K. SERDAR GİRGİNER
II) ARKALIKLI TAHTLAR
2) ARKALIĞI DÜZ YA DA HAFİF KAVİSLİ, DİKEY BA CAKLI TAHTLAR
Ancuzköy’den bir eser üzerinde tahtında oturan Kubaba, elinde bir ayna tutar (Şek. 9b; Fig. XIVb; Tip. AIIb2). Tahtın oturak kısmı olasılık- la kamıştan yapılmıştır; bu tür tahtlara Mezopotamya’da M.Ö. III.Binden itibaren rastlanır91.
Fig. XIVb
Dicle yakınlarından ele geçmiş olan ve Herzfeld Kolleksiyonu’nda korunan bir pyxis üzerindeki tasvirde görülen iki taht da bu grupta incele- nebilir (Şek. 9c-d; Fig. XVa; Tip. AIIb2).
İslahiye yakınlarındaki Kazdağ’da bulunmuş ve çok tahrip olmuş bir stel üzerindeki taht, oldukça ilginçtir. Tahtın arkalığı çok özensiz ya- pılmış gibidir (Şek. 10a; Fig. XVb; Tip. AIIb2).
İslahiye-Örtülü’den ele geçmiş olan bir stel üzerinde de aynı tip
GEÇ HİTİT DÖNEMİ TASVİR SANATINDA MOBİLYALAR
(Şek. 10b-c; Fig. XVIa; Tip. IIb2) tahtlara rastlamak olasıdır.
Fig. XVa-XVb
Kargamış/Yunus mezarlığında bulunmuş olan stel üzerindeki tasvirler linear stilde yapılmıştır ve M.Ö.733-717’ye yani, Kral Pisiris Dönemi’ne tarihlenebilirler92(Şek. 10d; Fig. XVIb; Tip. AIIb2).
İslahiye Gözlühöyük’ten ele geçmiş olan bir stel üzerinde de, aynı tip taht tasviri (Şek. 11a; Fig. XVIIa; Tip. AIIb2) vardır ve ilginç bir tipi oluşturur. Çünkü oturak kısmının altında sağlamlaştırma amaçlı üç destek belirtilmiştir.
Bu grupta inceleyeceğimiz 13 taht, Maraş’tan ele geçmiş olan ka- bartmalı steller üzerinde resmedilmiştir:
K. SERDAR GİRGİNER
GEÇ HİTİT DÖNEMİ TASVİR SANATINDA MOBİLYALAR
Tiflis Devlet Müzesi’nde korunmakta olan bir eser üzerindeki taht tasviri, hemen hemen hiç günümüze ulaşmamıştır (Şek. 11b; Fig. XVIIb; Tip. AIIb2).
Törensel bir yemek sahnesinin yer aldığı bir stel üzerinde karşılıklı tahtlarında oturan kadın ve erkek figürleri görülür (Şek. 11c-d; Fig. XVI- Ic; Tip. AIIb2).
K. SERDAR GİRGİNER
Yine aynı konulu bir stel üzerinde karşılıklı oturan iki şahsın taht- ları da bu grupta incelenmelidir (Şek. 12a-b; Fig. XVIIIa; Tip. AIIb2).
Maraş’tan ele geçen ve M.Ö.860-830 yıllarına tarihlenmiş93 bir stel
üzerinde de sol tarafta arkalıklı bir tahtta oturan ve sol elinde iğ tutan bir kadın tasvir edilmiştir (Şek. 12c; Fig. XVIIIb; Tip. AIIb2). İki rölyefin arasındaki yemek masasının altında gösterilmiş olan bir “sandık” ya da “kutu”, bugün halen kullanım görmektedir. Bu bir yün kutusu veya yün sandığı olmalıdır94.
Fig. XVIIIa-XVIIIb
Maraş’tan diğer bir stel üzerinde de aynı tip tahtta rastlamak müm- kündür (Şek. 12d; Fig. XIXa; Tip. AIIb2).
93Genge, op.cit, 105,112, Lev. 49. 94 Darga 1992, 318.
GEÇ HİTİT DÖNEMİ TASVİR SANATINDA MOBİLYALAR
Fig. XIXa-XIXb
Maraş Müzesi’nde sergilenen sol tarafı kırık stel üzerindeki şahıs, AIIb2 tipli bir tahtta oturmaktadır (Şek. 13a; Fig. XIXb; Tip. AIIb2).
Maraş stellerinin en özgün örneklerini, M.Ö.8.yy. boyunca üretimi- ne devam edilen ve Arami stilinin belirginleştiği eserlerde izlemek olası- dır. Bu stellerde de esas konu ölüm yemeği ya da başka bir deyişle ziyafet
K. SERDAR GİRGİNER
sahnesidir. Bu eserlerden biri üzerinde yine bu gruba dahil iki taht tasviri vardır (Şek. l3b-c; Fig. XXa; Tip. AIIb2).
Çok az tanınan bir stelde (Şek. l3d, 14a; Fig. XXb; Tip. AIIb2) ziyafet sahnesi tasvir edilmiştir. Bu sahnede karşılıklı yüksek aralıklı taht- larda oturan iki figür görülür. Figürlerde Arami stilsel özellikleri belirgin- dir. Heykeltraşlık işçiliği ve stil açısından Fig. XXa’deki stele çok benzer. Soldaki erkeğin oturduğu tahtın arkalığı üzerinde bir şemsiye görülür. Bu şemsiye motifi, Geç Hitit sanatında bilinen tek örnektir. Geç Asur sana- tında özellikle de kral tasvirlerinde kullanılan bu gölgelik motifi, Maraş stelini işleyen sanatçı tarafından Geç Asur modasından alınmış olmalıdır. Bu şemsiye, çiftin zenginliğini ve soyluluğunu vurgulamamış olabilir. Bu- rada yerel bir bey tasvir edilmek istenmiştir. Bu steli, M.Ö.8.yy.’m sonuna tarihlemek mümkündür ve Maraş III stil grubuna aittir. Erkek figürünün oturduğu tahtta görülen ortadaki dikey kayıt özelliği, “Bambu Mobilya” tipini yansıtmakla birlikte, bağlantıları ise bitkisel liflerle yapılmış olma- lıdır95.
95 Bu bilgileri veren Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Mobilya Dekorasyon
GEÇ HİTİT DÖNEMİ TASVİR SANATINDA MOBİLYALAR
GEÇ HİTİT DÖNEMİ TASVİR SANATINDA MOBİLYALAR
Zincirli’den ele geçmiş olan bir altın madalyon üzerindeki tahtı da bu grupta incelemek doğru olacaktır (Şek. 14b; Fig. XXIa; Tip. AIIb2).
Keşlik steli, Tabal Ülkesi’nden ele geçen stellerin en büyüğüdür96.
Bu stel bitirilmemiş ve yarım bırakılmıştır. Buradaki taht, bir kanatlı cin tarafından havaya kaldırılmaktadır (Şek. 14c; Fig. XXIb; Tip. AIIb2)
Fig. XXIa-XXIb
96 Çınaroğlu 1986, 326, Lev. 131; Ayrıca bkz: Çınaroğlu 1989, passim. Yatay kayıtlar ara-ınaroğlu 1986, 326, Lev. 131; Ayrıca bkz: Çınaroğlu 1989, passim. Yatay kayıtlar ara-; Ayrıca bkz: Çınaroğlu 1989, passim. Yatay kayıtlar ara-Çınaroğlu 1989, passim. Yatay kayıtlar ara- 1989, passim. Yatay kayıtlar ara-
K. SERDAR GİRGİNER
Sakçagözü’nde bulunmuş olan bir orthostat parçası üzerinde de bu tip taht tasvirine rastlanır (Şek. l4d; Fig. XXIIa; Tip. AIIb2). Bu eser Sakçagözü Sarayı’nın tarihi de göz önünde bulundurularak M.Ö.730’a ta- rihlenmiştir97.
Maraş’ta Yörükselim Mahallesi’nde bulunup, bugün Adana Müzesi’nde sergilenen, anıtsal mezar stelinin ön yüzündeki kabartmalar, birer heykel gibi işlenmiştir ve yüksek kabartma bir çifti tasvir eder (Fig. XXIIb; Tip. AIIb2). Kadın ve erkek arkalıklı iki ayrı sandalyede veya tahtta oturmakta, ayrık gösterilmiş ayaklan da alçak birer taht basama- ğına veya tabureye basmaktadır. Buradaki kompozisyon cepheden veril- miştir ve ilk bakışta Mısır’ın mezar anıtlarını anımsatmaktadır. Figürle- rin yüzlerindeki hüzünlü ifade ilginçtir. Sade Arami giysilerinin yanında kadının görkemli polosu ve takıları, bu çiftin zengin olduklarını belirtir. Erkeğin elinde tuttuğu üzüm salkımı, mesleğinin belirleyici işaretidir. Ka- dının üzerindeki fibula ise, eseri tarihlemede önemli bir kanıttır. Bu eser, M.Ö.8.yy.’ın son çeyreğine tarihlenebilir98.
Tell Fredje’den ele geçmiş olan kabartmalı stel üzerinde tasvir edil- miş taht tipi, çift yatay kayıtlıdır (Şek. 15a; Fig. Vb; Tip. AIIb2).
97 Genge, op.cit., l51.
98 Bu eseri Akurgal M.Ö. 8.yy. sonuna tarihler. Bkz: Akurgal 1990, 146, Lev. 70-72;
GEÇ HİTİT DÖNEMİ TASVİR SANATINDA MOBİLYALAR
Fig. XXIIa-XXIIb
Çapalı’da bulunmuş stel, çok tahrip olmuştur ve üzerinde aynı tip taht tasviri görülür (Şek. 15b; Fig. XXIIIa; Tip. AIIb2).
Diğer çift kayıtlı iki eser de Maraş’tan ele geçmiştir. Birincisinde tahtın tasvir edildiği alan çok tahrip olmuştur (Şek. 15c; Fig. XXIIIb; Tip. AIIb2). İkincisi eser ise, Yörükselim Mahallesi’nde bulunmuştur (Şek. 15d; Fig. XXIVa; Tip. AIIb2). Stel M.Ö.800-775’e tarihlenebiltr99.
Maraş I stil grubunu temsil eden bu üç kişilik aile tasvirinde çocuğun ma- saya basar görünümü, kabartmayı işleyen heykeltraşın perspektifi bilme- mesinden kaynaklanmış olmalıdır. Bu stil grubuna giren stellerde ayakla- rın altında taht basamağı görülmez.
K. SERDAR GİRGİNER
Fig. XXIIIa-XXIIIb
Bu grubun son örneğini yine Maraş’tan ele geçmiş bir stel üzerinde görüyoruz (Şek. 16a; Fig. XXIVb; Tip. AIIb2). Bu taht, kafes kayıdı ile özel bir tipi oluşturur ve tek yatay kayıtlıdır.
GEÇ HİTİT DÖNEMİ TASVİR SANATINDA MOBİLYALAR
K. SERDAR GİRGİNER
3) ARKALIĞI DÜZ YA DA HAFİF KAVİSLİ, KOLLUKLU,