Arazi toplulaĢtırmasının aĢamaları

Arazi toplulaĢtırması faaliyeti, toplulaĢtırma yapılacak sahanın tespiti ile baĢlayıp yeni tapuların arazi sahiplerine verilmesi ile tamamlanmaktadır. Ancak bu ikisi arasında çeĢitli aĢamalar bulunmaktadır. ToplulaĢtırma faaliyetine baĢlanmasıyla arazi sahiplerinin mülkiyet haklarına proje tamamlanana kadar müdahale edileceğinden, bu aĢamaların mümkün olduğunca hızlı ve bir o kadar da adaletli bir Ģekilde geçirilmesi gereklidir. Arazi toplulaĢtırması iĢ akıĢına dahil bulunan aĢamalar aĢağıda verilmiĢtir.

1.3.7.1 ToplulaĢtırmanın uygulanacağı alanın tespiti

3083 Sayılı TRK kapsamında arazi toplulaĢtırması, Bakanlar Kurulunca tarım reformu uygulama alanı olarak ilan edilen bölgelerle sınırlı olarak uygulanabilmektedir. Bun alanlarda toplulaĢtırmanın uygulanacağı yerler, Tarım Reformu Bölge Müdürlüğünün teklifi ve Tarım Reformu Genel Müdürlüğünün onayı ile belirlenmektedir (TRKUygYön,md.20).

5403 sayılı TKK kapsamında yapılacak toplulaĢtırma faaliyetinde ise, öncelikle Bakanlar Kurulu kararı ile toplulaĢtırma proje sahası belirlenmekte ve kararın Resmi Gazete‟de yayımlanması sonrasında mahallinde alıĢılmıĢ araçlarla ilan edilmektedir (TKK Tüz. Md. 16/1-2)

28

Yine 5403 Sayılı TKK‟nun 17‟inci maddesi uyarınca; il özel idareleri belediyeler ve köyler ile tarımsal amaçlı kooperatifler, birlikler gibi tüzel kiĢilerin de arazi toplulaĢtırması yapma olanağı bulunmaktadır. Bu tüzel kiĢiler, toplulaĢtırma isteklerini toprak kaoruma kurulu veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bildirdikten sonra, yine Bakanlar Kurulu kararı ile proje alanı Resmi Gazete‟de ilan edilerek kesinleĢecektir.

1.3.7.2 ToplulaĢtırma Ġsteğinin Tespiti

ToplulaĢtırma isteğinin tespiti aĢaması, arazi toplulaĢtırma faaliyetinde iĢ akıĢının ikinci aĢamasını oluĢturmaktadır. Bu aĢamada toplulaĢtırmanın zorunlu metotla mı yoksa isteğe bağlı metotla mı yapılacağı tespit edilmektedir.

3083 Sayılı TRKYön‟nin 21‟inci maddesi ile, toplulaĢtırmanın yapılacağı proje alanındaki arazinin yarısından çoğuna malik bulunan ve sayıca maliklerin üçte ikisini teĢkil eden arazi sahibi çiftçilerin muvafakati ile isteğe bağlı toplulaĢtırma yapılacağı hüküm altına alınmıĢtır.

Aynı yönetmeliğin “ Zorunlu ToplulaĢtırma “ baĢlıklı 22‟inci maddesi ile de, arazi malikleri ve arazi miktarına ait çifte ekseriyetin sağlanamaması durumunda Bölge Müdürlüğün teklifi ve Genel Müdürlüğün onayı ile zorunlu toplulaĢtırma yapılacağı belirtilmektedir. Yönetmeliğin ilgili maddelerinden anlaĢılacağı üzere toplulaĢtırma isteği, toplulaĢtırma yapılması uygun olan yerler belirlendikten sonra tespit edilmektedir. Bu durumda kanunun aradığı çifte çoğunluk gerçekleĢse de gerçekleĢmese de her halükarda toplulaĢtırma faaliyeti gerçekleĢtirileceğinden 3083 Sayılı TRK‟nun temel olarak zorunlu toplulaĢtırma yöntemini öncelediğini söylemek yanlıĢ olmayacaktır.

5403 Sayılı TKK‟nın toplulaĢtırma faaliyetine yönelik temel mantığının ise, 3083 Sayılı TRK‟nundan farklı olarak isteğe bağlı toplulaĢtırma metodunu özendirmeye daha yakın olduğu anlaĢılmaktadır. 2009 tarihli tüzüğün 19/1‟inci maddesi ile “ Uygulamada isteğe bağlı toplulaĢtırma projelerine öncelik tanınacağı” açık bir Ģekilde hüküm altına alınmıĢtır. Tüzüğün 19/2-3‟üncü maddeleri uyarınca da, toplulaĢtırma uygulanacak alanın tespiti akabinde proje birimince, arazi malikleri ile yerel yönetim temsilcilerinin katıldıkları bir toplantının düzenleneceği, proje ile ilgili olarak kamu ve bireysel yararlara yönelik isteklerin saptanması ve projeye giren iĢlerin ayrıntılı olarak açıklanacağı hüküm altına alınmıĢtır.

Yine 2009 tarihli Tüzüğün 19/3‟üncü maddesi ile; muvafakat alınma iĢleminin Bakanlar Kurulu kararı öncesinde yapılmasına hükmedilmesi, isteğe bağlı toplulaĢtırmanın öncelendiğinin bir göstergesi olarak düĢünülebilir.

Ayrıca 5403 Sayılı TKK kapsamında özel arazi toplulaĢtırması Ģeklinde yapılacak toplulaĢtırmalarda, toplulaĢtırma yapmaya yetkili kılınan tüzel kiĢiler de toprak koruma

29

kurulu ya da Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına sunacakları raporlarda toplulaĢtırmanın isteğe bağlı olup olmadığını belirteceklerdir (TKK 17/3, TKKTüz md.17).

Burada özellikle TKK‟nu ile hukukumuza dahil olan özel arazi toplulaĢtırmasının isteğe bağlı toplulaĢtırma metodunun yaygınlaĢmasına imkan tanıyabilecek bir uygulama olduğunu belirtmek yerinde olacaktır. Ayrıca bu imkan, herhangi bir proje sahası devlet tarafından önceden belirlenmeden çiftçilerin katılımı ile toplulaĢtırma faaliyetinin gerçekleĢtirilmesi idealini de bünyesinde barındırmaktadır. Ancak bu ideal durumun hayata geçebilmesi için tarımsal amaçlı örgütlenmenin ve katılımcılığın yüksek düzeyde olması gerektiğinin altını çizmek gerekecektir.

1.3.7.3 Tapu siciline Ģerh verilmesi

Arazi toplulaĢtırmasına karar verilen yerlerdeki parsellerin tapu kütüğü sayfalarının beyanlar hanesine ilgili parsellerin toplulaĢtırma alanına girdiğine dair Ģerh konulması toplulaĢtırma faaliyetinin diğer bir aĢamasını oluĢturmaktadır. Tapu siciline Ģerh verilmesi aĢaması 2009 tarihli Tüzüğün 20‟inci maddesinde, TRK Uyg.Yön‟nin ise 24‟üncü maddesi ile hüküm altına alınmıĢtır.

2009 tarihli Tüzüğün 20/1‟inci maddesi hükmüne göre; toplulaĢtırma iĢlemi tamamlanıp tapuya tesciller sonuçlandırılıncaya kadar taĢınmazlar üzerindeki her türlü devir, temlik, ipotek ve satıĢ vaadi, ifraz veya taksim, ayni ve Ģahsi haklar ile Ģerh iĢlemleri proje idaresinin talebi ve bakanlık veya valiliklerin iznine tabi tutulmuĢtur. Aynı tüzüğün 20/3‟üncü maddesi uyarınca da, toplulaĢtırma Ģerhinden sonra araziyi satın alan malik, önceki malikin taahhütlerini aynen kabul etmiĢ sayılacaktır. Benzer Ģekilde, TRKUygYön‟nin 24/2‟inci maddesi ile de “ Ģerh tarihinden sonra araziyi devralan veya üzerinde bir hak iddia eden kimse, eski malikin yükümlülüklerini aynen kabul etmiĢ sayılır” hükmü getirilmiĢtir.

Tapu siciline Ģerh verilmesi aĢaması, özellikle arazileri zorunlu olarak toplulaĢtırma kapsamına alınan arazi maliklerinin kamu yararı düĢüncesiyle mülkiyet haklarının kısıtlanmaya baĢlandığı aĢamadır. Bu sebeple bu aĢama akabinde toplulaĢtırma faaliyetinin hızlı bir Ģekilde tamamlanması gereklidir.

1.3.7.4 Derecelendirme

Derecelendirme, proje alanlarında bulunan arazilerin, aynı değerde yeni arazi verilebilmesi amacıyla, toprağın kalıcı ve değiĢken özelliklerinin, yerleĢim yerlerine veya iĢletme merkezlerine uzaklarının ve arazinin diğer özelliklerinin tespit edilmesidir (TKKTüz. md.23).

Arazilerin yukarıda belirtilen amaçla ve Ģekilde derecelendirilmesi için bir derecelendirme komisyonu oluĢturulur. 3083 Sayılı Kanuna göre yapılacak olan toplulaĢtırma

30

projelerinde derecelendirme komisyonu beĢ üyeden 5403 Sayılı Kanuna göre yapılacak toplulaĢtırma projelerinde ise altı üyeden oluĢur (TRKUyg.Yön md.25, TKKTüz.md.22).

Arazi derecelendirme komisyonu tarafından hazırlanan derecelendirme haritası, mülkiyet listeleri ve derecelerin birbiriyle denkliğini gösteren tablo herkesin görebileceği bir yerde on beĢ gün süreyle asılarak ilan olunur. Arazi malikleri derecelendirmeye olan itirazlarını 3083 Sayılı Kanun kapsamında yirmi gün 5403 Sayılı Kanun kapsamında ise on beĢ gün içinde yazılı olarak yapmak zorundadırlar. Derecelendirme komisyonu yapılan itirazları on beĢ gün içinde karara bağlar. Arazi maliklerinin derecelendirme komisyonunun itirazlar üzerine aldığı kararlara karĢı da on beĢ gün içerisinde itiraz etme hakları bulunmaktadır(TRKUyg.Yön md.26, TKKTüz.md.24).

1.3.7.5 Yeni parselasyon planları ve mülkiyet listelerinin askıya çıkarılması

TKKTüz‟nün 27‟inci maddesi uyarınca arazi derecelendirmeleri esas alınarak yapılan yeni parselasyon planları ve yeni mülkiyet listeleri on beĢ gün süreyle askıya çıkarılarak ilan edilir. Arazi malikleri ilan süresinin bitiminden itibasren on beĢ gün içinde yeni parselasyon planları ve mülkiyet listelerine itiraz edebilirler.

1.3.7.6 Tescil

ToplulaĢtırmanın tamamlanmasından, derecelendirmenin kesinleĢmesinden ve yeni parselasyon planları kesinleĢtikten sonra araziye uygulanır. Arazi maliklerine verilen yeni araziler tapuya tescil edilir.

Eren ve BaĢpınar 2007‟ye göre; tüm bu iĢlemler sonrasında arazi sahiplerine eski toprakları karĢılığında verilen yeni toprak, hukuki açıdan zorunlu bir trampa iliĢkisine dayanmaktadır.

1.4 Yayım YaklaĢımları ve Yayım Metotları