Asgari Sözleşme Süresi ve Fesih İhbar Süreler

Muafiyetin genel koşullarının bir diğer şartı; grup muafiyetinden

yaralanması istenen dikey anlaşmaların süresine ilişkindir228_{. Bu düzenlemeye}

göre; anlaşmanın en az beş yıl süreli olması ve anlaşmada yer alacak olan yenilememe isteğinin anlaşmanın sona ermesinden asgari altı ay önce bildirmesini her iki tarafın da kabul etmiş olması şartı aranmaktadır. Ancak anlaşmanın belirsiz bir süre için yapılması halinde ise, feshi ihbar süresinin her iki taraf için de en az iki yıl olması gerekmektedir (m. 5). Sözleşmenin süresi veya fesih ihbar sürelerine ilişkin düzenlemelere taraflar arasındaki sözleşmede yer vermemek veyahut eksik yer vermek sözleşmenin grup muafiyetinden faydalanamaması sonucunu

doğuracaktır229_.

Sözleşmenin süresi ve fesih ihbar sürelerine ilişkin düzenlemelerin amacı; dağıtıcıların bu Tebliğ uyarınca sınırlanamayacak davranışlarda bulunması nedeniyle anlaşmayı derhal sona erdirmesini engellemek ve marka içi rekabeti

korumaktır230_.

2017/3 sayılı Tebliğ’e göre belirli süreli sözleşmelerin asgari süresi 5

yıldır231 _{(m. 5(3)/a). Sözleşmenin yenilenmeyecek olması durumunda ise; gerekçe}

gösterme zorunluluğu bulunmamaktadır232_{. Ancak karşı tarafın sözleşmenin}

yenilenmeyeceğinden haberdar edilmesi için 6 aylık bir fesih ihbar süresi öngörülmüştür. Sözleşmenin süresinin dolmasına en az 6 ay kala feshedileceği

228 _{Tebliğ, m. 5/4, Tebliğin taslak hali esnasında, tebliğde söz konusu 5 sürelerin kaldırılacağı husus}

tartışılmış olsa da Rekabet Kurumu süreleri gerekli görmüş ve yeni tebliğde de yer vermiştir.

229 _{Sözleşmede ilişkin düzenlemelere yer vermek ancak hükümlere fiilen uymamak da, sözleşmede}

hiç yer vermemiş veya eksik yer vermiş olmak ile aynı sonucu doğuracaktır, bkz. Ay, s. 283; Aslan, Rekabet Hukuku, s. 254.

230 _{Tebliğ Kılavuz, s. 11}

231 _{Husus Mülga Tebliğ m. 4(1)’de de aynı şekilde düzenlenmiş idi.}

232 _{Yılmaz Aslan, Otomotiv Tebliğinde Revizyon: Sektörün Kuralları Değişiyor, Aslan Hukuk}

Bürosu Rekabet ve Regülasyon Gündemi, İstanbul, 2014, s. 157; Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin 28.11.2006 tarihli, 2006/3877 E. ve 2006/1286 K. sayılı kararı; Rekabet Kurulunun 06.04.2012 tarihli, 12-17/459-134 sayılı Toyota-Nasuhbeyoğlu kararı.

55

bildirilmeyen sözleşmelerin kendiliğinden, belirsiz süreli sözleşme olarak, yenileneceği kabul edilmektedir.

Belirsiz süreli sözleşmeler ise, belirli süreli sözleşmelere nispeten korumasız bir sözleşme modelidir. Belirli süreli sözleşmelerin en az ne kadar süreceği belirli iken belirsiz sürelilerde tarafların ve özellikle sağlayıcıların sözleşmeyi her an feshetmeleri söz konusu olabilir. Dağıtıcıları sağlayıcının

sözleşmeyi aniden feshetmesi ihtimalinden korumak amacı233 _{ile Tebliğ}234 _de

Mülga Tebliğ’deki235 _{düzenlemeye paralel olacak şekilde, fesih ihbar süresini 2 yıl}

olarak belirlemiştir.

Sözleşme süresi ve fesih ihbar sürelerine ilişkin düzenlemeler ekonomik açıdan değerlendirilirse; bu düzenlemelerin dağıtıcıları, sağlayıcıların fırsatçı

davranışlarından koruduğu söylenebilir236_{. Dağıtıcılar sağlayıcının yetkili dağıtıcı}

olmak amacıyla belirli birtakım yatırım ve harcamalar yaparlar. Yetkili dağıtıcı vasfını kazandıktan sonra ise işte bu maliyetler dağıtıcıyı ister istemez sağlayıcıya

bağımlı hale getirmektedir237_.

Sanlı’ya göre; sağlayıcının bayilik ilişkisini riske atabilecek fırsatçı davranış ihtimali, sözleşmenin kurulmasından sonra dağıtıcının sağlayıcıya tam bağımlı hale

gelmesine neden olmaktadır238_{. Bu sebeple fesih ihbar süresinin öngörülmesi ve iki}

yıl gibi uzun bir süre olarak belirlenmesi ile gerekçeli olması şartları ilişkinin daha güvenli hale gelmesine hizmet etmektedir. Böylece dağıtıcılar daha bağımsız davranabilecek ve dağıtıcı olmak teşvik edilecektir. Dağıtıcı sayısının artması ile de marka içi rekabetin artması hedeflenmektedir.

233 _{Sağlayıcının dağıtım ağında yer almak amacıyla yüklü yatırımlar yapmış olan dağıtıcıların}

yatırımları koruma alınmak istenmiştir. Doktrinde bu koruma amacının yersiz olduğuna dair görüşler vardır. Örneğin; Ay, bu endişenin yersiz olduğu ve sözleşmeye müdahale niteliği taşıdığını belirtmekte, belirsiz süreli sözleşmelerin haklı nedenle fesih haricinde aniden feshedilmesinin nitelik itibariyle rastlanmayan bir olgu olduğunu ifade etmektedir, bkz. Ay, s 286; Ek olarak doktrinde belirsiz süreli dağıtım sözleşmelerine Türk Borçlar Kanunu kapsamında düzenlenmiş olan belirsiz süreli adi ortaklık hükümlerinin kıyasen uygulama yeri bulması gerektiğine dair görüşler vardır, bkz. Gökyayla, s. 193-194.

234 _{Tebliğ, m. 5(4)/b.} 235 _{Mülga Tebliğ, m. 4(c)/2.} 236 _{Sanlı, Görüş, s. 4-7.} 237 _{Sanlı, Görüş, s. 4-5.}

238_{Mesela sağlayıcının serbestçe fesih yetkisine sahip olması bayi için çok ciddi bir risktir, bkz.}

56

İlişkin düzenlemeler birçok açıdan eleştirilebilir. İlk olarak, hükümler doğrudan Rekabet Hukuku ile ilgili değildir, aksine sözleşmesel düzenlemeler olması gerekçesi ile Borçlar Hukuku alanına girmektedir. Dolayısıyla kuralların ihlali halinde Kurul yetkili olmayacaktır. Üstelik sözleşme sayısının çokluğu nedeniyle kurallara uyumun denetimi oldukça zordur. Her ne kadar düzenlemelere ilişkin söz konusu eleştiriler getirilebilecek olsa da, yukarıda anlatıldığı üzere taşıt

dağıtım pazarındaki rekabete katkısı yadsınamaz, görüşüne katılmaktayız239_.

İkinci ve en önemli eleştiri hükmün ilgili tarafı ile ilgilidir. Düzenleme ile sağlayıcı ile dağıtıcı arasında akdedilecek tüm sözleşmeler yönünden bir asgari sözleşme süresi ile fesih ihbar süresi öngörülmüştür. Hükmün amacı, yetkili dağıtıcı olmak için dağıtıcının yaptığı masraf ve yatırımların, sözleşmenin beklenmedik bir anda ani olarak feshedilmesi neticesinde yararsız hale gelmesini engellemektir. Aynı zamanda bu şekilde, yatırımcıların da güven duyması sağlanmak istenmiş ve daha çok yatırımcı pazara çekilmek istenmiştir. Ancak bağımsız dağıtıcılar için bu durum söz konusu değildir. Zira bağımsız dağıtıcılar yetkili vasfını haiz olmadıkları için bu sebeple yapılacak masraf ve yatırımlarla da muhatap olmamaktadırlar. İlişkin madde düzenlemesi salt yetkili dağıtıcılar için anlam ifade etmektedir. Bu sebeplerle, düzenlemenin tüm dağıtıcılık sözleşmeleri için getirilmiş olması anlamsız olmuştur. Düzenlemenin salt yetkili dağıtıcılık sözleşmeleri için öngörülmesi daha isabetli olacaktı.

Öte yandan, Tebliğ ile 2 yıl olarak belirlenmiş fesih ihbar süresi bazı istisnai haller ile 1 yıla indirilebilmektedir. Söz konusu istisnai haller; Mülga Tebliğ’de de

aynen yer bulmakta idi. Bu istisnai hallerden240 _{ilki; sağlayıcının anlaşmaya son}

vermesi durumunda dağıtıcıya kanundan doğan veya anlaşmadan doğan uygun bir tazminat ödemek durumunda olması durumudur. İkincisi ise; dağıtım sisteminin

239 _{Sağlayıcı, Tebliğ’in olmadığı bir durumda, genel işlem şartı şeklindeki sözleşmede bu kayıtlara}

yer vermeyecek ve kendisi açısından çok daha serbest bir fesih sistemi öngörecektir. Bu hususta bayinin menfaatini dikkate alması beklenmez, bkz. Sanlı, Görüş, s. 5.

57

önemli bir kısmının ya da tamamının sağlayıcı tarafından yeniden düzenlenmesinin

zorunlu olduğu haldir241_{. Bu haller sınırlı sayı yöntemi ile sayılmamıştır}242_.

Rekabet Kurulu tarafından verilen kararlarda özellikle hangi hallerin “yeniden düzenleme” hali teşkil edeceğine dair bir değerlendirme yapılmamıştır.

Üstelik Kurul’un 2008 tarihli Otoyol Kararı243 _{dahilinde düzenlemenin geniş}

yorumlanması gerektiği yönünde kanaat dile getirilmiştir: “…reorganizasyonu varlığına ilişkin tespitin mahkemelerce halli gereken bir hukuki uyuşmazlık olduğu…”

Böylelikle belirsiz süreli sözleşmeler yönünden öngörülen fesih ihbar süresi iki yıl olarak belirlenmiştir. Ancak istisnai iki halde ise; kural olarak iki yıl olarak öngörülen fesih ihbar süresi bir yıla indirilecektir.