Avantajları ve Dezavantajları

165 - Kütüphanelerin e-kitap koleksiyonlarını geliĢtirilirken e-kitaplara belirli bir zaman için sahip olmaları; onların “kültürel mirası koruma” sorumluluğuna zarar vermektedir. (Rao; 2005)

- Derleme yasalarına bağlı olan kütüphanelerin, dijital hak yönetimine uygun olsa dahi, e-kitapları hiçbir ücret ödemeden internet üzerinden kullanıcılarının hizmetine sunması yayıncılarla kütüphaneler arasında anlaĢmazlıklara yol açabilir. (Tonta; 1997) Bunun için telif hakları ve derleme yasaları uygun Ģekilde düzenlenmelidir.

166

 E-kitaplar içerdikleri sözlük özelliğiyle kitap okurken bilmediğiniz kelimelerin anlamını anında öğrenebilmenizi sağlar.

 E-kitaplar arkadan aydınlatmalı ekranları sayesinde karanlıkta bile rahatça kitap okuyabilmenizi sağlar.

 E-kitaplar wireless özelliği sayesinde kitap okurken aklınıza takılan bir konuda internet üzerinden araĢtırma yapabilir ve metin içinde yer alan hyperlinkler aracılığıyla çapraz göndermelerden (cross-reference) yararlanabilirsiniz.

 E-kitapları kütüphane, kitapçı veya herhangi bir yere gitmeksizin internet üzerinden e-kitap sağlayıcılar aracılığıyla 7 gün 24 saat satın alabilirsiniz.

 E-kitaplar ile okuma sırasında kitap üzerinde not alma, bir cümleyi ya da kelimeyi iĢaretleme, açıklamalar ekleme, kitap ayracı kullanma gibi iĢlevleri gerçekleĢtirebilirsiniz.

 E-kitaplar; iĢaretlediğiniz bölümler, eklediğiniz notlar ve açıklamalar arasında kolayca geçiĢler yapabilmenizi sağlar.

 E-kitaplar arama yapmaya imkan veren özelliğiyle belli bir konu, kiĢi, bilgi veya kelimeyi sayfalar arasında vakit kaybetmeden daha çabuk ve kolayca bulabilmenizi sağlar.

 E-kitaplar geliĢen teknolojinin etkisiyle giderek daha hafif ve daha ince boyutlarda üretilmektedir. Bu özellikleriyle okuyucularına seyahatlerinde yer ve ağırlık açısından taĢıma kolaylığı sağlarlar.

 E-kitaplar yazının yanı sıra ses, müzik, resim, video gibi çoklu ortam öğelerini de içerebilir.

167

 Okuyucular e-kitap okuyucu cihazlarla yalnızca kitap okumakla kalmaz, müzik dinleyebilir, hesap makinelerinden yararlanabilir, sunumlar hazırlayabilir, grafikler çizebilirler, oyun oynayabilirler.

 E-kitaplar okuyucuya en güncel ve güncellenebilir bilgiyi sunar.

Ġçerdiği hyperlinklerle, iletiĢim formlarıyla veya e-posta yoluyla okuyucunun yazarla doğrudan iletiĢim kurmasını sağlar.

 Yayıncılıkta artan maliyetlerin etkisiyle Basılı kitap fiyatlarını artırmıĢtır. E-kitaplar okumayı teĢvik ederek bilgisayar baĢında geçen zamanda kitap okumayı çekici hale getirmektedir.

 E-kitapların basım, dağıtım vb. ek masrafları olmadığından okuyucular e-kitapları daha uygun fiyata satın alabilirler. Hatta Project Gutenberg ve çevrimiçi halk kütüphaneleri kanalıyla klasikler gibi telif hakkı olmayan e-kitaplara ücretsiz eriĢilebilir.

 E-kitaplar satın alındığında doğrudan e-kitap okuyucu cihaza ya da bilgisayarınıza yüklenebildiğinden postadan kaynaklanan zaman kaybı gibi aksaklıklar doğrudan ortadan kalkmaktadır.

 E-kitaplar isteğe bağlı olarak yazdırılabilir. Telif hakkı sahiplerinin okuyucuya verdiği izinler çerçevesinde belli bir bölüm ya da belli sayfa sayısı okuyucunun isteğiyle yazdırılabilir.

b) Yayıncılara sağladığı avantajlar:

 Geleneksel yayıncılıkta kitabevlerinin satamadıkları basılı kitapları belirli bir süre sonunda yayıncısına iade etme zorunluluğu ve bu iadenin gecikmesi durumunda kitabevinin üstlendiği riskler, elektronik kitaplar sayesinde ortadan kalkmaktadır.

168

 Yayıncılar, elektronik kitapla daha geniĢ ve daha çeĢitli bir müĢteri kitlesine hitap etmekte ve internet sayesinde sınırlar ötesi satıĢ bile yapabilmektedir.

 Elektronik kitap yayıncılığı, baĢlangıç sürecinde geleneksel yayıncılıktan daha maliyetli gibi görünse de uzun vadede yayıncılara birçok açıdan (dağıtım, depolama, baskı vb.) maliyet avantajı sağlar.

 Geleneksel yayıncılıkta çok masraflı olabilecek kitap dizileri veya kitap setleri, elektronik kitap sayesinde internet yoluyla çok daha ucuza yayınlanmakta ve yayıncıların donanım üreticileriyle yapacakları anlaĢmalar sayesinde elektronik kitap okuyucu donanımlara yüklenerek satılabilmesi imkanıyla yayıncılara yer ve hacim olarak avantaj sağlamaktadır.

 Çoğu zaman yayınevlerinin sorumluluğunda olan dizgi ve kontrol ile hataların düzeltilmesi veya yeni bilgilerin eklenmesi gibi basıma özgü iĢlemler e-kitap yayıncılığıyla çok daha kısa zamanda ve çok daha kolay yapılabilmektedir.

 Geleneksel yayıncılıktaki ekonomik sıkıntılar nedeniyle yayıncılar az sayıda yazarla belli konularda kitap yayınlarken, e-kitap sayesinde bu konu sınırlamaları ve ekonomik sıkıntılar azalmıĢtır.

 E-kitaplar, basılı kitapların pazarlanmasında tanıtımı öne çıkararak satıĢları kolaylaĢtırmaktadır.

 Yayınevleri için büyük sıkıntılar doğuran kitap yasakları veya sansürler, elektronik kitap yayıncılığındaki denetim zorluğu nedeniyle kısmen ortadan kalkmıĢtır.

169

Yazarlara sağladığı avantajlar:

 Geleneksel yayıncılıkta çok satan kitapların baskısı daha fazla yapıldığından yeni yazarlar ya da az tanınan yazarlar kendilerini kanıtlama ve tanıtma fırsatını daha zor yakalamaktadır. E-kitaplar, yazarlara tanıtım, yayınlama ve dağıtım açısından kolaylıklar sağlar.

 E-kitaplarla yazarın yayıncıya olan zorunlu bağı ortadan kalkmıĢtır.

 E-kitaplar sayesinde her yazar kendi kitabının yayıncısı olmakta ve internetin sunduğu avantajlardan yararlanarak okuyucularıyla daha çabuk iletiĢim kurarak geribildirimler alabilmektir.

 E-kitaplarla yazarlar kitaplarını daha az maliyetle daha fazla okuyucu kitlesine ulaĢtırma imkanına kavuĢabilmektedir. Ayrıca e-kitaplar, basılı kitaplara oranla daha uzun süre okuyucuların beğenisine sunulabilmektedir.

 E-kitaplar, yazar ve okuyucu arasında etkileĢim sağlayarak yazarın kitabını okuyucularından gelen geribildirimler doğrultusunda geliĢtirebilmesini sağlar. Yani e-kitaplar sayesinde okuyucular, yazarla kurdukları iletiĢimle yazarı yönlendirerek kitabın yazımında etkin rol oynayabilmektedir.

 Yazarlar, e-kitapla kendi kendilerinin yayıncısı olacağından yeni teknolojilerle tanıĢacak ve yeni fırsatlar elde edeceklerdir.

170

c) Eğitimcilere sağladığı avantajlar:

 Özellikle e-kitap biçiminde yayınlanan ders kitaplarına ve ders notlarına herhangi bir donanımla internetten eriĢilebilmesi veya e-kitapların taĢınabilir e-kitap okuyucu cihazlara yüklenerek kullanılmasıyla öğrencilerin taĢımadan kaynaklanan fiziksel sorunları ortadan kalkmaktadır.

 E-kitapların üretim, dağıtım ve arĢiv maliyeti basılı kitaplardan daha az olduğundan okullara mali açıdan yarar sağlamaktadır.

 E-kitaplar sayesinde öğrenciler ve öğretmenler, genellikle her yıl yenilenen müfredattan dolayı değiĢen ders kitapları ve notlarına ciddi maddi kaynak yatırmak yerine, güncellenen bilgilere hem baskı yenileme sürecini beklemeden anında hem de daha uygun fiyatla eriĢebilirler.

 Üniversitelerde ya da diğer öğretim kurumlarında her ders grubu için özel olarak hazırlanacak e-kitap dermeleri sayesinde öğrenciler kitap arama ve satın alma konusunda zamandan tasarruf sağlayacaklardır.

Yayıncılar ya da okul tarafından web sitelerinde yayınlanarak elektronik satıĢı yapılacak olan bu rezerv dermelerle baskı sayısının az olması nedeniyle kitaba eriĢilememesi durumu ortadan kalkar.

d) Kütüphanelere sağladığı avantajlar:

 E-kitap okuyucu donanımlar sayesinde özellikle araĢtırma kütüphanelerinde herhangi bir konuyla ilgili tüm kitaplar tek bir cihaza yüklenerek okuyuculara sunulabilir. Bu hem okuyucular için hem de kütüphaneler için büyük kolaylık sağlayacaktır.

171

 E-kitap okuyucu donanımlara yüklenen kitaplar sayesinde kütüphaneler için büyük bir sorun oluĢturan depolama sorunu ortadan kalkacaktır. Özellikle giderek artan bellek kapasiteleriyle tek bir e-kitap okuyucu donanıma yüzlerce e-kitap yüklenebilmektedir.

 E-kitaplar taĢınabilir olduğundan tek bir DVD‟de tüm bir kütüphaneyi taĢıyabilir veya saklayabilirsiniz.

 E-kitaplar; eskimez, yıpranmaz ve kaybolmaz. Özellikle el yazması eserler ya da tarihi öneme sahip kitapların doğal ortamdan kaynaklanan küflenme, parçalanma, çürüme, yanma ve yıpranma gibi hasarlar ile kitapların sayfalarının kopması, düĢmesi veya kaybolması gibi durumları tamamen ortadan kaldırarak kitapların uzun yıllar korunmasını sağlamaktadır.

 Kütüphaneler için ek yük getiren kitapların onarılması veya ciltlenmesi gibi maliyetler e-kitaplarla birlikte ortadan kalkmaktadır.

 E-kitaplar depolama sorunu olmadığından kitapların düzenlenmesi veya yerleĢtirilmesi için harcanan insan kaynaklarını da azaltır.

 E-kitaplar, kitapların yanlıĢ yerleĢtirilmesiyle yaĢanan sorunları ortadan kaldırır.

 Kütüphaneler e-kitapları satın alındıkları anda okuyucuların hizmetine sunabilirler. Okuyucular e-kitaplar sayesinde kütüphane iĢlemlerinden kaynaklanan zaman kaybını yaĢamadan en güncel içeriğe anında eriĢim sağlarlar.

 Kütüphanelerde e-kitap kullanılmasıyla birlikte çok sayıda okuyucu aynı anda aynı esere zaman kaybetmeden ulaĢabilecektir.

172

 Kütüphaneler e-kitap sağlayıcılarla (netlibrary, ibooks, safari vb.) ile yapacakları lisans anlaĢmalarıyla, okuyucularına kendi kaynakları dıĢındaki dermelere de eriĢebilme olanağı sunarlar. Bu hem kütüphanenin derme geliĢtirmesini hem de kütüphane kullanıcılarının daha geniĢ ve zengin bir içerikten yararlanabilmesini sağlar.

 Kütüphaneler e-kitap sağlayıcılarla lisans anlaĢması yaptıklarında kataloglama ve sınıflama için gerekli MARC ve OPAC kayıtlarına da sahip olurlar. Bu hem kütüphane kataloglarının düzenlenmesinde hem de e-kitapların sınıflandırılmasında kütüphanelere kolaylık sağlar.

 E-kitaplar, engelli kütüphane kullanıcıları için büyük kolaylık sağlamaktadır. Yürüme engelli kullanıcıların kütüphaneye gitmeden internet üzerinden kütüphane kaynaklarına eriĢebilmesini; görme engelli kullanıcıların sesli kitaplar yardımıyla içeriğe eriĢebilmesini;

kitapları tutmada zorluk yaĢayan engelli kullanıcıların bilgisayarlar ya da e-kitap okuyucu cihazlar yardımıyla sadece tuĢlara dokunarak kitap okuyabilmelerini sağlar.

 E-kitaplar, kütüphanelerde ödünç vermeden kaynaklanan sıkıntıları (kitabın kaybolması, yırtılması gibi) da ortadan kaldırır.

 E-kitaplarda tam metin arama, çok kolay ve hızlı yapılabildiğinden okuyucuların kütüphanelerdeki danıĢma hizmetlerinden daha çabuk ve daha etkin yararlanmasına katkı sağlar.

 Kütüphaneler arası iĢbirliği, e-kitaplar sayesinde daha çabuk ve daha pratik hale gelmiĢtir.

173

 E-kitap kullanımıyla birlikte kütüphane çalıĢanları da alacakları eğitimlerle hem yeni teknolojilerle tanıĢacak hem de çağın gerisinde kalmaktan kurtulacaklardır.

e) Ekolojik açıdan sağladığı avantajlar:

 E-kitap üretimi, doğal kaynaklar kullanılmadığından ve kesilen ağaç sayısı azalacağından çevreciler tarafından desteklenmektedir.

 Dezavantajları:

- E-kitaplarda uluslar arası bir standardın belirlenememiĢ olması, e-kitap biçimleri ve e-kitap okuyucu donanımlar arasında kimi zaman uyumsuzluklara sebep olmaktadır. GeliĢtirilen yazılımların çeĢitliliği ve her birinin kendine özgü standartları, e-kitapların her donanımda görüntülenememesine ve okunamamasına sebep olmaktadır.

- E-kitap okuyucu donanımlar geliĢen teknolojileriyle gerçeğe yakın bir çözünürlükte görüntü sağlasalar dahi uzun süreli kullanımları baĢ ağrısı, göz yorgunluğu ve göz kuruluğuna neden olmaktadır.

- Elektronik ortamdaki bilginin güvenilirliği tartıĢmaları sürdüğünden ders kitapları ve eğitim materyallerinin elektronik ortamda sunumuna iliĢkin eğitim sektöründe yeterli talep oluĢmamıĢtır.

- E-kitap okumak, hem yazılım hem de donanım kullanımı gerektiğinden kullanıcıların belli bir eğitim sürecinden geçmeleri gerekmektedir.

- E-kitapların üretiminde ve dağıtımında telif hakları açısından yeterli yasal düzenlemeler yapılamadığı takdirde yazarlar, yayıncılar ve diğer telif hakkı sahipleri sorunlarla karĢı karĢıya kalmaktadır.

174

- E-kitapların satıĢı sanal ortamda gerçekleĢtiğinden yeterli güvenlik önlemleri alınmadığında ödeme sırasında sorunlarla karĢılaĢılabilir.

- E-kitaplar basılı kitaplara göre daha kolay çoğaltılıp çok çabuk paylaĢılabildiğinden yasal olmayan yollarla çoğaltılıp güvenli olmayan sitelerden bilgisayara veya e-kitap okuyucu donanımlara yüklendiğinde cihaza zarar verecek virüsler, geri dönüĢümü mümkün olmayan hasarlara neden olabilir.

- Telif haklarının korunamaması ve korsan yayıncılığın engellenememesi nedeniyle müzik ve sinema sektöründe yaĢanan sıkıntılar bu sektörde de yaĢanabilir.

- E-kitaplar, kitaba dokunmanın verdiği keyfi sağlayamamaktadır.

- Elektronik yayıncılığa geçiĢ süreci baĢlangıçta maliyetli bir aĢama olduğundan geleneksel yayıncılık yapan yayıncılar bu alana yatırım yapmaktan kaçınmaktadır. Elektronik yayıncılığa uzak bakan yayıncıların, e-kitap kullanımının basılı kitap kullanımını azaltacağı öngörüsü onların ticari kaygılarını artırmaktadır.

- E-kitap, yazarın yayıncıya bağımlılığını ortadan kaldırdığından yayıncılar e-kitaba soğuk bakmaktadır.

- E-kitap yayınlamak çok basit olduğundan kimi yayıncılara göre kaliteli ve nitelikli yayın sorunu ortaya çıkacaktır.

- E-kitaplar, e-kitap okuyucu donanımın maliyeti, internet bağlantısı, eriĢim ücreti veya e-kitap kullanım ücretleri gibi ek maliyetlerle birlikte basılı kitaplardan daha pahalıya mal olmaktadır.(Ghosh; 2004)

175

- E-kitapların basılı kitaplar gibi çalınma, bozulma, kaybolma gibi sorunları olmadığı söylense de, e-kitapların bir e-kitap okuyucu donanımla kullandığı düĢünüldüğünde aynı problemlerle yine karĢılaĢılabilir.

- E-kitap okuyucu donanımların arızalanmaları basılı kitaplara oranda daha yüksektir. Herhangi bir darbeye maruz kalması veya sıvıyla teması halinde e-kitap okuyucular bozulabilir.

- Kütüphaneler açısından e-kitap kullanımına geçmek karmaĢık, zaman alan ve pahalı bir süreç olup teknik ve yönetimsel değiĢiklikler gerektirmektedir. Ayrıca yeni değiĢim ve sağlama modelleri de geliĢtirilmesi gerekir.

- Kütüphanelerde e-kitap kullanımı tüm kütüphane çalıĢanları için eğitim programları ve yeni kaynak yönetimi modelleri ihtiyacı doğuracağından yeni maliyetlere sebep olur. (Rao; 2005)

- Halk kütüphanelerinin yazarlarla yaptıkları ödünç verme anlaĢmaları basılı kitapları kapsamaktadır. Bu sebeple e-kitap sağlayıcılarla yenilikçi lisans ve dağıtım anlaĢmalarının yapılması ihtiyacı doğmaktadır.

- E-kitap sağlayıcılar lisanslama ve sahiplik avantajıyla çok sayıda kütüphaneyi kendine bağımlı duruma getirecektir. BelirlemiĢ oldukları sağlama modeline göre kütüphaneler için ciddi bir maliyet getirirken pazara da hakim olacaklardır.

- Çok sayıda insan elektronik kitabı geleneksel kitabın yerini alacak bir tehdit olarak görmektedir. Kütüphane çalıĢanlarının bir kısmı ve bazı kullanıcılar da bu görüĢü savunarak değiĢime direnç göstermekte ve bu da e-kitapların tanıtılmasını engellemektedir. (Rao; 2005)

176