"Kur’ân Bütünlüğünde Nûr Sûresiyle Verilmek İstenen Mesajlar" isimli çalışmamızı, sûre merkezli tefsir çerçevesinde ele aldık. Çalışmamızın ilk bölümünde tefsir tarihine kısa bir giriş yapmamızın ardından, günümüz tefsir çalışmalarında sıkça
2
başvurulan konulu tefsir yöntemini ve çeşitlerini ve bu çeşitlerden biri olan "Sûre merkezli konulu tefsir" konusunu ele alıp, çalışmamızı bu temel üzerine oturtacağımızı belirttik. İlk bölümde sûreyi genel özellikleriyle tanıttıktan sonra sûrenin muhtevasını özetledik. İkinci bölümde sûreyi âyet âyet ele alıp açıklanması gereken kelime ve kalıplara açıklık getirerek, sûreyi anlaşılır hale getirmeye çalıştık. Tefsir esnasında gerektiği miktarda nuzûl sebebleri, âyetler arası tenâsub ve hükümlere açıklık getirmeye gayret ettik. Üçüncü bölümde ise, sûre içinde ele alınan konular açısından âyetleri kategorize edip bu konularla verilen mesajları tesbit edip, tahlil etmeye gayret ettik. Bu konuları Kur'ân'ın genel bakış açısı çerçevesinde anlama çabasına giriştik.
Çalışmamız esnasında hem klasik kaynaklar hem de modern kaynaklardan istifâde etmeye gayret ettik. İlk bölümde tefsir tarihi, konulu tefsir ve Nûr Sûresi hakkında tanıtıcı bilgiler için başvurduğumuz eserlerden bazıları Zerkeşî'nin el-Burhân fî Ulûm’il-Kur’ân, Suyutî'nin el-İtkan fi Ulûmi’l-Kur’ân, Zurkânî'nin Menâhilu’l-İrfân fi Ulûmi’l-Kur’ân, gibi aslî kaynakların yanında, son dönemde Kur'ân ilimleri konularında yazılan Muhsin Demirci'nin Tefsir Usûlü ve Tarihi, İsmail Cerrahoğlu'nun Tefsîr Tarihi ve Tefsir Usûlü , Mehmet Akif Koç'un editörlüğünü yaptığı Tefsir El Kitabı kitaplarından da istifade ettik. Konulu tefsir çalışmalarında Mustafa Müslim'in, Et-Tefsiru’l-Mevdûî Lisuveri’l-Kur’ân’il-Kerîm, Şahin Güven'in, Çağdaş Tefsir Araştırmalarında Konulu Tefsir Metodu kitaplarının yanında, Abdurrahman Kasapoğlu'nun, Kur'ân’ın Konulu Tefsiri -Konulu Tefsire Duyulan İhtiyaç ve Konulu Tefsirde Yöntemler isimli makaleleri gibi makalelerden de istifâde ettik
İkinci bölümde Nûr sûresiyle ilgili, klasik-moden, arapça-türkçe yapılan çalışmaları inceledikten sonra bu çalışmaların Nûr Sûresiyle ilgili kısımlarını bir araya getirdik. Nûr Sûresini âyet âyet bu tefsirlerin ele alışını gözden geçirip notlar oluşturduk. Çalışmamız bize Nûr Sûresini farklı yönlerden ve fikirlerden geniş bir
3
perspektifle anlama imkanı sunduğu gibi, aynı zamanda sûre özelinde tefsir ve müfessirleri daha yakından tanıyabilme imkânı bahşetti. Bu bölümde gerek sebebi nüzûlu tesbit etme konusunda ve gerekse âyetlerin açılımı konusunda başta kütüb-i sittede yer alan hadis kaynakları olmak üzere hadis kitaplarından ve Taberî'nin Câmiu’l-Beyân An Te'vîli Âyi'l-Kur'ân, İbn Kesîr'in Hadislerle Kur'ân-ı Kerim Tefsiri, Ebî Hâtim'in Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azîm, İbnu'l-Cevzi'nin Zâdu’l-Mesîr fi ilmi’t-Tefsir, Suyutî'nin Lubâbu’n-Nukûl Fî Esbâbi’n-Nuzûl, Vâhidî'nin Esbâbu Nüzûli'l-Kurân, Abdulfettah el-Kâdî'nin, Esbâb-ı Nüzûl kitaplarından istifâde etmeye çalıştık.
Dil, belâgat, tenâsüb ve yorumlar açısından, Râzî'nin Tefsiru'l-Kebir, Zemahşerî'nin El-Keşşâf an Hakâikı't-Tenzîl ve Uyûni'l-Ekâvîl, Nesefî'nin Medâriku't-Tenzîl, Beydâvî'nin, Envâru't-Medâriku't-Tenzîl, Mâverdî'nin en-Nüket ve’l-Uyûn, Ebu’s-Suûd'un İrşâdul-Akli's-Selîm, Şevkanî'nin, Fethü’l Kadir, Alûsî'nin, Rûhu'l-Meânî, Bursevî'nin Ruhu’l-Beyan, Kâsımî'nin Mehâsinu't-Te'vîl, Hâzîn'in Lubâbu't-Te'vîl fî Meâni't-Tenzîl, Beğavî'nin Meâlimu't-Tenzîl, Mâturîdî'nin Te'vîlâtu'l-Kurân, Bikâî'nin Nazmu'd-Durer fi Tenâsubi'l-Âyi ve's-Suver isimli tefsirleri en çok başvurduğumuz kaynaklarımızdandı.
Âyetleri günümüze bakan yorumları tesbit edebilmek için Merhûm Elmalılı Hamdi Yazır'ın Hak Dîni Kur’ân Dili, Diyanet işlerinin hazırlamış olduğu Kur'ân Yolu, Zuhaylî'nin et-Tefsiru’l-Münir, Mevdûdî'nin Tefhîmu'l-Kur'an, Seyyid Kutub'un Fî Zılâli’l-Kur'ân, Şenkîtî'nin Edvâu’l-Beyân, Cezâirî'nin Eyseru't-Tefâsîr likelâmi'l-Aliyyi'l-Kebîr, Ebû Zehrâ'nın Zehratu't-Tefâsîr, İbn Âşûr'un et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Mahmut Toptaş'ın, Kur'ân-ı Kerim Şifâ Tefsiri, Ömer Çelik'in, Hakkın Dâveti, Mehmet Vehbi'nin Büyük Kur’an Tefsîri Hulâsâtu'lBeyân fî Tefsîri'l-Kurân, Şa'râvî'nin, Tefsîru’ş-Şa’râvî, Said Havvâ'nın, el-Esâs fi’t-Tefsir, Hicâzî'nin, Furkan Tefsiri, Abdulkerim el-Hatîb’in et-Tefsiru’l-Kur’anî li’l-Kur’an tefsirlerinden istifâde ettik.
4
Nûr Sûresi bol miktarda hüküm âyetlerini içermesinden dolayı tefsirde ahkâm konularına yoğunluk veren Kurtubî'nin, el-Câmiu Li-Ahkâmi’l-Kur'ân, Cessâs'ın, Ahkâmu'l-Kur'ân, Arabî'nin, Ahkâmu'l-Kur'ân, Sâbûnî'nin Ahkâm Tefsiri kitaplarından istifâde etmemizin yanında, Zuhaylî'nin, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Serahsî'nin, Mebsût kitapları gibi fıkıh kitaplarından, Mehmet Zeki Duman'ın, Kur'ân-ı Kerim’de Âdâb-ı Muâşeret Görgü Kuralları eserlerinden de yararlandık
Konulu sûre tefsiri kapsamında ele alabileceğimiz İbrahim el-Cibâlî, , Şifâu's-Sudûr bi-tefsîri Sûrati’n-Nûr, el-Adevî'nin, Et-Teshîl Lite'vîli't-Tenzîl Tefsîru Surati'n-Nûr, Süleyman b. İbrahim el-Lâhim'in İnşirâhu’s-Sudûr fî Tedebburi Sûrati’n-Surati'n-Nûr, kitapları ve Enver Ahmed Davud Âmîr'in, , "Et-Terbiyetu’l-Kur'âniyye fi Sûreti’n-Nûr"
isimli yüksek lisans tezleri çalışmamıza önemli ölçüde yardımcı oldu. Lügat türü eserler için Isfahânî'nin Müfredât, İbn Manzûr, Lisânu’l –Arab, Cürcânî'nin Kitâbu't-Ta'rîfât, Serdar Mutçalı, Arapça-Türkçe Sözlük gibi eserlerinden yararlanmanın yanısıra ilgili yerlerde Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi maddelerinden de istifâde yoluna gittik.
"Kur'ân Bütünlüğünde Nûr Sûresiyle Verilmek İstenen Mesajlar" başlığını verdiğimiz üçüncü bölümdeki metodumuz, Kur'an'ı Kur'ân ile tefsir ederek verilmek istenen mesajları sûre ve Kur'ân bütünlüğünde ele alarak işlemekti. Bu bölümde Nûr Sûresinin her konusunu Kur'ânî bakış açısıyla değerlendirmeye gayret ettik. Bu îzahları yaparken konuyla alakalı âyetleri, sonrada hadisleri ele aldık. Kütüb-i Sittede yer alan hadisleri öncelediğimiz bu bölümün tüm hadislerini bölüm, hadis numarası ve sayfa numarasıyla tesbit ettik. Bu bölümde gerektiği miktarda ikinci bölümde zikredilen kaynaklardan da istifâde etmekle beraber, konu başlıklarıyla ilgili çalışmaları ayrıca değerlendirdik.
Âyetlerin indiği tarihi olguların tesbitinde İbn Kesir'in, El-Bidâye ven-Nihâye, Taberî'nin, Tarihi Teberî'si, Vâkıdî'nin Kitâbu’l-megâzî gibi kitapları ve ilgili konuları
5
ele alan makalelerinden yararlandık. İbn Kayyım el-Cevziyye, İctimâu'l-Cuyûşu'l-İslâmiyye alâ Harbi'l-Mu'attıle ve'l-Cehmiyye kitabı, sûrede zorlandığımız 35. âyeti anlama ve anlatma çabasında büyük oranda yardımcımız oldu.
İlgili âyetlerde açıkladığımız üzere Nûr Sûresinde fen bilimleriyle alakalı önemli bilgiler veriliyor. Bu konulara açıklık getirmek için Ahmet Âmir ed-Deylemî'nin el-Miyâh fi’l-Kur'ân, Şehâte Sakr'ın el-Mevsûatu'l Muyessera fi'l-İ'câzi'l-İlmî, Muhammed Ali et-Tehânevî'nin Kâşifu Istılâhâti'l-Funûni ve'l-Ulûm, İstanbul Kuran Araştırmaları Grubu'nun (İkra), Kur'ân Hiç Tükenmeyen Mucize, Erman Kazar'ın, Kur'ân’ın Allah’tan Geldiğinin Delilleri, Mikdat Kadıoğlu'nun, Amatörler İçin Bulut Ve Yağış Fiziği, Savaş Köksal'ın, Bulutlar, Tuğba Can'ın, Ormanın Kitabı, Serkan Yılmaz'ın, Canlıları Sınıflandırılması ve Türkiye Çevre Eğitim Vakfı'nın, Su El Kitabı kitaplarından ve konularıyla ilgili makâle ve internet sayfalarından istifade etmeye gayret gösterdik.
Çalışmamızın bütünlüğü itibariyle verilen mealler öncelikli olarak "Diyanet İşleri Başkanlığı" nın meali olmak üzere, yapacağımız açıklamaya uygun meallerin, "Kur'ân Meallerini Kıyasla" programından tercih edilerek yapılmıştır.