana bölüm ›s› merkezi ve primer boru fle-bekesidir. Bölge ›s›tmas›nda, seçilecek sistemin, ya-t›r›m ve iflletme maliyetleri üzerine etkisi çok önem-lidir. Bu bak›mdan her bölge ›s›tmas› uygulamas›
için öncelikle bir fizibilite veya ekonomiklik çal›fl-mas› yap›lçal›fl-mas› gerekir. Bu fizibilite çal›flçal›fl-mas›nda ana parametreler: yak›t, primer devre ak›flkan cinsi, ak›flkan s›cakl›¤›, ›s› merkezi say›s› ve boru flebeke-sinin da¤›l›m› olmaktad›r.
Bölge ›s›tmas›nda kullan›lan di¤er bir sistemde ise;
primer devrede üretilen s›cak su veya k›zg›n su do¤-rudan bloklara verilir. Burada her blok alt›nda bir oto-matik karfl›laflt›rma vanas› vard›r ve bu vanada primer devreden al›nan yüksek s›cakl›ktaki su istenen oranda kar›flt›r›larak bloktaki ›s›t›c›lara gönderilir.(Bas›nca dikkat edilmelidir.)
Daha küçük boyutlu uygulamalarda ise bir merkezde üretilen su ile do¤rudan bloklar› ›s›tmak mümkündür.
Bu sistemlerde kullanma s›cak suyu da ayn› merkez-de üretilip bütün noktalara ayr› bir hatla da¤›t›labilir.
Bölge ›s›tmas›n›n da¤›t›m borular›nda mutlaka eflit direnç sistemi (Tichelmann sistemi) uygulanmal›d›r.
Hemen görülebilece¤i gibi, bölge ›s›tmas›nda blok baz›nda verilen ›s›n›n ölçülmesi sorunu vard›r. Bu amaçla blok girifllerinde sistemde ayr›ca ›s› pay öl-çerler kullan›labilir. Ancak küçük çapl› uygulamalar-da yak›t maliyetlerinin paylafl›m› merkezi yönetim taraf›ndan düzenleniyorsa, pay ölçer kullan›m›ndan genelde vazgeçilmektedir. Bölge ›s›tmas›nda kazan dairesi ile binalar aras›ndaki ›s› kanallar› (veya gale-rilerdeki) borular›n ›s› kayb›, boru izolasyonlar›n›n zamanla bozulmas› ile giderek artan ciddi ›s› kay›p-lar›na neden olmaktad›r. Ayr›ca bu kanallardaki bo-rular›n zamanla çürümesi sistemde uzun süreli ve s›k s›k karfl›lanan kesintiler oluflturmaktad›r. Teorik ola-rak hat vanalar› ile lokal hale getirilebilece¤i düflünü-len ar›zalar, pratikte uzun süre kullan›lmayan vanala-r›n su kaç›rmas› nedeniyle tüm sistemin suyun boflal-t›lmas› zorunlulu¤unu yaratmaktad›r.
Sonuçta sistemde ciddi su kay›plar› ve maliyeti,
su-yun dodurulup boflalt›lmas› ile oluflan kireçlenmeler ve kesintiye u¤rayan ›s›tman›n oluflturdu¤u ›s›tman›n oluflturdu¤u konfor kay›plar› sözkonusu olmaktad›r.
Bölge ›s›tmas›n›n (Uzaktan ›s›tman›n) merkezi ›s›t-maya (Bina alt›ndan ›s›t›s›t-maya) göre avantaj ve deza-vantajlar› bölüm 3’de detayl› olarak aç›klanm›flt›r.
4.3.1. Yak›t Cinsi
Yak›t cinsine göre ekonomik, teknik ve ekolojik avantajlar›n, bölge boyutlar›na ba¤l› de¤iflimi farkl›
olmaktad›r. Sözkonusu avantajlar kömür yak›lmas›
halinde bölge büyüklü¤ü ile artmaktad›r. Bu nedenle geçmifl y›llarda kömür kullan›lan tesislerde ›s›tma sistemlerinde bölge ›s›tmas›na do¤ru bir geliflme gö-rülmüfltür. Bu konu özellikle ülkemiz aç›s›ndan önem tafl›d›¤›ndan, konu çeflitli ortamlarda istek gör-müfl ve önerilmifltir.
a) Kömür yak›lmas› halinde bölge ›s›tmas›n›n avantajlar› afla¤›da k›saca say›lm›flt›r.
1- Yak›t›n ve at›k malzemelerin tafl›nmas› daha kolayd›r.
2- Daha ucuz yak›t kullan›labilir.
3- Birden fazla say›da kazan› yedekli olarak kul-lanabilme olana¤› vard›r.
4- ‹nflaat alanlar›ndan büyük tasarruf sa¤lan›r.
(Her blok için kazan dairesi, kazan ve baca ye-rinden tasarruf)
5- Daha iyi yakma teknikleri ve daha yüksek ve-rimli kazan kullan›labilece¤i için yak›ttan eko-nomi elde edilir.
6.Çevre kirlenmesi yönünden büyük avantaj sa¤-lan›r. (Tek merkezde al›nacak önlemlerle ve da-ha iyi yakma teknikleri ile kirletici emisyonu önemli ölçüde düflürülür.)
7.Yang›n tehlikesi daha azd›r.
8. Birleflik ›s› güç santral› kurma veya at›k ener-jiden yararlanma olanaklar› vard›r.
b) Fuel-oil yak›lmas› halinde; kömür için geçerli olan avantajlar›n bir k›sm› fuel-oil için de geçer-li olabigeçer-lir. Ancak Bölüm 1.1’de bahsetti¤imiz merkezi sistemin dezavantajlar› da geçerlidir.
c) Do¤al gaz kullan›m› sözkonusu oldu¤unda; bir-leflik ›s›-güç santrallar› d›fl›nda, sadece ›s›tma amaçl› bölge ›s›tmas› (Uzaktan ›s›tma) avantaj›-n› yitirmektedir. Çünkü do¤al gaz her ölçekte ay-n› mükemmellikte yak›labilmektedir.
Dolay›s› ile bölge ›s›tmas›n›n avantajlar› do¤al gaz halinde ortadan kalkarken dezavantajlar›
olan büyük ilk yat›r›m maliyetleri, primer
devre-de olan ›s› kay›plar›, s›zd›rma ve kaçaklarda orta-ya ç›kan iflletme problemleri ve merkezi sistemin gerektirdi¤i paylafl›m sorunlar› aynen kalmakta-d›r. Bu nedenlerle do¤al gaz halinde bölge ›s›tma-s› uygun olmayan bir seçenek durumuna düflmek-tedir.
4.3.2. Is›t›c› Ak›flkan
Bölge ›s›tmas›nda (Uzaktan ›s›tmada) kullan›lan ›s›t›-c› ak›flkan cinsleri:
1. S›cak su 2. K›zg›n su
3. Buhar olarak s›ralanabilir.
S›cak sulu tesislerde su s›cakl›¤› 110°C’nin alt›ndad›r.
Su s›cakl›¤› 90 °C’ye kadar, genleflme kab› aç›k veya kapal› olabilir. Su s›cakl›¤› 90°C’nin üzerine ç›kt›¤›n-da sadece kapal› genleflme kab› kullan›lmal›d›r. Ancak s›cak sulu sistem tan›m› pratikte 90°C ve daha düflük s›cakl›k ›s›tmas› için yap›l›r. 90/70°C klasik s›cak su sistemi s›cakl›¤›d›r. Modern ›s›tmada (Düflük s›cakl›k
›s›tmas›nda) 70/55°C sistem seçilir.
K›zg›n sulu tesislerde ise, su s›cakl›¤› 120°C ve üze-rindedir. Bu tesislerde üst s›n›r ise pratikte 180°C
de-¤erindedir. Bu sistemlerde su gidifl dönüfl s›cakl›klar›
aras›ndaki fark 20°C’den daha büyüktür. Genellikle kullan›lan s›cakl›k farklar› 30-80°C aras›nda de¤iflir.
150/180°C, 160/120°C, v.b k›zg›n su s›cakl›k seçimin-de s›k karfl›lanan seçimin-de¤erlerdir. Su s›cakl›klar›n›n yük-selmesi boru boyutlar›n› ve eflanjör boyutlar›n› azalt›r-ken, bas›nc›n artmas›na ba¤l› olarak daha dayan›kl› ve kaliteli boru, fittings ve cihaz gereksinimini do¤urur.
S›cakl›k farklar›n›n artmas› ise boru çaplar›n› azalt›r-ken ›s›t›c› yüzeylerini büyütür. Dolay›s› ile her sistem için optimum çözüm, bir fizibilite çal›flmas› ile belir-lenmelidir.
Buhar ile bölge ›s›tmas› sadece endüstriyel tesisler için geçerlidir. E¤er sistemde, baflka amaçlarla zaten buhar üretiliyorsa, ›s›tma için de ayn› buhardan primer devrede yararlan›labilir. Tesiste mevcut buhar yoksa;
sadece ›s›tma amac› ile buharl› bölge ›s›tmas› günü-müzde kullan›lmamaktad›r. Bu nedenle buharl› bölge
›s›tmas›ndan bu kitapta söz edilmeyecektir. Ancak bu-har tesisat› gerekli ise, di¤er bir Is›san yay›n›na baflvu-rulabilir. (ISISAN BUHAR TES‹SATI K‹TABI) K›zg›n sulu tesislerin buharl› tesislere göre önemli üs-tünlükleri afla¤›daki gibi s›ralanabilir:
1. K›zg›n sulu flebekede belirli koflullarda daha fazla ›s› tafl›nabilir.
2. Buharl› tesislerde kondens hatt› ve kondens ka-y›plar› bulunur.
3. Buharl› tesislerde büyük ›s› kayb› olur.
4. Boru flebekesinin düzenlenmesinde k›zg›n su-da yüksek bas›nç d›fl›nsu-da herhangi bir s›n›rlama yoktur. ‹stenildi¤i gibi, araziye uygun döfleme yap›labilir. Buharda kondens nedeni ile bütün te-sisat mutlaka belirli bir e¤imle döflenmelidir.
5. K›zg›n su sistemini merkezi olarak kontrol et-mek mümkündür.
6. K›zg›n su ile çok uzak mesafeleri beslemek mümkündür. (10 ila 15 km)
7. K›zg›n suda boru flebekesi bir ›s›l kapasite oluflturmaktad›r.
8. Buhar ve kondens borular›nda korozyon riski çok daha fazlad›r. Tesisat›n ömrü daha k›sad›r.
9. Ömrü daha uzundur.
10. ‹lk yat›r›m maliyeti yaklafl›k %10 daha ucuzdur.
11. ‹flletme maliyeti yaklafl›k %20-30 daha dü-flüktür.
12. Onar›m ve bak›m maliyeti, yaklafl›k %50-60 daha azd›r.
Buna karfl›l›k dezavantajlar›:
1. Toplam su hacmi çok büyüktür ve suyun yu-muflat›lm›fl olmas› gerekir. Ayr›ca dozajlama ge-rekir.
2. Sistem kapal› devredir. Ancak kaçaklar ve ar›za-lar sonucu su boflalt›lmas› nedenleriyle, kötü ifllet-me koflullar›nda önemli ölçüde su takviyesi gerekir.
3. Her yeni ilave su kireçlenme ve korozyon so-runlar›n› da birlikte getirir.
4. Kaynar su hatlar›nda boru ›s› kay›plar› ve ke-sintili iflletme ›s› kay›plar› önemli mertebelere ulaflabilir.
5. Arazide büyük kot farklar› (50m ve üzeri) ol-mas› halinde, artan bas›nçlara ba¤l› olarak sistem çok pahal› hale gelir.
6. Boru hatlar›nda genleflmeyi almak üzere kom-pansatör kullan›lmal›, üst kotlarda hava tahliye-si, alt kotlarda boflaltma imkan› yarat›lmal›d›r.
7. Buhar ›s›tma yüzey s›cakl›klar› daha homojen-dir.
8. S›cakl›k kontrolu buharda çok daha hassas ya-p›labilir.
Sonuç olarak, yar› çap› 500 m’yi geçmeyen bölgeler-de s›cak sulu sistemler kullan›labilir. Daha büyük bölge boyutlar›nda ise k›zg›n su kullan›lmal›d›r. Bu-har ancak baflka amaçlarla üretiliyorsa, ›s›tmada kul-lan›lmal›d›r. Özel durumda örne¤in, kazan dairesi ile eflanjör aras›ndaki kot fark› 100 metre ve daha fazla
ise ve kazan dairesi alt kotta yap›lmak zorundaysa;
k›zg›n su sisteminin bas›nç problemi nedeniyle, bu-har ›s›tmada kullan›labilir.
4.3.3. Sistem Maliyeti
Bölge ›s›tmas› maliyeti çok say›da parametreye ba¤-l›d›r. Dolay›s› ile sistem maliyetleri ile ilgili genelle-me yapmak mümkün de¤ildir. Ancak kabaca fikir vermesi aç›s›ndan burada Recknagel’den al›nan baz›
de¤erler verilecektir. Is› merkezi maliyetlerinin tesis büyüklü¤ü ile de¤iflimi fiekil 4.14’te verilmifltir. Bu-rada kw bafl›na Alman Mark› olarak özgül sistem maliyetinin ›s›tma gücü ile önemli ölçüde düfltü¤ü görülmektedir. Burada esas al›nan santral s›v› veya gaz yak›t yakmaktad›r. Kömür yak›lmas› halinde ma-liyetler daha da büyük olmaktad›r.
Boru flebekesi maliyetleri sistem maliyetinin önemli bir bölümünü oluflturmaktad›r. Ortalama bir sistemde
›s› merkezi özgül maliyeti 200-250 DM/kW olmak-tad›r. fiekil 4.15’de boru uzunlu¤u bafl›na flebeke ma-liyeti de¤erleri verilmifltir. Görüldü¤ü gibi bu de¤er boru çap›na ve kullan›lan kanal cinsine çok ba¤l›d›r.
fiekil 4.16’da ise k›zg›n su gidifl ve dönüfl s›cakl›k-lar› aras›ndaki farka ba¤l› olarak özgül yat›r›m mali-yetinin azalmas› gösterilmifltir.
4.3.4. Boru fiebekesi (Boru A¤›)
Bölge ›s›tmas›nda primer devre boru a¤› tipi öncelik-le ›s› merkezi say›s›na ba¤l›d›r. Sistemöncelik-leri,
a. Tek merkezli bölge ›s›tmas›
b. Çok merkezli bölge ›s›tmas› olarak ikiye ay›r-mak mümkündür.
4.3.4.1. Tek Merkezli Bölge Is›tmas›
fiehir ›s›tmalar› hariç genellikle bölge ›s›tmalar› tek ›s›
merkezli sistemlerdir. Bu sistemlerde dallanan tip fle-beke kullan›l›r (fiekil 4.17). Dallanan tip flefle-bekede, bütün kullanma yerleri bir tek kol ile beslenir. Dolay›-s› ile bu sistem tamir veya boru patlamalar› halinde zorluklar yarat›r. Sadece problem olan noktada de¤il, bu noktadan sonraki bütün kullan›m yerlerinde besle-me kesilir.
Boru flebekesini bir, iki, üç veya dört borulu yapmak mümkündür. Bir borulu sistem sadece buharl› tesisat için geçerlidir. Bu sistemde tek borudan kullan›c›ya buhar ulaflt›r›r. Ancak kondens geri gönderilmez. Pa-hal› bir iflletme sistemi olup, çok özel durumlarda kul-lan›labilir. Normal bir ›s›tma sisteminde hem ekono-mik nedenlerle, hemde kazan ömrü aç›s›ndan iflletme sorunlar› nedeniyle kesinlikle önerilmez. ‹ki borulu
sistem en yayg›n kullan›lan sistemdir. Bir boru buhar veya k›zg›n su gidifl, di¤er boru kondens veya k›zg›n su dönüfl borusudur.
‹ki borulu ›s›tma sistemlerini, 1. Düz geri dönüfllü
2. Ters dönüfllü (Tichelmann sistemi veya eflit di-renç sistemi) olarak düzenlemek mümkündür.
fiekil 4.18’de bu sistemler flematik olarak görülmekte-dir. Düz geri dönüfllü sistemlerde paralel gidifl ve dö-nüfl borular› ayn› çapl›d›r. Bu sistemlerin tasar›m› ve yap›m› kolayd›r. Ayr›ca boru çaplar›ndan dolay› daha ucuz ve ekonomiktir. Ancak ayar veya reglaj problemi vard›r. ‹lk ulafl›lan blokta gidiflle dönüfl hatt› aras›nda bas›nç fark› çok fazlad›r. Bu fark en son blokta ise çok azal›r. Dolay›s› ile e¤er önlem al›nmazsa ilk blokta çok su dolafl›r ve bu blok iyi ›s›n›rken, son blokta az su dolafl›r ve bu blok ›s›nmaz. Ters geri dönüfllü sis-temde ise bas›nç fark› da¤›l›m› düzgündür. Dolay›s›
ile reglaj gereksinimi minimumdur.
E¤er mümkün oluyorsa, çift borulu tesisat Tichelmann sistemine (eflit direnç sistemi) göre tasarlanmal›d›r.
Böylece sistem çal›flmaya bafllad›¤›nda ortaya ç›kabi-lecek dengesizlikler bafltan önlenmifl olur.
Bu eflit direnç sisteminin uygulama örne¤i fiekil 4.19’da verilmifltir. Bu flekilde ayr›ca kontrol kablosu da görülmektedir. Bu sayede merkezde bulunan kont-rol paneliyle hem merkezdeki kazanlar› ve hem de her bloktaki ›s›tmay› kontrol etmek mümkün olabilmekte-dir. Böylece ›s› da¤›t›m›n›n mükemmel oldu¤u bir sis-tem elde edilir. Bu örnekte 10 bloklu bir site görül-mektedir. Kazan dairesi Sosyal Tesislerin alt›nda yer almaktad›r. Buradan ç›kan da¤›tma hatt› birinci blok-tan bafllayarak s›ra ile bütün bloklar› dolaflmakta ve s›-cak suyu da¤›tmaktad›r. Bu hat onuncu blokta bitmek-tedir. Dönüfl borusu klasik sistemlerden farkl› olarak, da¤›t›m›n ayn› s›ra ile toplama yapmaktad›r. Dönüfl veya toplama borusu ilk bloktan bafllamakta ve s›ra ile toplamaya devam ederek en son onuncu blo¤un dönü-flünü almaktad›r. Böylece ilk bloktan son blo¤a do¤ru da¤›t›m borusu incelirken, toplama borusu kal›nlafl-maktad›r. Paralel ilerleyen da¤›tma ve toplama borula-r› klasik sistemin aksine farkl› çaplardad›r. Bu durum-da bütün bloklar›n durum-da¤›tma ve toplama borular› uzun-lu¤u toplam› eflit olmaktad›r. Bu ise eflit direnci ve bü-tün bloklara dengeli s›cak su da¤›t›m›n› sa¤lamaktad›r.
Sistemin kontrolü merkezden yap›labilmektedir. Bu sisteme uygun gelifltirilmifl kontrol sistemi bulun-maktad›r. Her blokun alt›nda kendi sekonder ›s›tma devresi sirkülasyon pompas› ve boyleri bulunmakta-d›r. Kullanma s›cak suyunu her blok alt›ndaki boy-lerden temin etmek daha kullan›fll› olmaktad›r.
Blok alt›ndaki merkezde d›fl s›cakl›¤a göre binaya gönderilecek s›cak suyun s›cakl›¤›n› ayarlayan eko-matik panel bulunmaktad›r. Bu panellerin bilgisi ay-n› zamanda merkeze tafl›nmaktad›r ve merkezden kontrol edilebilmektedir. Burada sa¤lanmas› gerekli flart bloklar aras› kablo uzunlu¤unun 1 km de¤erin-den az olmas›d›r ki pratikte bloklar aras› mesafe 40-50 m de¤erini geçmez.
Bir baflka alternatif çözüm ise fiekil 4.20’de görül-mektedir. Burada kazan dairesi bloklar›n merkezinde yer almaktad›r. Yine tek merkezde üretilen s›cak su, her bir blok ayr› bir zon olarak ele al›nmak suretiyle, bloklara ayr› ayr› da¤›t›lmaktad›r. Bu sistemde her bir blo¤un merkezde kendi sirkülasyon pompas› bu-lunmaktad›r. Ayr›ca her blok alt›nda, yine kendi se-konder ›s›tma devresi sirkülasyon pompas› ve boyle-ri bulunmaktad›r. Ayr›ca yine her blok alt›nda kendi ekomatik kontrol paneli yer almakta ve bunlar›n bil-gileri merkezde toplanmaktad›r.
Bu sistemde blok alt›nda boyler ve ›s›tma devreleri gibi farkl› s›cakl›kta su ihtiyac› olan kullan›m yerle-rine besleme yap›l›yorsa, uygun hidrolik ba¤lant›yla 110/60, 90/55, 90/40 ve hatta 90/30°C gibi sistemler yaratmak mümkündür. Bu durumda da¤›t›m boru çaplar› çok küçülür. Tesisat yat›r›m maliyetlerinde önemli kazançlar sa¤lan›r. (Pompa, boru izolasyonu, galeri maliyetleri azal›r.) Ayr›ca daha küçük pompa kullan›m› nedeniyle elektrik enerjisi ve kazan veri-minin artmas› sonucu yak›t giderlerinde tasarruf sa¤-lan›r. Bu konu ilerde s›cak sulu bölge ›s›tmas› bölü-münde anlat›lm›flt›r.
Üç borulu sistemde, birinci boru ›s›tma için merkezi s›cakl›¤› ayarlayan gidifl borusu; ikinci boru boyler, klima cihazlar›, endüstriyel amaçlar vs. için farkl› bir sabit s›cakl›kta su gidifl borusu; üçüncü boru ise or-tak geri dönüfl borusu olarak kullan›l›r. Dönüfl boru-sundaki kar›fl›m suyu otomatik kontrol sistemini et-kiledi¤i için genellikle bu sistem kullan›lmaz.
Dört borulu sistemlerde, 1.boru endüstriyel amaçl›
gidifl, 2.boru ›s›tma amaçl› gidifl için kullan›l›r. Di¤er iki boru ise, ba¤›ms›z dönüfl borular›d›r.
4.3.4.2. Çok Merkezli Bölge Is›tmas›
Büyük flehir ›s›tmalar›nda sistemin kullan›m güvenli¤i aç›s›ndan ayn› kullan›m noktas›na farkl› santrallardan besleme yapabilmek esast›r. Çok merkezli bölge ›s›t-mas› boru da¤›t›m flebekesi olarak iki ana tip vard›r:
a) Ring flebeke
b) Luplu (alt bölgeli) flebeke fiekil 4.14 / SIVI VEYA GAZ YAKITLI
TES‹SLERDE ÖZGÜL YATIRIM MAL‹YETLER‹
fiekil 4.15 / ‹K‹ BORULU KIZGIN SU TES‹SLER‹NDE fiEBEKE MAL‹YET‹ (1989)
fiekil 4.16 / KIZGIN SU A⁄ININ GÖRECEL‹ MAL‹YET‹
Özgül yat›r›m maliyeti DM/kW DM/m ve MW cinsinden göreceli yap›m maliyeti DM/m
Boru Çap› mm a= K›zg›n Su ∆T = 20 K
b= K›zg›n Su ∆T = 40 K c= K›zg›n Su ∆T = 60 K
d= Efektif Bas›nç 0.5 Bar Olan Buhar e= Efektif Bas›nç 2.5 Bar Olan Buhar
Maliyet DM/m
Is›tma kapasitesi MW
Anma çap› DN
1 2 4 6 10 20 40 100
100 200 300 400 500 600
0 200 400 600 mm 800
Her iki tip flebekede fiekil 4.17’de flematik olarak gös-terilmifltir. Ring flebeke daha büyük sistemler için uy-gun olup, özellikle birden fazla ›s› santral›
bulundu-¤unda kullan›l›r. Herhangi bir ar›za halinde, kullan›m yerlerinin baflka koldan beslenebilme imkan› bulun-maktad›r.
Luplu flebekede ise pik yük ›s› santrallar› ve boylerler bulunmaktad›r. Bu sistem en büyük flebekelerde kulla-n›l›r. Sistemin çal›flma güvencesi art›r›lm›fl ve her kul-lan›c›ya en az iki noktadan ulafl›labilme olana¤› geti-rilmifltir.
Öte yandan boru flebekesini yine bir, iki, üç veya dört borulu yapmak mümkündür.
4.3.5. Borular›n Döflenmesi
Bölge ›s›tmas›nda borular yer üstü ve yer alt› olmak
üzere iki ana biçimde döflenebilir.
Yer üstü boru döflemesi ancak endüstriyel tesisler gibi uygulamalarda mümkündür. En ucuz döfleme fleklidir.
Yer alt› boru döflemesi ise kanal içine veya do¤rudan topra¤a yap›labilir. Kanallar galeri biçiminde içinde yü-rünebilir flekilde olabilece¤i gibi, topra¤a gömülü ka-nallar biçiminde de olabilir. En uygun boru döfleme bi-çimi servis, bak›m, kontrol kolayl›klar› nedeniyle gale-ri sistemidir. Ancak bunun kurulufl maliyeti yüksektir.
Do¤rudan topra¤a gömülen borularda ise koruma çok önemlidir. Bu amaçla kullan›lan baz› koruma çeflitle-ri afla¤›da s›ralanm›flt›r.
1. Çelik boru korumal› (fiekil 4.21) 2. Plastik korumal› (fiekil 4.22) 3. Haz›r plastik kapl› boru (fiekil 4.23) fiekil 4.17 / ÇEfi‹TL‹ ISITMA fiEBEKES‹ T‹PLER‹
fiekil 4.18 a. / DÜZ GER‹ DÖNÜfiLÜ 2 BORULU DA⁄ITIM S‹STEM‹ PRENS‹P fiMASI
(Yanl›fl Uygulama)
fiekil 4.18 b / TERS GER‹ DÖNÜfiLÜ 2 BORULU DA⁄ITIM S‹STEM‹ PRENS‹P fiMASI (Eflit Direnç Sistemi) (Do¤ru Uygulama) ISI MERKEZ‹
DALLANAN fiEBEKE R‹NG fiEBEKE
2. BLOK
1. BLOK
1. BLOK
6. BLOK 5. BLOK 6. BLOK
5. BLOK Gidifl
Gidifl
ISI MERKEZ‹ ISI MERKEZ‹
Dönüfl
Dönüfl
3. BLOK 4. BLOK 2. BLOK 3. BLOK 4. BLOK
LUPLU fiEBEKE ISI MERKEZ‹
AKÜMÜLATÖR
P‹K YÜK ISI MERKEZLER‹
fiekil 4.19 / Efi‹T D‹RENÇ S‹STEM‹ UYGULAMA ÖRNE⁄‹
fiekil 4.20 / Efi‹TD‹RENÇ S‹STEM‹ ALTERNAT‹F UYGULALÖRNE⁄‹, HER B‹NAYAAYRI HAT
Topra¤a gömülü boru uygulamas›nda istenilen sonucu almak pratikte çok güçtür. ‹flletme, servis, bak›m, kontrol sorunlar› ve hatal› uygulamalar sonucu ›s› ka-y›plar› nedeniyle en son düflünülebilecek çözümdür.
fiekil 4.24’de görülen kanal içinde döflenecek boru-larla ilgili notlar:
1. Kanal içerisindeki kalorifer, kullanma s›cak suyu ve kullanma so¤uk suyu borular›n›n izole ediniz.
Kullanma so¤uk suyu borusundaki terleme,
di-¤er borular›n izolasyonlar›na damlayarak izolas-yonlar› bozuldu¤u gibi, boru ömrünün de k›sal-mas›na neden olacakt›r. (Ayr›ca donma riski) 2. Yang›n suyu ve di¤er su borular›nda ise, boru
içerisindeki suyun donma riski varsa, borular izole edilmelidir. (Donmay› geciktirmek için) 3. Kanal içerisindeki boru montaj›, betonarme kanal
içine insan girebilecek flekilde planlanmal›d›r.
4. Yatayda bir yönde branflman al›nacaksa (bina ba¤lant›s› gibi); o yöndeki iki boru aras›ndan branflmanlar›n geçebilmesi için boflluk 10 cm.’den fazla b›rak›lmal›d›r.
5. Borular›n %1 e¤imli döflenece¤i hesaplan›p, be-tonarme kanal buna göre yap›lmal›d›r.
6. Kanaldaki borular›n hat sonlar›nda veya yüksel-dikleri yerlerde boflaltma vanalar› b›rak›lmal›d›r.
Ayr›ca suyun kanal d›fl›na nas›l boflalt›laca¤› dü-flünülmelidir.
7. Borulardaki genleflmeyi alabilmek için, kompan-satör yerine omega yap›lmas›n› öneririz. (Bak›m, servis problemi olmad›¤› için) Ancak omega ya-p›lacak yerde kanala cep yap›lmal› (kanal yana do¤ru büyük yap›lmal›) ve sabit noktalar›n
oldu-¤u yerlere, büyük kuvvetler gelece¤i için sabit nokta yerlerinde ask›lar ve beton kanal sa¤lam yap›lmal›d›r. Kompansatör kullan›l›rsa kanalda cep gerekmez.
8. Betonarme kanal›n içerisine çevre suyunun girme riski varsa, mutlaka su izolasyonu yap›lmal›d›r.
9. Betonarme kanal içerisindeki borular›n izolas-yonlar›n›n üzerine su izolasyonu (rutubete karfl›) yap›lmas›n› öneririz.
10. Galeri fleklinde yap›lmayan betonarme kanallar-da borularkanallar-daki ifllem s›ras›:
a) Betonarme kanal yap›lmas›.
b) Betonarme kanal›n drenaj sisteminin çal›fl›p çal›flmad›¤›n›n su dökülerek kontrol edilmesi.
c) Ask› sisteminin yap›lmas›.
d) Boru montaj›n›n yap›lmas›.
e) Borular›n so¤uk testinin yap›lmas› (en az 10
e) Borular›n so¤uk testinin yap›lmas› (en az 10