Araştırma sonuçlarının etkin ve tutarlı olması araştırma sürecinde izlenen yöntemle yakından ilişkilidir. Bu bağlamda; veri toplama yönteminin belirlenmesi, araştırmaya dâhil edilen işletmenin seçilmesi, anket formlarının hazırlanması ve gönderilmesi, cevaplanan anketlerin kodlanması ve analiz edilmesinde kullanılan yöntemler hakkında bilgiler verilecektir.
334 Kemal Kurtuluş, İşletmelerde Araştırma Yöntem Bilimi, İ.Ü. İşletme Fakültesi, Yayın No: 210, İşletme İktisadı Enstitüsü Yayın No: 106, İstanbul: 1989, s.69.
335 Remzi Altunışık vd., Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Birinci Baskı, Sakarya Kitabevi, Adapazarı: 2001, s.145.
3.2.1. Veri Toplama Yönteminin Belirlenmesi
Araştırmada birincil verilerin elde edilmesi amacıyla yapılacak çalışmanın başarı düzeyinin artırılması ve sonuçların daha iyi anlaşılması için ikincil veriler büyük önem taşımaktadır. Bundan dolayı araştırmada ilk olarak ikincil verilerden yararlanılmıştır. İkincil verilerin oluşturulmasında, çeşitli üniversite kütüphanelerinden, konuyla ilgili kurum ve birliklerin süreli ve süresiz yayınlarından ve internetten büyük ölçüde yararlanılmıştır.
Birincil verilerin elde edilmesinde uygun veri toplama yönteminin belirlenmesi, araştırmanın genel amaçlarına, test edilecek hipotezlere, örnek kütlenin özelliklerine ve diğer faktörlere bağlıdır. Bu bağlamda araştırmada birincil veri toplama yöntemine ilişkin yapılan seçimler araştırmanın amaçları doğrultusunda değerlendirilecektir. Sonuç olarak; araştırma sonuçlarını genelleştirme, her cevaplayıcıya aynı soru kümesini yöneltme, elde edilen verilerin istatistiksel analizler için daha elverişli olması, kesitsel olarak, standart anket formunun örnek kütleyle karşılıklı görüşülmesine dayanan veri toplama yönteminin, bu araştırma için en uygun veri toplama yöntemi olduğu kanısına varılmıştır.
3.2.2. Anket Formunun Hazırlanması
Araştırmanın amaçlarını gerçekleştirmek amacıyla hazırlanan anket formundaki soruların belirlenmesinde ilgili literatür ve motivasyon ile ilgili daha önce gerçekleştirilen çalışmalar dikkate alınmıştır (örneğin; Gökçe336, Şahin337, Öztürk ve Dündar338). Ayrıca anket soruları Halil Seyidoğlu339, Remzi Altunışık
336 Gülise Gökçe, “Kamu Kurumlarında İşgörenlerin Motivasyonu Üzerine Bir Araştırma”, S.D.Ü.,
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Isparta: 1999, ss.269-276.
337 Ali Şahin, Türk Kamu ve Özel Kesim Yöneticilerinin Motivasyon Durumu: Kavramsal ve
Ampirik bir Çalışma (Konya Örneği), S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktara
Tezi, Konya: 2003.
338 Zekai Öztürk ve Hakan Dündar, “Örgütsel Motivasyon ve Kamu Çalışanlarını Motive Eden Faktörler”, Ç.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, Adana: 2003, ss.57-67.
339 Halil Seyidoğlu, Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, 6. Baskı, Güzem Yayınları, İstanbul:1995, ss.33-35.
vd.340, Türker Baş341, Hüseyin Bal342 tarafından belirlenen ve anket formu hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken ölçütler çerçevesinde hazırlanmıştır. Anketi oluşturan sorular tespit edildikten sonra, taslak anketteki sorular araştırma, araştırmanın amaçları ve hipotezleri ile karşılaştırılmıştır. Bu şekilde anket formundaki soruların araştırmanın amaç ve hipotezleri ile uyumlu olup olmadığı belirlenmiştir.
Anket formu toplam 5 sayfa ve 16 sorudan oluşup Ek-1’de görüldüğü gibidir. Soruların büyük bir bölümü ankete cevap verenlerin soruyu cevaplandırmak için uygun şıkkı işaretlemelerini gerektiren işaretlemeli sorulardan oluşmaktadır. Ayrıca ankette bazı sorularda ölçek kullanılmıştır. Araştırmanın yapısına göre ölçek olarak 5’li likert ölçeği kullanılması uygun görülmüştür.
3.2.3. Örnek Kütle Seçimi ve Büyüklüğünün Belirlenmesi
Uygun bir örnek kütlenin seçilmesinde hem temsil yeteneği olan bir örnek büyüklüğü, hem de maliyet, zaman ve veri analiz koşulları dikkate alınarak bir denge oluşturulmalıdır. Uygulanacak istatistiksel analizlerde, evrenin büyüklüğü, hoş görülebilecek hata payı, örnek kütle büyüklüğünün temel belirleyicisidir. Bu faktörler dikkate alındığında örnek kütle için belirlenen büyüklüğün, ayrıntılı hesaplamalardan çok araştırmacının yargısına bağlı olduğu söylenebilir343.
Çalışma Konya ili sınırları içerisinde süt ve gıda mamulleri sanayisinde faaliyet gösteren bir işletmenin çalışanları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ticari kaygılar gereği işletme araştırma yapılmasına isminin yayınlanmaması şartını koymuştur. Bu nedenle çalışmada işletmenin ismi anılmayacaktır.
340 Altunışık, ss.81-94.
341 Türker Baş, Anket, Birinci Baskı, Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş., Ankara, Mart: 2001, s.55.
342 Hüseyin Bal, Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Basımevi, Süleyman Demirel Üniversitesi Yayın No: 20, Isparta: 2001, ss.144-159.
Hazırlanan anketler Ocak 2006 tarihi itibariyle, işletme çalışanlarıyla karşılıklı görüşülerek yapılmıştır. Bu çalışmaların sonucunda Şubat 2006 tarihi itibari ile değerlendirmeye uygun 250 adet anket formu elde edilmiştir. Toplam 275 örnek içinde elde edilen 250 tane anket formu ile anketin geri dönüşüm oranı olarak saptanmıştır. Belli istatistikî tekniklerin uygulanabilmesi için en az 30 deneğin olması gerektiği konusunda yaygın bir kabul vardır344. Bu bağlamda, 250 adet anket formu ve %90,9 düzeyindeki bir geri dönüşüm oranı kabul edilebilir bir oran olarak değerlendirilebilir.
3.2.4. Verilerin Kodlanması, Düzenlenmesi ve Analizi
Araştırmada geri dönen anket formlarındaki cevaplar kodlanarak “SPSS (Statistical Package For Social Sciences) For Windows 10.0 Sürümü” ile analiz edilmiştir. SPSS; istatistiksel olarak işlenecek veriler için bir veri giriş ve analiz programıdır. SPSS başlıca üç işi yapmaktadır345;
• Verileri, kendi işleyeceği bir şekle çevirmektedir,
• Verileri yeni şekillere sokmakta veya buradan yeni veriler hesaplamaktadır,
• Veriler üzerinden istatistiksel işlemler yapmakta ve grafikler hazırlamaktadır.
Araştırmada ilk olarak veriler analize uygun biçimde düzenlenmiştir. Bu aşamada veri girişinde yapılan olası hataları tespit etmek ve varsa düzeltmek amacıyla tüm verilerin frekans tabloları, minimum ve maksimum değerleri alınarak kontrol edilmiştir.
Anket ile toplanan verilerin büyük bir çoğunluğu parametrik olmayan (non-parametrik) veri olduğundan mümkün olduğu sürece araştırmada parametrik olmayan testler kullanılmıştır. Parametrik olmayan testler; belirli bir dağılıma ve varyansa dayanmadan işlemler yapan, genellikle veriler yerine onların sıralama
344 age, s.69.
345 Mustafa Ergün, Bilimsel Araştırmalarda Bilgisayarla İstatistik Uygulamaları, Ocak Yayınları, Eğitim Dizisi Yayın No: 2, Ankara: 1995, s.9.
puanlarını kullanarak işlem yapan esnek istatiksel yöntemler olarak tanımlanabilir346.