REZA SİAMİ
Geçmiş’te engeller ve kriz noktaları Eli Hakkında ve Bir Ayrılık filmlerin-den azdır; ama diğer filmlerindeki düşünce, ahlâk ve dünya görüşü bu filmde de mevcut. Nitekim Geçmiş’i yönetmenin diğer filmlerinin bir tekrarı olarak görebiliriz.
basmakta. Yönetmen toplumsal meseleleri sinemaya taşırken, kendi ideal toplum ve ahlâk anlayışını da söz konusu meselelerle birlikte işliyor.
Ferhadi Tozlu Havada Dans filminde top-lumun yoksul kesimleri arasındaki yaygın yanlış anlamalara, çarpık inanç ve dü-şüncelere vurguda bulunmuş; ikinci uzun metrajlı filmi Güzel Şehir’de ise söz konusu kesimler arasındaki parçalanmış hayatları, şüpheci veya herhangi bir mantık temeline dayanmayan ilişkileri ekrana taşımıştır. Bu filminden sonra sosyal yenilikler içeren Çarşamba Ateşi filminde geçiş sürecindeki bir toplumda kadın ve erkek çekişmesinin ve bunlar arasındaki güvensizliğin ne oran-da olabileceğini, aile sorunu ve evliliğin parçalanmakla nasıl yüz yüze kalabileceği-ni işlemiştir.
Çarşamba Ateşi’nde Ferhadi, seyirciyi sıra-dan ailelerde rastlanabilecek karakterler ve olaylar ile baş başa bırakır. Fakat seyirci senaryonun nasıl biteceğini kafasında ta-sarlamış ve filmin görüldüğü gibi biteceği-ne kesin karar vermişken, aniden yanıldı-ğını anlar ve hangi senaryoya inanacayanıldı-ğını karıştırmaya başlar. Ferhadi aslında hiçbir şeyin mutlak olmadığını, hatta kafalardaki dogmaların bile ham düşüncelerden ibaret
olduğunu ve her an insanı yanıltabileceğini göstermeye çalışmaktadır. Duydukları-mızın ve görebildiklerimizin karar vermek için yetmediği, görebildiklerimiz kadar göremediklerimiz de olabileceği mesajını verir. Kimi toplumlarda “sahte benlik” ve
“dogmatik” yaklaşımların insanlar arasında Asgar Ferhadi, filmlerinde modern
toplumu ve bu topluma egemen iliş-kileri irdeleyen bir yönetmen. Film-lerinde yakından tanıdığı, eğitimli orta sınıfın sorunlarına parmak bas-makta.
AÇIK ALAN
büyük ihtilafların yaşanmasına sebep oldu-ğunu hatırlarsak, Ferhadi bu açıdan “insanın belirsizliği kanıtı” ile kendi dünya görüşünü aktarır. Öte yandan yakınımızda olan tehlike-yi sezerek, toplumu uçuruma sürükleyen ve hiçliğe götüren yalana, hainliğe vurgu yapar, bunları tartışmaya açar.
Eli Hakkında’yı Çarşamba Ateşi filminin deva-mı olarak görmek ve değerlendirmek gerekir.
Çünkü filmin en temel tartışması yine şehirli orta sınıfın toplumsal değerleri çiğnemesidir.
Film insanların şüphelerini ve önyargılarını ele alır. Ferhadi’nin bu filmi aslında toplumun genç kuşağının psikanalitik incelemesidir ve ilişkilerde görünüşte yaşanan estetize edilmiş ahlâkı gösterir. Ferhadi’nin kamerası bu film-de üçüncü kişi gibi tarafsızlığını korur. Basit ve belli sonuçlarla biten filmleri seyretmeye alışan izleyiciyi, sorgulatan bir sinemayla yüz yüze bırakır. Kolaylıkla bilgi vermez, aksine onu yargılamaya teşvik eder. Ferhadi Eli Hak-kında filmi ile kendini suçsuz göstermek için ağır suçlamalarla diğerlerini yargılamaya alışık olan kendi kuşağının resmini çizer.
Bu film İran’ın orta sınıfını genel olarak temsil eden bir film değildir. Günümüze has orta sı-nıfı ele alan bir filmdir, çünkü söz konusu orta sınıfın insanları beş yıl önceki orta sınıftan çok farklıdır. Eli Hakkında dürüstlükle ikiyüz-lülük kavramlarına dair farklı yaklaşımlar orta-ya koorta-yar. Dürüstler orta-yalancı, orta-yalancılar dürüst gibi gösterilir. Aynı zamanda film bireysel öz-gürlükleri ve seçim hakkını ele alır. En önem-lisi yeni bir çağa, yeni bir insan kitlesine, yeni bir toplumsal sınıfa ve yeni sorunlara dair bir film olmasıdır.
Ferhadi aslında hiçbir şeyin mutlak olmadığını, hatta kafalardaki dogma-ların bile ham düşüncelerden ibaret olduğunu ve her an insanı yanıltabile-ceğini göstermeye çalışıyor.
AÇIK ALAN
AÇIK ALAN
Ferhadi Bir Ayrılık’ta ise yoksul ve zengin in-sanların ilişkilerini karşılaştırarak inceler. He-men her filminde olduğu gibi, orta sınıfın ger-çekçi yüzünü ve ilişki ahlakını gösterir. Asgar Ferhadi’nin filmleri kaçınılmaz bir süreç gibi akar. Karmaşık psikolojik metotlarla kurgula-dığı olayların ardından hakikat geniş planda ele alınır.
Ferhadi’nin İran dışında çekmiş olduğu ilk film Geçmiş’e gelirsek, ilk bakışta hikâyenin önce-den birbirine âşık olan; ancak ayrılmaya karar vermiş bir çift hakkında olduğu görülür. Fakat hikâyedeki gerçek kriz başlarken anlaşılır ki Ferhadi bu filmde de seyircinin beklentisini tersyüz edecek bir hamle yapacaktır. Tıpkı Bir Ayrılık’ta olduğu gibi seyirci yan hikâyelerle uğraşırken öykünün gerçek düğümünü gös-terir ve seyirciyi şok eder. Artık daha derin ve daha acı verici bir krizle (boşanma ve ona bağlı çekişmeler) yüzleşmek gerekmektedir.
Ferhadi’nin Çarşamba Ateşi, Eli Hakkında, Bir Ayrılık ve Geçmiş filmlerinde yaratımlar, mo-deller ve motifler kesintisiz olarak birbirini takip eder. Karakterler çok boyutlu kişiliğe sahiptir ve kendi çeşitliliklerini yerli yerinde
gösterir. Karakterlerin ilişkileri aynı anda hem uyumlu hem de karışıktır. Ancak bu karışıklık yüze çarpılmadan içe dönük olarak verilir.
Geçmiş’te engeller ve kriz noktaları Eli Hak-kında ve Bir Ayrılık filmlerinden azdır; ama di-ğer filmlerindeki düşünce, ahlak ve dünya gö-rüşü bu filmde de mevcuttur. Nitekim Geçmiş’i yönetmenin diğer filmlerinin bir tekrarı olarak görebiliriz.
Ferhadi’nin kamerası basit ve belli sonuçlarla biten filmleri seyretmeye alışan izleyiciyi, sorgulatan bir sine-mayla yüz yüze bırakır. Kolaylıkla bilgi vermez, aksine onu yargılamaya teşvik eder.