Asit Deterjan Fiber (ADF)

Bitkisel ürünlerin Asit Deterjan koĢulları altında iĢlenmesinden geriye kalan hücre duvarı bileĢenidir. Yapısında Selüloz ve Lignin bulunmaktadır. ADF analizinde izlenecek yöntemde aĢağıdaki sıra takip edilir.

2 litre ADF çözeltisi hazırlamak için; 55.6 ml H2SO4, 40 g CTAB Ctrimethylammonium bromide (ClgH42BrN) çözülerek hazırlanır. Sadece manyetik karıĢtırıcıda karıĢtırıcı kısmı çalıĢtırılarak manyetik balık ile çözülmesi sağlanmıĢtır. 1 litre saf su karıĢtırılır ve 40 g CTAB koyulur, manyetik balık ile karıĢtırılırken 55.6 ml H2SO4 bırakılır ve sonra 2 litrelik saf su ile tamamlanır. Çözülene (eriyene) kadar manyetik karıĢtırıcıda karıĢtırılmıĢtır. Solüsyon rengi beyaz olur ve karĢı tarafa bakınca karĢı taraf gözükmektedir.

BoĢ bagler (Filter Torba) etüvde 105 ºC’de 3-4 saat bekletilmiĢtir. Daha sonra desikatöre alınarak oda sıcaklığına kavuĢtuktan sonra baglerin boĢ ağırlıkları alınmıĢtır. Baglerin içine 0.500-0.505 g arası örnek materyal konulmuĢtur. Hassas terazide ağırlıkları alınmıĢtır (A). Daha sonra Impulse Sealer marka bag yapıĢtırıcı aleti ile bag ağızları sıcaklık verilerek kapatılmıĢtır. YapıĢtırılan bagler etüve konularak 105 ºC’ de 3-4 saat bekletilmiĢtir. Etüvden çıkarılan bagler desikatöre alınmıĢ ve soğuduktan sonra hassas terazide ağırlıkları alınmıĢtır (A2).

Daha sonra Ankom Fiber Analizer marka cihazda hazırlanan solüsyona muamele ettirilmiĢtir. Ankom cihaz kovasının her katmanına 3 adet bag bırakılmıĢ olup katmanlar üst üste gelecek Ģekilde yerleĢtirildikten sonra kova üst kapaktan cihaza yerleĢtirilmiĢtir. Ġçine hazırlanan 2 litrelik solüsyon bırakılmıĢtır. Kapak sıkıca kapatılmıĢtır. Her seferinde 24 tane bag bırakılır ve cihazda her 24 örnek materyalin ADF analizi için 2 litrelik çözelti yeni baĢtan hazırlanır. Cihazda iĢlem yaklaĢık 80 dakika sürer. Cihazın

elektrik düğmesi açıldıktan sonra kırmızı renkli HEAT düğmesi ile mavi renkli AGĠTATE düğmesine basılarak Ankom cihazında iĢlem baĢlatılmıĢtır. 80 dakika sonra cihazın elektrik düğmesi ile kırmızı ve mavi düğmeleri de kapatılmıĢtır. Yan taraftaki musluk açılmıĢ ve solüsyon tahliye edilmiĢtir. Ġlk tahliye de renk koyu ve koku ağırdır. Daha sonra musluk kapatılmıĢ ve içi baglerle dolu kovanın bulunduğu kısma 2 litre sıcak su bırakılmıĢ ve yalnızca mavi renkli AGĠTATE düğmesine basılmıĢtır. 5 dakika çalıĢtıktan sonra cihazın elektrik düğmesi ve mavi düğmesi kapatılmıĢ ve daha sonra musluk açılmıĢ ve sıcak su tahliye edilmiĢtir. Tekrar 2 litrelik sıcak su uygulaması aynı Ģekilde yapılır. Ardından 2 litrelik soğuk su katılır. Mavi düğmeye basılır ve cihaz çalıĢtırılır. 5 dakika uygulandıktan sonra düğmeler kapatılır ve musluk açılarak soğuk su tahliye edilir. Kova çıkarılarak içinde bulunan bagler alınmıĢ ve bagler sıkılarak içindeki su biraz alındıktan sonra yaklaĢık 350-400 ml Aseton ile dolu bir kaba daldırılırmıĢtır. Burada 3 dakika bekletildikten sonra asetondan çıkarılmıĢ ve biraz sıkıldıktan sonra kağıt üzerine asetonun buharlaĢması için yerleĢtirilmiĢtir. 105 ºC’de 3- 4 saat bekletildikten sonra desikatöre alınarak soğuduktan sonra hassas terazide ağırlıkları alınmıĢtır (A1). AĢağıdaki formülde çıkan sonuçlar yerlerine konularak örnek materyalin yüzde ADF içeriği hesaplanmıĢtır (AOAC 1990).

ADF % (g/kg KM) = (A1 - A2) / (A) * 100 A: Örnek miktarı (kuru)

A1: Ġlk tartım A2: Ġkinci tartım

3.2.10. Nötral Deterjan Fiber (NDF)

Hücre Duvarı olarak da adlandırılır. Yapısında Hemiselüloz, Selüloz ve Lignin bulunmaktadır. NDF analizinde izlenecek yöntemde aĢağıdaki sıra takip edilir.

41

desikatöre alınarak oda sıcaklığına kavuĢtuktan sonra baglerin boĢ ağırlıkları alınmıĢtır. Baglerin içine 0.500-0.505 g arası örnek materyal konulmuĢtur. Hassas terazide ağırlıkları alınmıĢtır (A). Daha sonra Impulse Sealer marka bag yapıĢtırıcı aleti ile bag ağızları sıcaklık verilerek kapatılmıĢtır. YapıĢtırılan bagler etüve konularak 105 ºC’ de 3-4 bekletilmiĢtir. Etüvden çıkarılan bagler desikatöre alınmıĢ ve soğuduktan sonra hassas terazide ağırlıkları alınmıĢtır (A2).

Daha sonra Ankom Fiber Analizer marka cihazda hazırlanan solüsyon muamele ettirilmiĢtir. Ankom cihaz kovasının her katmanına 3 adet bag bırakılmıĢ ve katmanlar üst üste gelecek Ģekilde yerleĢtirildikten sonra kova üst kapaktan cihaza yerleĢtirilmiĢtir. Ġçine hazırlanan 2 litrelik solüsyon bırakılmıĢtır. Kapak sıkıca kapatılmıĢtır. Her seferinde 24 tane bag alabilen cihazda her 24 örnek materyal NDF analizi için 2 litrelik çözelti yeni baĢtan hazırlanır. Cihazda iĢlem yaklaĢık 80 dakika sürer. Cihazın elektrik düğmesi açıldıktan sonra kırmızı renkli HEAT düğmesi ile mavi renkli AGĠTATE düğmesine basılır ve Ankom cihazında iĢlem baĢlatılmıĢ olur. 80 dakika sonra cihazın elektrik düğmesi ile kırmızı ve mavi düğmeleri de kapatılarak yan taraftaki musluk açılmıĢ ve solüsyon tahliye edilmiĢtir. Ġlk tahliye de renk koyu ve koku ağırdır. Daha sonra musluk kapatılmıĢ ve içi baglerle dolu kovanın bulunduğu kısma 2 litre sıcak su bırakılmıĢ ve yalnızca mavi renkli AGĠTATE düğmesine basılmıĢtır. 5 dakika çalıĢtıktan sonra cihazın elektrik düğmesi ve mavi düğmesi kapatılmıĢ ve daha sonra musluk açılmıĢ ve sıcak su tahliye edilmiĢtir. Tekrar 2 litrelik sıcak su uygulaması aynı Ģekilde yapılır. Ardından 2 litrelik soğuk su katılır. Mavi düğmeye basılır ve cihaz çalıĢtırılır. 5 dakika uygulandıktan sonra düğmeler kapatılır ve musluk açılarak soğuk su tahliye edilir. Kova çıkarılarak içinde bulunan bagler alınmıĢ ve bagler sıkılarak içindeki su biraz alındıktan sonra yaklaĢık 350-400 ml aseton ile dolu bir kaba daldırılmıĢtır. Burada 3 dakika bekletildikten sonra asetondan çıkarılmıĢ ve biraz sıkıldıktan sonra kağıt üzerine asetonun buharlaĢması için yerleĢtirilmiĢtir. 105 ºC’de 3- 4 saat bekletildikten sonra desikatöre alınarak soğuduktan sonra hassas terazide ağırlıkları alınmıĢtır (A1). AĢağıdaki formülde çıkan sonuçlar yerlerine konularak örnek materyalin yüzde NDF içeriği hesaplanmıĢ olur (AOAC 1990).

A: Örnek miktarı (kuru) Aı: Ġlk tartım

A2: Ġkinci tartım

3.2.11. Sindirilebilir Kuru Madde (SKM), Kuru Madde Tüketimi (KMT) ve Nispi Yem Değeri (NYD)

ABD’de uzun yıllardır kullanılmakta olan nispi yem değeri oranı kaba yemin değerlendirilmesinde ve pazarlanmasında baz alınmaktadır. Kaba yemin içermiĢ olduğu ADF ve NDF varlığına ve kaba yemin hayvan tarafından tüketim potansiyeli ile sağlayacağı enerji değerinin tahminine dayanan bir indekstir (Rohweder ve ark. 1978). Kaba yem kalitesinin belirlenmesinde ve pazarlanmasında önemli bir gösterge olmakla birlikte kaba yem üreticileri ve alıcıları kaba yemin fiyatlandırılmasında NYD endeksini kullanmaktadır.

NYD indeksi tam çiçekteki yonca kuru otunun (YKO) içerdiği %41 ADF ve %53 NDF içeriğinden hesaplanan 100 indeksini temel alır. NYD’nin hesaplanmasında kaba yemlerin ADF ve NDF analizlerine gereksinim duyulmaktadır. Bu hesaplama yönteminde protein içeriği dikkate alınmaz ancak, yüksek NYD genellikle yüksek protein düzeyi ile iliĢkili kabul edilir. Sindirilebilir kuru madde (SKM) tahmininde ADF analizi, kuru madde tüketiminin (KMT) tahmininde ise NDF analizi değerleri kullanılır. Nispi yem değeri (NYD) sindirilebilir kuru maddenin (SKM), kuru madde tüketimine (KMT) oranının 1.29 katsayısı ile çarpımı ile bulunur.

Tespit edilen ADF ve NDF yardımıyla sindirilebilir kuru madde (SKM), kuru madde tüketimi (KMT) ve nispi yem değeri (NYD) aĢağıdaki formüller kullanılarak bulunmuĢtur (Morrison 2003).

43

1 litre tanen çözeltisi hazırlamak için; 50 ml HCl, 950 ml N Bütanol ve 0.5 g Demir Sülfat ( FeSO47H2O) manyetik karıĢtırıcıda karıĢtırılarak açık limon sarısı rengini alıncaya kadar çözeltinin erimesi beklenilmiĢtir.

Örnek materyalden 0.01 g alınarak tüplerin içine konulmuĢ ve 6 ml tanen çözeltisi ilave edilmiĢtir. Kör okumalar için boĢ bakteri tüplerine sadece tanen çözeltisi konulmuĢtur. Su banyosu cihazında tanen tüpleri 100 ºC’de kaynatıldıktan sonra su banyosu cihazından tanen tüpleri çıkarılmıĢtır. Az bir süre soğuduktan sonra hemen plastik küvetin içine bırakılan buzlu karın içine daldırılmıĢtır. Ġyice soğuduktan sonra tüplerin içindeki sıvı Ģırınga yardımı ile 3 ml alınarak tanen okuma kapına yerleĢtirilmiĢtir. Daha sonra 550 nm dalga boyundaki Spektrofotometrede değerler okunmuĢtur (Makkar 2003). AĢağıdaki formülde elde edilen değerler yerlerine konularak hesaplamalar yapılmıĢtır.

Tanen ( %)=0.584*(Okuma değeri – Kör okuma değeri) / Örnek Miktarı *0.1

Tanenler (C34H28O21) bitkilerde bulunan ve molekül ağırlıkları 300-5 000 Da arasında değiĢen fenolik bileĢiklerdir (Makkar 2003, Anonim 2007a). Proteinleri, karbonhidratları ve metalleri bağlama ve çöktürme özelliğine sahiptirler. Proteinlere olan eğilimleri karbonhidrat ve metallerden daha fazladır (Kumar ve Singh 1984a). Tanenler, hidrolize olabilen ve kondanse tanenler diye iki ana grup altında incelenirler (Kaya ve Pirinçci 2002).

a) Hidrolize olabilen tanenler

Hidrolize olabilen tanenler asit ya da enzim eĢliğinde hidrolize olarak gallik asit, pirokateĢik asit ve Ģeker gibi, suda çözünebilen bileĢikler verir (Anonim 2007b). Bu grubun en önemli temsilcisi tannik asittir. Hidrolize tanenler alkol, aseton, gliserol ve suda çözünürken, benzen, etil eter ve kloroform da ise çözünmezler. Hidrolize olabilen tanenler hidroliz ürünlerine göre gallotanenler ve ellajiktanenler diye iki gruba ayrılmaktadır (Kaya ve Pirinçci 2002). MeĢe yapraklarında bulunan tanenlerin çoğunluğu hidrolize olabilen tanenlerdir (Reed 1995).

Şekil 3.9. Ellajiktanenlerin moleküler yapısı

Şekil 3.10. Gallotanenlerin moleküler yapısı b) Kondanse tanenler

Kondanse tanenler flavonoid polimerleri olduğundan flavonlar diye adlandırılırlar. Hidrolitik ajanlarla muamele edildiklerinde veya vücutta enzimatik olarak parçalanmazlar (Kocaoğlu 1996). ġiddetli asit ve alkali ortamlarda kateĢin ve antosiyanidinlere parçalanırlar. Hidrolize olduklarında gallik asit yerine ellagik asit ve glikoz yerine quinik asit açığa çıkar (Chung ve ark 1998). Kondanse tanenler en çok

45

Şekil 3.11. Kondanse tanenlerin moleküler yapısı 3.2.13. Makro ve Mikro Elementler

Makro ve mikro elementlerin tayin iĢlemi için öğütülmüĢ olan yaprak silajlarından 0.2 g örnek materyal hassas terazide tartıldıktan sonra teflon tüplere bırakılmıĢtır. Mikropipet yardımıyla 6 ml HNO3 ile 2 ml H2O2 teflon tüplere bırakılmıĢ ve gaz çıkıĢı olsun diye bir süre bekletilmiĢtir. Bu süre 4-5 saat sürebilmektedir. Bekletilen teflon tüplerin kapakları takılarak Milestore START D mikrodalga çözüldürme de çözülmeye bırakılmıĢtır. Çözüldürme iĢleminde cihaz yaprak çözülmesine göre ayarlanmıĢ olup 45 dakika sonra teflon tüpler cihazdan çıkarılmıĢtır. Çıkarılan teflon tüpler iyice soğuduktan sonra çözünen materyal falcon tüplerine ile 15 ml safsu ile birlikte okunmak üzere aktarılmıĢtır.

Bu iĢlemler analiz sayısına göre tekrarlanır. Her uygulamadan sonra teflon tüpleri yıkamak için, teflon tüplerine 5 ml HNO3 ile 5 ml safsu katılarak Milestore START D mikrodalga da yıkama programına tabii tutulur. Falcon tüplerine aktarılarak elde edilen çözünmüĢ materyaller Agilent ICP-MS 7700 cihazında okutularak mikro ve makro elementlerin değerleri bulunmuĢtur. Makro elementler Ca, Mg, K, Na, P, S, Cl olup mikro elementler ise Fe, Cr, Cu, Mn, Pb, Co, Se, Cd, Zn, Ni, Mo, I, Hg gibi iz elementlerinden oluĢmaktadır.