2.3.1. Kozmetik Endüstrisinde Kullanılan Yağ Asitleri
Yağ asitlerinin ve türevlerinin gelişimi, kozmetik sektöründe yeni hammaddeler elde edebilmek için büyük bir saha oluşturmuştur. Kozmetik sektöründeki ürünlerin hemen hemen hepsinde yağ asitleri ve türevleri kullanılmaktadır.
Yağ asidi türevlerinin kozmetik teknolojisine sağladığı yararlardan faydalanarak kullanıldığı başlıca yerler,
- El ve vücut temizleyicileri, duş jelleri - Emülsiyon ürünleri, losyonlar ve kremler - Diş temizlik ürünleri
- Tıraş ürünleri - Şampuanlar
1983 yılında dünya genelinde kozmetik ürünlerine 12,3 milyon dolar harcanmıştır. Bu büyük miktar yağ asidi ve türevlerinin kozmetikteki önemli yerini belirtmek için yeterlidir.
Kozmetik sektöründe kullanılan yağ asidi türevleri üç ana kategori oluşturur. Bunların ilki, ürünlerin kendisi ve esterleridir. Yağ asitlerinin etoksilasyonu ve esterleştirilmesiyle elde edilen noniyonik yüzey kimyasalları bu kategoridedir. İkinci kategori yağ asitlerinin azotlu bileşenlerinin oluşturduğu gruptur. Anyonik, noniyonik, katyonik ve amfoterik yüzey kimyasalları bu gruptadır. Son grup ise yağ asitlerinin sülfür içeren bileşikleridir.
Kozmetikte kullanılan başlıca yağ asidi kaynakları, soya fasulyesi yağı, hindistan cevizi yağı, iç yağı ve lanolindir. Yağ asitlerinin ve türevlerinin dış kullanımının bir ana avantajı, canlandırıcı bir yapıya sahip olmalarıdır.
Yağ asitleri kozmetikte kullanılacaksa, güvenilir olmalı ve şu şartları sağlamalıdır:
- Tahriş etmemeli - Fiziksel kararlı olmalı - Mikroplardan arınmış olmalı - Kimyasal kararlı olmalı - Zehirleyici olmamalı [16]
Yağ asitleri ve türevleri kozmetik sektörünün oluşumunda çok geniş ve yaygın bir kullanım alanına sahiptir.
Hayvansal ve bitkisel yağlar, yağ asitlerinin en çok elde edildiği hammaddelerdir. Yağlardan elde edilen ve kozmetik sektöründe kullanılan kozmetik ana maddeleri,
Trigliserit esterleri : Susam, fındık, soya fasulyesi ve hindistan cevizi yağları
Yağ asitleri: Laurik, palmitik, miristik, stearik, oleik, linoleik, linolenik, arakidik, behenik ve arakidonik asitler
Sabunlar: Yağ asitlerinin sodyum, potasyum, amonyum, mono-, di- ve trietanolamin ve aminoglikol tuzları
Deterjanlar: Hindistan cevizi yağı, yağ asitlerinin alkil sülfatları,amid sülfonatlar, ester sülfonatlar, alkiloamidler ve aminler
Katyonik antiseptikler ve yumuşatıcılar: Kuaterner amonyum bileşikleri, morfolinyum bileşikleri ve piridinyum bileşikleri
Alkil yağ asidi esterleri: İsopropil ve bütil miristat, palmitat, stearat, oleat ve linoleat
Polihidrik alkol esterleri: Propilen glikol, gliserol, sorbitol ve sorbitan yağ asidi esterleri
Etoksi edilmiş yağ asitleri: Polietilen glikol mono-, di- yağ asidi esterleri
Etoksi edilmiş yağ alkolleri: Setil, stearil, oleil ve lanolin alkollerinin polietilen glikol eterleri
Etoksi edilmiş sorbitan, esterler: Tweens
Dallanmış zincirli yapıda yüksek molekül ağırlıklı alkil esterleri: Hekzadesil miristat
Lanolin türevi yağ asitleri ve alkolleri
Lanolin türevleri
Kozmetikte kullanılan ana yağ asitleri, stearik, linoleik, linolenik ve palmitik asitlerdir. Günümüzde kozmetikte kullanılan diğer bir yağ asidi oleik asittir. Oleik asit yaygın olarak şampuanlarda kullanılmaktadır. Bu yağ asitleri kozmetikte deterjanlarda, sabun ve sıvı sabunlarda, tıraş köpüklerinde, çeşitli cilt kremlerinde, rujlarda, kolonya ve deodorantlarda, losyonlarda, saç şekillendiricilerde ve boyalarında, şampuanlarda, göz kremleri ve maskaralarda ve bebek bakım ürünlerinde kullanılmaktadır [14].
2.3.2. Tekstil Endüstrisinde Yağ Asitleri
Tekstil endüstrisinde kullanılan tekstil kimyasallarının yaklaşık %40’ını yağ asitleri oluşturmaktadır.
Tekstil endüstrisinde en çok kullanılan bileşiklerden birisi deterjanlardır. Kompleks yağlar, mumlar ve proteinler gibi istenmeyen maddelerin giderilmesinde deterjanlar kullanılır [14,16]. Örneğin oleik asit sabunları yünden doğal yün gresini ayırmak için kullanılır [14].
Islatma ve yüzeye nüfuz etme ajanları olarak sülfat yağ asidi esterleri, sülfatlanmış isopropil oleat, sülfatlanmış bütil oleat ve laurik asit alkilleri kullanılmaktadır [14,16].
Tekstil endüstrisinde kullanılan diğer önemli maddelerde, yumuşatıcılarda, boyalarda, su uzaklaştırıcı maddelerde, yüzey yağlayıcılarında ve çeşitli ajanlarda yağ asitleri kullanılmaktadır.
2.3.3. Gıda Endüstrisinde Yağ Asitleri
Yağ asitlerinin gıda endüstrisindeki uygulamaları yağ asidi türevlerine göre daha kısıtlıdır.
Ekmek yapımında yumuşaklığı sağlamak amacıyla yağ asitlerinin mono- ve digliseritleri ve diasetiltartarik asit esterleri kullanılmaktadır. Hazır keklerin yapımında stearik ve palmitik asit türevleri, dondurma ve kremalarda poligliserol yağ asidi esterleri, margarinlerde yağ asitlerinin poligliserol esterleri, sorbitol esterleri kullanılmaktadır. Sakızlarda stearik asit, şekerleme ve reçellerde ise gliserol monooleat kullanılır.
Yağ asitlerinin gıda endüstrisinde giderek yaygınlaşan bir kullanımı vardır. Yaygınlaşan diğer bir kullanımı da şekerlerin yağ asidi esterleridir [14].
2.3.4. Tıpta Yağ Asitleri
Yağ asitlerinin tıpta kullanımı,
1. Proseslerde yardımcı madde 2. İlaç yapımında bileşen
3. Aktif ilaçlar şeklinde sınıflandırılabilir.
Tıpta kullanılan başlıca yağ asitleri, etil oleat, sodyum stearat, gliseril monostearat, oleik asit, stearik asit, sorbitan monooleat, sorbitan monostearat ve sorbitan trioleattır.
Proseslerde yardımcı madde olarak kullanılan yağ asitleri antibiyotiklerin ve çeşitli virüslerin üretiminde tam başarıyla kullanılamamakla birlikte aktivitelerini
artırdıkları bilinmektedir. Doymamış yağ asidi olan oleik asit, penisilinin üretiminde köpüğü azaltır ve de antibiyotiğin verimini artırır.
İlaç yapımında yağ asitleri çözmeye yardımcı, dağıtıcı ve kararlılık verici olarak kullanılır. Polioksietilen sorbitan monooleat, vitamin, steroid hormonu ve antiseptikler gibi suda çözünmeyen maddeleri çözmeye yardımcı olur. Stearik asit ve oleik asitlerin monogliseritleri suda dağıtıcı özeliktedir.
Aktif ajan olarak yağ asitlerinin bakterisid, germicid, fungasid ve nematoksik ajanlar gibi uygulamaları vardır. Laurik, palmitik ve stearik asit gibi yağ asitlerinin neomycin tuzları insan derisindeki bakterilerin azalması için gerekli özellikleri sağlar. C8 ve C10 doymuş yağ asitleri gram pozitif ve gram negatif organizmaların inhibisyonunda kullanılmaktadır [14].
BÖLÜM 3
ISIRGAN OTU VE ÖZELLİKLERİ