AVRUPA SAVUNMA TOPLULUĞU

25 Haziran 1950 tarihinde Kore Savaşı’nın başlaması ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne karşı duyulan korku da artmıştı. Avrupa’nın silahlandırılması gerektiği gerçeği ile yüz yüze gelindi fakat NATO’nun Avrupa savunması ve güvenlik sorunlarını ortadan kaldıramaması nedeniyle silahlanma, güvenlik ve savunma politikası alanlarında farklı yollar aranmaya başlandı. ABD bu konuda Almanya’nın silahlandırılması gerektiği görüşündeydi ancak Fransa Almanya’nın silahlandırılmasına karşıydı. ABD, Almanya silahlandırılırsa Batı Avrupa’ya kredi sağlayacağı düşüncesini iletmişti. Kredi sağlanması imkanı ise Fransa’yı bir süre daha sessiz kalması konusunda kendiliğinden ikna etmiş oldu.

Almanya’nın çokuluslu bir ordu içerisinde yer aldığı takdirde hem güvenlik unsuru sağlanmış olacaktı, hem de Batı Avrupa’da anlaşmazlık içerisinde bulunan uluslar arasında bir kontrol mekanizması oluşmuş olacaktı. Bu kontrol mekanizmasının Fransa ile Almanya arasında oluşacağı ise yadırganamaz bir gerçeklikti.

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu ülkelerinin Almanya’nın silahlanmasını desteklemeleri Fransa’yı bazı sorunlarla karşı karşıya getirmişti. Schuman’ın büyük çaba harcayarak kurmaya çalıştığı Avrupa Kömür Çelik

Topluluğu’nun Fransa Ulusal Meclisi’nden geçememe ihtimali ortaya çıktı. Bu durum Fransa için büyük bir hayal kırıklığı ve güvensizlik yaratabilirdi. Bütünleşme amacına yaklaşmakta bile zorlanan bazı hareketlenmelerden sonra böyle bir topluluğun kurulmasının sırf Almanya’nın silahlanmasını istemeyen Fransız Ulusal Meclisi nedeniyle tehlikeye giriyor olması Avrupa için de pek iyi olmayan sonuçlar doğurabilirdi.

Fransa, böyle bir yükümlülüğün altında ezileceği düşüncesi ve bu sorumluluğu taşıyamama korkusuyla, Almanya’nın denetim altında silahlandırılmasına onay verdi. Fransa’nın bir başka düşüncesi ise güvenliğin sağlanabilmesi için ufak birleşmelerden çok, tıpkı ekonomik bütünleşme gibi Batı Avrupa askeri bütünleşmesini kurmaktı. Bütünleşmenin genel hatları Jean Monnet tarafından hazırlandı, Avrupa ordusunun kurulması için ilk adım atılmış oldu.

Fikir olumlu bir şekilde karşılandığından hemen harekete geçildi; teşkilatlanmanın iyi yapılmasına, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu teşkilatına benzemesine karar verildi. 1000’er askerden oluşacak 6 tümen kurularak bunlardan bir tanesi Almanya’ya verilecekti. Ordunun başında bir Genelkurmay Başkanı olacak, Genelkurmay organizasyonun sağlıklı yürümesi için görevde olacaktı. Topluluk çatısı altında ise bir Avrupa Savunma Bakanlığı kurularak Savunma Bakanı atanacaktı. Fransa’nın koşullarını beğendiği bu planın dikkat çekici olan özelliği Atlantik Kuvvetleri Başkomutanlığı’nın oluşturulacak olmasıdır. Bu birimin oluşturulma önerisi henüz hazırlanmışken NATO içerisinde Avrupa Müttefik Kuvvetleri Başkomutanlığı kurulmuştu (Yinanç ve Taşdemir, 2002:91).

Ortak ordu planı dahilinde, Avrupa Savunma Komiserliği’nin yanı sıra Avrupa Silahlanma Servisi ve Avrupa Lojistik Komutanlığı kurulmasına da karar verilmiştir. 1 Şubat 1952 tarihinde Avrupa Savunma Topluluğu ile ilgili oluşturulan taslakta ortak bir komutanlığın oluşturulması, savaş anında tarafların birbirlerine destek olmaları ve tarafların bir diğerinden fazla ayrıcalığa sahip olmaması

maddeleri yer almıştır. Tüm bunların yanında, kara, hava ve deniz birlikleri Avrupa Savunma Topluluğu’na bağlı olacaklardı.

27 Mayıs 1952 tarihinde Paris’te imzalanan Avrupa Savunma Topluluğu Antlaşması, 20-25 Şubat 1952 tarihinde Lizbon’da yapılan NATO toplantısında Atlantik Konseyi’nin de onayını almıştır. Onay alınmasına ve resmen antlaşmanın imzalanmış olmasına rağmen, İngiltere ve Fransa’nın antlaşmanın bazı maddelerine tepkileri ortaya çıkmıştır. İngiltere antlaşmanın ulus üstü bir yapıya ulaşmasına karşı çıkıyor, Fransa ise savunma unsurundan önce ortak dış politika konusunu halletmeleri gerektiği üzerinde duruyordu. Almanya silahsızlanma konusunda elde etmiş olduğu başarıyı iyi kullanmak amacıyla itirazda bulunmamıştır.

Fransa’nın itirazı zaman içerisinde destek görmüştür. Bu destek ortak bir savunma politikasından önce, ortak bir siyasi yapı içerisine girilmesi yolunda çalışmalar yapılmasına neden olmuştur. Bu siyasi yapının kuruluş metni ve maddelerinin hazırlanması Avrupa Federalistler Birliği tarafından Avrupa Savunma Topluluğu Meclisi’ne verilmişti, ancak federalist bir yapıyı savunan ve bu yolda verebilecekleri tüm desteği veren Avrupa Federalistler Birliği’nin bu teklifine AST’nin henüz oturmuş bir kurum olmadığını savunanlar karşı çıkmışlardır. Böylece ön hazırlık görevini AKÇT Meclisi almış, hazırlanan metin 10 Mart 1953 tarihinde kabul edilmiştir.

Teşkilatlanma açısından Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu ve Topluluğu teşkilatlanma anlamında izleyen Avrupa Savunma Topluluğu gibi bir kurum oluşturulmasına dikkat edilmiştir. Ulusal Parlamento içinden ve doğrudan seçimlerle belirlenecek iki Meclis, Meclisin atadığı Avrupa Yürütme Konseyi, Adalet Divanı, Ekonomik ve Sosyal Komite ve Ulusal Bakanlar Konseyi örgütün iç yapısını oluşturacaktı.

Bu siyasi örgütü kuran antlaşmanın yürürlüğe girmesi ancak Avrupa Savunma Topluluğu’nun onaylanmasından sonra olacaktır ki zaten 1954 yılında

Fransa ve İtalya dışında kalan üyeler tarafından antlaşma onaylanmıştır. İtalya’daki istikrarsızlık onaylamayı geciktirmiştir ancak Fransa ilk baştan beri göstermiş olduğu “engelleyici” tutumunu Avrupa Savunma Topluluğu’nun onaylanması sırasında da göstermiştir. Antlaşmada değişiklikler isteyen Fransa protokoller hazırlamış ve bazı maddeleri değiştirme çabaları göstermiştir. Diğer ülkeler bu tutumu kınayarak, istedikleri değişikliklerin yapılmayacağı konusunda Fransa’yı bilgilendirmişlerdir. Bu tartışmalar sürerken Hindi-Çin’de bazı olaylar meydana gelmiş, Fransız Parlamentosu 30 Ağustos 1954 tarihinde Avrupa Savunma Topluluğu kurucu antlaşmasını reddetmiş, böylece Avrupa’da yapılanması için çaba gösterilmiş olan siyasal bütünleşme planları da son bulmuştur (Buchan ve Windsor, 1963:52-53).