3. VERİ VE YÖNTEM
3.9 ARAŞTIRMANIN GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ
3.9 ARAŞTIRMANIN GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ
i. Dünyada ve ülkemizde zehirlenmelere yönelik geleneksel uygulamaları irdeleyen
tek çalışma olması araştırmanın güçlü yönüdür.
ii. Bu konu ile doğrudan ilgili çalışma olmadığından literatür kısıtlılığı nedeniyle tartışmanın sınırlı sayıda literatürle tartışılması araştırmanın zayıf yönüdür.
25
4.BULGULAR
0-14 yaş grubu çocuğa sahip annelerin zehirlenmelere ilişkin bilgi düzeylerini ve çeşitli nedenlerle çocuklarda ortaya çıkabilecek zehirlenme olgularına yaklaşımları ile uyguladıkları geleneksel yöntemleri belirlemek amacıyla tanımlayıcı kesitsel tasarım olarak yapıldı.
Araştırma bulguları dört bölümde incelendi.
a) Aileye ait demografik özelliklere ilişkin bulgular
b) Anneye ait demografik özelliklerin bilgi puanlarıyla karşılaştırılmasına ilişkin bulgular
c) Zehirlenmelerde kullanılan geleneksel yöntemlere ilişkin bulgular
d) Zehirlenmelerde kullanılan geleneksel yöntemlerin bilgi puanlarıyla
karşılaştırılmasına ilişkin bulgular
26
a) Aileye ait demografik özelliklere ilişkin bulgular
Bu bölümde araştırma kapsamındaki anneye ait demografik özelliklere ilişkin bulgular yer almaktadır. Tablo 4,1’de aileye ait demografik özelliklerin dağılımı verilmiştir. Tablo 4.1: Anneye ait demografik özellikler (N=312)
Özellikler n Yüzde
Eğitim Durumu
Okur Yazar Değil 13 4,2
Okur Yazar 8 2,5 İlköğretim 214 68,6 Lise 59 18,9 Üniversite 18 5,8 Toplam 312 100,0 Meslek Ev Hanımı 255 81,7 İşçi 27 8,7 Serbest Meslek 23 7,4 Memur 7 2,2 Toplam 312 100,0
Medeni Durumu Evli Dul 291 21 93,3 6,7
Toplam 312 100,0
Eş Eğitim Durumu
Okur Yazar 7 2,2 İlköğretim 157 50,3 Lise 125 40,1 Üniverste 23 7,4 Toplam 312 100,0 Eş Meslek İşçi 57 18,3 Memur 31 9,9 Çiftçi 64 20,5 Serbest Meslek 126 40,4 Emekli 34 10,9 Toplam 312 100,0 Aile Tipi Çekirdek Aile 234 75,0 Geleneksel Aile 76 24,4 Parçalanmış Aile 2 0,6 Toplam 312 100,0
Ailedeki Çocuk Sayısı
1 102 32,7 2 132 42,3 3 52 16,7 4 Ve üstü 26 8,3 Toplam 312 100,0 Evet 298 95,5
27
Sağlık Güvencesi Hayır 14 4,5
Toplam 312 100,0
Aile Gelir Durumu
Gelir Giderden Az
137 43,9
Gelir Gidere Eşit 68 21,8
Gelir Giderden Çok
107 34,3
Toplam 312 100,0
Zehirlenmelerle İlgili Bilgi Sahibi Olma
Evet 136 43,6
Hayır 176 56,4
Toplam 312 100,0
Son Bir Yılda Ailede Zehirlenme Durumu Yaşanma Durumu
Evet 69 22,1
Hayır 243 77,9
Toplam 312 100,0
*Son Bir Yıl İçerisinde Ailede Zehirlenme Tipi Soba/sohben Zehirlenmesi 6 8,7 Böcek/tarım İlacı Zehirlenmesi 7 10,1 İlaç Zehirlenmesi 10 14,5 Mantar Zehirlenmesi 17 24,6 Kostik Madde Zehirlenmesi 11 15,9 Gıda/konserve Zehirlenmesi 18 26,1 Toplam 69 100,0 En az En fazla Ort ± (SS) AnneYaş Ortalaması (Yıl) 18 49 35,51 ± 7,27
* Sadece zehirlenme olgularına yönelik bulgular alınmıştır
Tablo 4-1’de ailelere ait demografik özellikler incelendiğinde; annelerin yüzde 68,6’sinin ilköğretim mezunu, yüzde 81,7’sinin ev hanımı, yüzde 93,3’ünün evli, eşinin yüzde 50,3’ünün ilköğretim mezunu, eşinin yüzde 40,4’ünün serbest meslek sahibi, yüzde 75’inin çekirdek aile yapısında, ailedeki çocuk sayısının yüzde 42,3’ünün iki, yüzde 95,5’inin sağlık güvencesi olduğu, yüzde 43,9’unun gelirinin giderinden az olduğu, yüzde 56,4’ünün zehirlenmelerle ilgili bilgi sahibi olmadığı, yüzde 77,9’unun son bir yılda ailede zehirlenme durumu yaşamadığı, son bir yıl içerisinde ailede zehirlenme tipine göre yüzde 26,1oranında gıda/konserve zehirlenmesi yaşadığı belirlendi.
28
Tablo 4.2 Bilgi Sorularına verilen doğru ve yanlış yanıtlar(N=312)
BİLGİ SORULARI YANLIŞ DOĞRU
n % n %
Çocuğun zehirlenmesinden şüphelenme 189 61 123 39
Ağızdan az bir miktar alındığında zehirler 111 36 201 64
Bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal şikayetleri bulunan kişinin zehirleme yolu 79 25 233 75
Ağız yoluyla zehirlenme belirtileri 38 12 274 88
Donmuş besinlerin buzları çözüldükten sonra yapılması gerekenler 149 48 161 52
Çocuğun kusturulmaması gereken durum 178 57 132 43
Temizlik maddesinin saklanma yeri 206 66 104 34
Temizlik maddesi zehirlenmesinde doku hasarı oluşma durumunu ilişkilendirme 108 35 202 65
İlaç zehirlenmesindeki önemli bilgiler 115 37 195 63
İlaç zehirlenmesinde ilk yardım uygulaması 143 46 167 54
Ev yapımı konservenin bozulma durumu 81 26 229 74
Solunum yolu zehirlenme belirtileri 201 65 109 35
Solunum yolu zehirlenmesinde ilk yardım 109 35 201 65
Solunum yolu zehirlenmesinde hastaneye götürme pozisyonu 174 56 136 44
Soba zehirlenmesinde alınması gereken önlem 161 52 149 48
Şofben zehirlenmesini önlemedeki bilgiler 166 54 144 46
Şofben zehirlenmesinde ilk uygulama 41 13 269 87
Toz kimyasalların deriye temasında uygulanan ilk yardım 236 76 74 24
Böcek sokmaları ve hayvan ısırıklarının zehirlenme yolu 204 66 106 34
Ambulans 25 8 285 92
Zehir danışma merkezi 213 69 97 31
Min Max Ort±Ss
29
Annelerin zehirlenmelere yönelik yanlış bilgileri incelendiğinde; yüzde 61’inin çocuğun zehirlenmesinden şüphelenme, yüzde 57’sinin kusturulmaması gereken durumlar, yüzde 66’sının temizlik maddesinin saklanma yerini, yüzde 65’inin solunum yolu zehirlenme belirtilerini, yüzde 56’sı solunum yolu zehirlenmesinde hastaneye götürme pozisyonunu, yüzde 55’i soba zehirlenmesinde alınması gereken önlemleri, yüzde 54’ü şofben zehirlenmesini önlemeyi, yüzde 66’sı böcek sokmaları ve hayvan ısırıklarının zehirlenme yolunu, yüzde 76’sı toz kimyasalların deriye temasında uygulanacak ilk yardımı, yüzde 69’u zehir danışma merkezinin numarasını bilmedikleri belirlendi (Tablo 4.2).
Annelerin zehirlenmelere yönelik doğru bilgileri incelendiğinde; yüzde 64’ünün çocukların ağızdan az bir miktar alındığında zehirleyen maddeleri, yüzde 78 bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal şikâyetleri bulunan kişinin zehirleme yolunu, yüzde 88’i ağız yoluyla zehirlenme belirtilerini, yüzde 52’si donmuş besinlerin buzları çözüldükten sonra yapılması gerekenleri, yüzde 65’i temizlik maddesi zehirlenmesinde doku hasarı oluşma durumunu ilişkilendirmeyi, yüzde 63’ü ilaç zehirlenmesindeki önemli bilgileri, yüzde 54’ü ilaç zehirlenmesinde ilk yardım uygulamayı, yüzde 74’ü ev yapımı konservenin bozulup bozulmadığı, yüzde 65’inin solunum yolu zehirlenmesinde ilk yardım uygulamasını, yüzde 87’sinin şofben zehirlenmesinde ilk yardım uygulamasını, yüzde 92’sinin ambulansın numarasını bildikleri belirlendi (Tablo 4.2).
Araştırmaya katılan Annelerin bilgi puanı toplam puanı ortalaması (11,51 ± 3,26) idi (Tablo 4.2).
30
b) Anneye ait demografik özelliklerin bilgi puanlarıyla karşılaştırılmasına ilişkin bulgular
Bu bölümde araştırma kapsamındaki ailelere ait demografik özelliklerin bilgi puanlarıyla karşılaştırılmasına ilişkin bulgular yer almaktadır. Tablo 4,3’de aileye ait demografik özelliklerin bilgi puan ortalamalarıyla karşılaştırılması verilmiştir.
Tablo 4.3 Demografik özelliklerin bilgi puan ortalamalarıyla karşılaştırılması (N=312)
Bilgi Puanı
Özellikler n Ort SD Test Değeri P Fark
Eğitim durumu
Okur Yazar Değil 1 13 7,38 2,63
9,780* 0,000 5 > 4 > 3 3> 2 > 1 Okur Yazar 2 8 12,00 0,00 İlköğretim 3 214 11,55 2,93 Lise 4 59 11,32 3,37 Üniversite 5 18 14,39 4,64 Meslek Ev Hanımı 1 255 11,43 3,10 6,780* 0,000 2 > 1, 3 1 > 3 4 > 3,,2, 1 İşçi 2 27 13,19 2,76 Serbest Meslek 3 23 9,65 4,53 Memur 4 7 14,14 1,95
Eş eğitim durumu
Okur Yazar 1 7 6,43 3,78
12,089* 0,000 4>3>2 > 1
İlköğretim 2 157 11,27 2,38 Lise 3 125 11,62 3,67 Üniversite 4 23 14,13 3,79
Eş meslek durumu
İşçi 1 57 12,26 3,72 18,550* 0,000 2 > 1, 4,5,3 1,4 > 3, 5 3 > 5 Memur 2 31 14,97 1,87 Çiftçi 3 64 10,53 2,18 Serbest Meslek 4 126 11,44 3,21 Emekli 5 34 9,21 2,43
Aile Tipi Çekirdek Aile 1 234 11,84 3,15
3,026* 0,003 1 ˃ 2
Geleneksel Aile 2 76 10,55 3,45
Ailedeki çocuk sayısı
1 102 12,31 2,78 6,309* 0,000 4>3>2>1 2 132 11,41 3,24 3 52 11,27 3,78 4 Ve üstü 26 9,35 3,01 Ailedeki gelir durumu Gelir Giderden Az 137 11,63 3,05 0,460** 0,632 Gelir Gidere Eşit 68 11,18 3,47
Gelir Giderden Çok 107 11,57 3,40
Son bir yıl içinde zehirlenme tipi Soba/sohben Zehirlenmesi 1 6 4,00 0,00 10,900* 0,000 2, 3> 1 4, 5> 1,3 6 > 1,4,3,2 Böcek/tarım İlacı Zehirlenmesi 2 7 9,14 0,37 İlaç Zehirlenmesi 3 10 7,90 5,06 Mantar Zehirlenmesi 4 17 10,65 1,76 Kostik Madde Zehirlenmesi5 11 12,00 0,00 Gıda/konserve Zehirlenmesi6 18 13,17 4,06 Zehirlenme hakkında
bilgi sahibi olma durumu
Evet 59 10,39 3,92
-0,640** 0,537 Hayır 253 11,73 2,98
Son bir yılda ailede zehirlenme durumu yaşanma durumu
Evet 69 10,39 3,92
-3,274** 0,006
Hayır 243 11,83 2,98
* tek yönlü varyans analizi (F) **t testi
31
Tablo 4.3 de annelerin bilgi puan ortalamalarıyla demografik özelliklerinin karşılaştırılması incelendiğinde;
Annelerin eğitim durumuna göre üniversite mezunu olanların bilgi puan ortalaması 14,39 ± 4,64, okuryazar olanların ise 7,38 ± 2,63 olduğu belirlendi. Annelerin eğitim durumuna ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı derecede fark bulundu (F=9,78; p=0,00).
Annelerin mesleğine göre; işçi olanların bilgi puan ortalamaları (13,19 ± 2,76), ev hanımı (11,43 ± 3,09) ve serbest mesleğe sahip olanların bilgi puan ortalamalarından (9,65 ± 4,53), ev hanımı olanların bilgi puan ortalamaları (11,43 ± 3,09), serbest mesleğe sahip olanların bilgi puan ortalamalarından (9,65 ± 4,53) ve memur olanların bilgi puan ortalamaları (14,14 ± 1,95), ev hanımı (11,43 ± 3,09), işçi (13,19 ± 2,76) ve serbest mesleğe sahip olanların bilgi puan ortalamalarından (9,65 ± 4,53), anlamlı derecede farklı idi. Annelerin meslek sahibi olma durumuna ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı fark bulundu ( F=6,78 ; p=0,00).
Annelerin eşlerinin eğitim durumuna göre; üniversite mezunu olanların bilgi puan ortalaması (14,13 ± 3,79), okuryazar olanların ise (6,43 ± 3,78) olduğu belirlendi. Annelerin eşlerinin eğitim durumuna ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı derecede fark bulundu( F=12,08; p=0,00).
Annelerin eşinin mesleğine göre; memur olanların bilgi puan ortalamaları (14,97 ± 1,87), işçi olanların (12,26 ± 3,72), çiftçi olanların(10,53 ± 2,18) serbest mesleğe sahip olanların (11,44 ± 3,21) ve emekli olanların bilgi puan ortalamalarından (9,21 ± 2,43) , işçi olanların bilgi puan ortalamaları (12,26 ± 3,72), çiftçi olanların (10,53 ± 2,18) ve serbest mesleğe sahip olanların bilgi puan ortalamalarından (11,44 ± 3,21), serbest mesleğe sahip olanların bilgi puan ortalamaları (11,44 ± 3,21), çiftçi olanların(10,53 ± 2,18) ve emekli (9,21 ± 2,43) olanların bilgi puan ortalamalarından, çiftçi olanların bilgi puan ortalamaları (10,53 ± 2,18), emekli olanların bilgi puan ortalamalarından (9,21 ± 2,43) anlamlı farklı idi. Annelerin eşinin meslek sahibi olma durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde bir ilişki bulundu. ( F=18,55, p=0,00).
32
Ailelerin sahip olduğu aile tipine bakıldığında çekirdek ailelerin bilgi puan ortalamaları (11,84 ± 3,15), geleneksel ailenin bilgi puan ortalamalarından (10,55 ± 3,45) anlamlı farklı olduğu belirlendi. Annelerin sahip olduğu aile tipi ile bilgi puan ortalamaları arasından istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı fark bulundu ( F=3,026, p=0,003). Annelerin sahip olduğu çocuk sayısı ile bilgi puan ortalamaları karşılaştırıldığında, bir çocuğa sahip annelerin bilgi puan ortalamaları (12,31 ± 2,78), dört ve üstü çocuğa sahip annelerin bilgi puan ortalamalarından (9,35 ± 3,01) anlamlı farklı idi. Annelerin sahip olduğu çocuk sayısına ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı bulundu (F=6,30, p=0,00).
Ailenin gelir durumuna göre geliri giderden az olan ailelerin bilgi puan ortalamaları (11,63 ± 3,05), gelir gidere eşit olan ailelerin bilgi puan ortalamaları ( 11,18 ± 3,47), geliri giderden çok olan ailelerin bilgi puan ortalamaları (11,57 ± 3,40) olarak belirlendi. Ailelerin gelir durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı (t=0,46 p=0,63).
Annelerin son bir yıl içerisinde ailede zehirlenme durumuna göre gıda/konserve zehirlenmesi olanların bilgi puan ortalamaları (13,17 ± 4,06), kostik madde zehirlenmesi olanların bilgi puan ortalamalarından (12,00 ± 0,00), mantar zehirlenmesi olanların bilgi puan ortalamalarından (10,65 ± 1,76), böcek/tarım ilacı zehirlenmesi olanların bilgi puan ortalamalarından (9,14 ± 0,37), ilaç zehirlenmesi olanların bilgi puan ortalamalarından (7,90 ± 5,06) soba/şohben zehirlenmesi olanların bilgi puan ortalamalarından (4,00 ± 0,00), anlamlı derecede farklı idi. Annelerin son bir yıl içerisinde yaşadıkları zehirlenme tipinin ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı bir ilişki bulundu (F=10,90; p=0=0.0).
Annelerin zehirlenme hakkında bilgi sahibi olma durumuna göre; bilgi sahibi değilim diyenlerin bilgi puan ortalamaları (11,83 ± 2,98), bilgi sahibi olanların bilgi puan ortalamaları ( 10,39 ± 3,92) olarak belirlendi. Annelerin zehirlenme hakkında bilgi sahibi olma durumu ile bilgi puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı (t=0,64 ;p= 0,53).
33
Annelerin; son bir yıl içinde zehirlenme yaşamayan annelerin bilgi puan ortalamaları (11,83 ± 2,98), zehirlenme yaşayan annelerin bilgi puan ortalamaları (10,39 ± 3,92) olarak belirlendi. Annelerin son bir yıl içerisinde zehirlenme yaşama durumu ile bilgi puanı ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı (t=-3,274; p=0,006).
34
c) Zehirlenmelerde kullanılan geleneksel yöntemlere ilişkin bulgular
Bu bölümde zehirlenmelerde kullanılan geleneksel yöntemlere ilişkin bulgular yer almaktadır. Tablo 4,4’de besin zehirlenmesinde ilk uygulanan yöntemlerin dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.4 Besin zehirlenmelerinde ilk uygulanan geleneksel yöntemlerin dağılımı(N=312)* Geleneksel Yöntemler Evet Hayır N % n % Yoğurt Yedirme 284 92 26 8 Limon Yedirme 75 24 235 76 Süt İçirme 139 45 171 55 Su İçirme 193 62 117 38 Tuzlu Su İçirme 103 33 207 67
Tuzlu Ayran İçirme 202 65 108 35 Şerbet İçirme 100 32 210 68
Çiğ Yumurta Ve Süt İçirme 54 17 256 83
Toz Kömür Yutturma 54 17 256 83
Sarımsak Yedirme 71 23 239 77
Hamur Yutturma 82 26 228 74
Kusturma 255 82 55 18
Diğer (Sarmısaklı Yoğurt) 7 2,2
*birden çok seçenek işaretlenmiştir
Tablo 4.4 de besin zehirlenmesinde uygulanan geleneksel yöntemler incelendiğinde; annelerin yüzde 92’sinin yoğurt yedirdiği, yüzde 82’sinin besin zehirlenmesinde kusturduğu, yüzde 65’sinin tuzlu ayran içirdiği ve yüzde 62’sinin su içirdiği belirlendi. Annelerin yüzde 83’ünün toz kömür yutturmadığı, yüzde 83’ünün çiğ yumurta ve süt içirmediği, yüzde 77’sinin sarımsak yedirmediği yüzde 76’sınınn limon yedirmediği, yüzde 74’ünün hamur yutturmadığı, yüzde 68’inin şerbet içirmediği, yüzde 67’sinin tuzlu su içirmediği ve yüzde 55’inin süt içirmediği bulundu.
35
Tablo 4.5’de korozif zehirlenmelerde uygulanılan ilk yöntemlerin dağılımı verilmiştir. Tablo 4.5 Korozif madde zehirlenmesinde uygulanan geleneksel yöntemlerin dağılımı(N=312)* Geleneksel Yöntemler Evet Hayır n % N % Yoğurt Yedirme 186 60 124 40 Limon Yedirme 51 16 259 84 Süt İçirme 121 39 189 61 Su İçirme 179 58 131 42 Tuzlu Su İçirme 51 17 257 83
Tuzlu Ayran İçirme 109 35 201 65
Şerbet İçirme 69 22 241 78
Çiğ Yumurta Ve Süt İçirme 39 13 271 87
Toz Kömür Yutturma 23 7 287 93
Sarımsak Yedirme 39 13 271 87
Hamur Yutturma 45 15 265 85
Kusturma 159 51 151 49
Diğer (Ağız Su İle Çalkalanır) 4 1,3
*birden çok seçenek işaretlenmiştir
Tablo 4.5 ‘de korozif madde zehirlenmesinde uygulanan geleneksel yöntemler incelendiğinde; annelerin yüzde 60’ının yoğurt yedirdiği, yüzde 58’inin su içirdiği ve yüzde 51’ının kostik madde alımında kusturduğu belirlendi.
Annelerin yüzde 93’ünün toz kömür yutturmadığı, yüzde 87’sinin sarımsak yedirmediği yüzde 87’sinin çiğ yumurta ve süt içirmediği, yüzde 85’inin hamur yutturmadığı, yüzde 83’ünün tuzlu su içirmediği, yüzde 84’ünün limon yedirmediği, yüzde 78’inin şerbet içirmediği, yüzde 65’inin tuzlu ayran içirmediği ve yüzde 61’inin süt içirmediği bulundu.
36
Tablo 4,6’de Mantarın zehirli olduğunu anlamak için uygulanan yöntemlerin dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.6 Mantarın zehirli olduğunu anlamak için uygulanan geleneksel yöntemlerin dağılımı (N=312)*
Geleneksel Yöntemler
Evet Hayır
N % n %
Zehirli Mantarın İçi Mavileşir 202 65 108 35
Hayvanlar Zehirli Mantar Yemez 234 75 76 25
Çayırda Yetişen Mantarlar Zehirsizdir 208 67 102 33
Sirkeli Tuzlu Suda Kaynatmak Mantarın Zehrini Alır 214 69 96 31 Zehirli Mantar Gümüş Kaşıkla Kaynatılırsa Kaşik
Kararır 152 49 158 51
Mantar Yoğurtla Yenirse Zehirlemez 172 55 138 45
Sütü Çıkan Mantar Zehirlemez 167 54 143 46
Beyaz Mantar Zehirsizdir 225 73 85 27
Diğer (Mantarı Elinin Üstüne Sürtünce Sarı Leke
Bırakırsa Zehirlidir) 11 3,5
*birden çok seçenek işaretlenmiştir
Tablo 4.6 da zehirli mantar tanıma uygulamaları incelendiğinde; Annelerin yüzde 75’i hayvanların zehirli mantar yemediğini, yüzde 73’ünün beyaz mantarın zehirsiz olduğunu, yüzde 69’u sirkeli suda kaynatılan mantarın zahirinin kaybolacağını, yüzde 67’si çayırda yetişen mantarların zehirsiz olduğunu, yüzde 65’i zehirli mantarın içinin mavi olduğunu, yüzde 55’i mantarın yoğurtla yendiğinde zehirlemediğini, yüzde 54’ü sütü çıkan mantarın zehirlemediğini, yüzde 49‘u mantarın gümüş kaşıkla kaynatıldığında zehrini alacağını ifade etti.
37
Tablo 4,7’de Akrep/yılan sokmalarında uygulanan yöntemlerin dağılımı verilmiştir. Tablo 4.7 Akrep/yılan sokmalarında uygulanan geleneksel yöntemlerin dağılımı (N=312)
Geleneksel Yöntemler
Evet Hayır
N % n %
Yaranın Üzerinden Sıkıca Bağlama 230 74 80 26
Isırılan Alana Kesik Atma 229 74 81 26
Zehri Emmek 266 86 44 14 Et Basma 82 26 228 74 Hamur Basma 69 22 241 78 Ot Basma 69 22 241 78 Buz Koyma 188 61 122 39 Sarımsak Sürme 65 21 245 79
Akrebin Kuyruğunu Koparıp Basma 28 9 282 91
Suyla Yıkama 124 40 186 60
Şeker Dökme 53 17 257 83
Üzerine İdrar Yapma 107 35 203 65
Amonyak Sürme 47 15 263 85
Tükürme 80 26 230 74
*birden çok seçenek işaretlenmiştir
Tablo 4.7 akrep/yılan sokmalarında uygulanan yöntemler incelendiğinde; annelerin yüzde 86’sının zehri emmek gerektiğini, yüzde 74’ünün yaranın üzerinden sıkıca bağlanıldığını, yüzde 74’ünün ısırılan alana kesik atıldığını, yüzde 61’inin buz koyulduğunu ifade ettiği bulundu.
Annelerin yüzde 91’inin akrebin kuyruğunu basmadıkları, yüzde 85’inin amonyak sürmediğini, yüzde 83’ünün şeker dökmediğini, yüzde 79’unun sarımsak sürmediğini, yüzde 78’inin ot ve hamur basmadığını, yüzde 74’ünün tükürmediğini ve et basmadığını, yüzde 65’inin üzerine idrar yapmadığını yüzde 60’ının su dökmediğini ifade etti.
38
Tablo 4,8’de Arı sokmasında/arının iğnesini çıkarmada uygulanan yöntemlerin dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.8 Arı sokmasında/arının iğnesini çıkarmada uygulanan geleneksel yöntemlerin dağılımı(N=312)* Geleneksel Yöntemler Evet Hayır N % n % Çamur Sürme 213 69 95 31 Arı Basma 53 17 255 83 Buz Koyma 281 91 27 9 Hamur Basma 117 38 191 62 Şeker Dökme 81 26 227 74 Ot Basma 94 31 214 69 Salça Sürme 127 41 181 59 Tezek Basma 41 13 267 87
Sabunlu Su İle Yıkama 157 51 151 49
Fasulye Basma 74 24 234 76
Bıçak Sürtme 141 46 167 54
Tükürme 113 37 195 63
Üzerine İdrar Yapma 138 45 170 55
Demir Koyma 34 11 274 89
Kart/Kağıtla İğne Çıkartma 175 57 133 43
Ovma Masaj 187 61 121 39
Diğer (Altın Sürme - Soğan Sürme) 2 0,6
*birden çok seçenek işaretlenmiştir
Tablo 4.8’de Arı sokmasında/arının iğnesini çıkarmada uygulanan yöntemler incelendiğinde; annelerin yüzde 91’i buz koyduklarını, yüzde 69’u çamur sürdüklerinin, yüzde 61’inin ovama/masaj yaptıklarını, yüzde 57’si kart/kağıtla iğnesini çıkardıklarını, yüzde 51’i sabunlu su ile yıkadıklarını ifade etti.
Annelerin yüzde 54’ü arı sokulan bölgeye bıçak sürtmediklerini, yüzde 55’ i üzerine idrar yapılmaması gerektiğini, yüzde 59’unun salça sürmediğini, yüzde 62’sinin hamur basmadığını, yüzde 63’ünün tükürmediğini, yüzde 69’u ot basmadığını, yüzde 74’ünün şeker dökmediğini, yüzde 76’sının fasulye basmadığını, yüzde 83’ünün arı basmadığını, yüzde 87’sinin tezek basmadığını, yüzde 89’unun demir koymadıklarını ifade etti.
39
d) Zehirlenmelerde kullanılan geleneksel yöntemlerin bilgi puanlarıyla karşılaştırılmasına ilişkin bulgular
Bölüm IV’te zehirlenmelerde kullanılan geleneksel yöntemlerin bilgi puanlarıyla karşılaştırılması incelenmiştir. Tablo 4.9’de besin zehirlenmelerinde ilk uygulanan yöntemlerin bilgi puanına göre dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.9 Besin zehirlenmesinde ilk uygulanan yöntemlerin bilgi puan ortalamaları ile karşılaştırılması (N=312)
Bilgi puanı
Geleneksel Uyg. N Ort SD t P
Yoğurt Yedirme Evet 284 11,39 3,26 -3,063 0,000
Hayır 26 13,38 1,94
Limon Yedirme Evet 75 11,29 3,96 -0,817 0,484
Hayır 235 11,64 2,94
Sut İçirme Evet 139 11,73 3,06 0,831 0,407
Hayır 171 11,42 3,34
Su İçirme Evet 193 11,63 2,59 0,520 0,640
Hayır 117 11,44 4,05
Tuzlu Su İçirme Evet 103 11,28 2,46 -1,067 0,232
Hayır 207 11,70 3,53
Tuzlu Ayran İçirme Evet 202 11,09 3,17 -3,574 0,000
Hayır 108 12,44 3,12
Şerbet İçirme Evet 100 11,03 2,76 -2,003 0,032
Hayır 210 11,81 3,39
Çiğ Yumurta Ve Sut İçirme Evet 54 11,19 3,94 -0,936 0,431
Hayır 256 11,64 3,04
Toz Kömür Yutturma Evet 54 11,39 2,49 -0,424 0,672
Hayır 256 11,59 3,35
Sarmisak Yedirme Evet 71 11,06 3,24 -1,499 0,135
Hayır 239 11,71 3,20
Hamur Yutturma Evet 82 11,06 3,15 -1,635 0,103
Hayır 228 11,74 3,23
Kusturma Evet 255 11,20 3,22 -4,387 0,000
Hayır 55 13,24 2,62
Tablo 4,9’da annelerin bilgi puan ortalamalarıyla uyguladıkları geleneksel yöntemlerin karşılaştırılması incelendiğinde; annelerin sindirim yoluyla gerçekleşen zehirlenme ile karşılaştıklarında yoğurt yedirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,39 ± 3,26), yoğurt yedirmeyenlerin bilgi puan ortalamalarından ( 13,38 ± 1,94) faklı idi. Annelerin yoğurt yedirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı bir ilişki bulundu ( t=-3,063, p=0,000)
40
Limon yedirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,29 ± 3,96), limon yedirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,64 ± 2,94) olarak belirlendi. Annelerin limon yedirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=-0,817, p=0,484)
Süt içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,73 ± 3,06), süt içirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,42 ± 3,34) olarak belirlendi. Annelerin süt içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=0,831, p=0,407) Su içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,63 ± 2,59), su içirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,44 ± 4,05) olarak belirlendi. Annelerin su içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=0,520, p=0,640) Tuzlu su içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,09 ± 2,46), tuzlu su içirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,70 ± 3,53) olarak belirlendi. Annelerin tuzlu su içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=-1,067, p=0,232)
Tuzlu ayran içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,09 ± 3,17), tuzlu ayran içirmeyenlerin bilgi puan ortalamalarından ( 12,44 ± 3,12) faklı idi. Annelerin tuzlu ayran içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı bir ilişki bulundu ( t=-3,574, p=0,000)
Şerbet içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,03 ± 2,76), şerbet içirmeyenlerin bilgi puan ortalamalarından ( 11,81 ± 3,39) faklı idi. Annelerin şerbet içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu ( t=-3,063, p=0,032) Çiğ yumurta ve süt içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,19 ± 3,94), çiğ yumurta ve süt içirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,64 ± 3,04) olarak belirlendi. Annelerin çiğ yumurta ve süt içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=-0,936 , p=0,431)
Toz kömür yutturanların bilgi puan ortalamaları (11,39 ± 2,49), toz kömür yutturmayanların bilgi puan ortalamaları ( 11,59 ± 3,35) olarak belirlendi. Annelerin toz
41
kömür yutturma durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=-0,424 , p=0,672)
Sarımsak yedirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,06 ± 3,24), sarımsak yedirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,71 ± 3,20) olarak belirlendi. Annelerin sarımsak yedirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=-1,499 , p=0,135)
Hamur yutturanların bilgi puan ortalamaları (11,06 ± 3,15), hamur yutturmayanların bilgi puan ortalamaları ( 11,74 ± 3,23) olarak belirlendi. Annelerin hamur yutturma durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=-1,635 , p=0,103)
Kusturanların bilgi puan ortalamaları (11,20 ± 3,22), kusturmayanların bilgi puan ortalamalarından ( 13,24 ± 2,62) faklı idi. Annelerin kusturna durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı bir ilişki bulundu ( t=-4,387 , p=0,000)
42
Tablo 4.10’de korozif zehirlenmesinde ilk uygulanan yöntemlerin bilgi puanına göre dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.10 Korozif zehirlenmelerde ilk uygulanan yöntemlerin bilgi puan ortalamaları ile karşilaştırılması (N=312)
Tablo 4.10 incelendiğinde; annelerin kostik madde ile zehirlenme durumuyla karşılaştığında yoğurt yedirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,23 ± 3,37), yoğurt yedirmeyenlerin bilgi puan ortalamalarından ( 12,05 ± 2,91) faklı idi. Annelerin yoğurt yedirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu ( t=-2,203 , p=0,028)
Limon yedirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,59 ± 3,72), limon yedirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,55 ± 3,11) olarak belirlendi. Annelerin limon yedirme durumu ile
Bilgi puanı
Geleneksel Uyg. n Ort SD t p
Yoğurt Yedirme Evet 186 11,23 3,37 -2,203 0,028
Hayır 124 12,05 2,91
Limon Yedirme Evet 51 11,59 3,72 0,073 0,942
Hayır 259 11,55 3,11
Süt İçirme Evet 121 10,98 3,99 -2,574 0,020
Hayır 189 11,93 2,54
Su İçirme Evet 179 11,61 3,24 0,360 0,719
Hayır 131 11,48 3,19
Tuzlu Su İçirme Evet 51 11,31 2,50 -0,539 0,590
Hayır 257 11,58 3,34
Tuzlu Ayran İçirme Evet 109 11,32 3,46 -0,954 0,341 Hayır 201 11,69 3,07
Şerbet İçirme Evet 69 10,55 2,31 -2,985 0,000
Hayır 241 11,85 3,38
Çiğ Yumurta Ve Süt İçirme Evet 39 10,67 3,91 -1,857 0,126 Hayır 271 11,69 3,09
Toz Kömür Yutturma Evet 23 10,35 2,01 -1,881 0,061 Hayır 287 11,66 3,28
Sarımsak Yedirme Evet 39 11,92 1,82 0,757 0,246
Hayır 271 11,51 3,37
Hamur Yutturma Evet 45 10,33 4,28 -2,790 0,036
Hayır 265 11,77 2,96
Kusturma Evet 159 10,82 3,11 -4,231 0,000
43
bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=0,073, p=0,942)
Süt içirenlerin bilgi puan ortalamaları (10,98 ± 3,99), süt içirmeyenlerin bilgi puan ortalamalarından ( 11,93 ± 2,54) farklı idi. Annelerin süt içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki bulundu ( t=-2,574, p=0,020) Su içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,61 ± 3,24), su içirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,48 ± 3,19) olarak belirlendi. Annelerin su içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=0,360, p=0,719) Tuzlu su içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,31 ± 2,50), tuzlu su içirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,58 ± 3,34) olarak belirlendi. Annelerin tuzlu su içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=-0,539, p=0,590)
Tuzlu ayran içirenlerin bilgi puan ortalamaları (11,32 ± 3,46), tuzlu ayran içirmeyenlerin bilgi puan ortalamaları ( 11,69 ± 3,07) olarak belirlendi. Annelerin tuzlu ayran içirme durumu ile bilgi puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı ( t=-0,954, p=0,341)
Şerbet içirenlerin bilgi puan ortalamaları (10,55 ± 2,31), şerbet içirmeyenlerin bilgi puan ortalamalarından ( 11,85 ± 3,38) faklı idi. Annelerin şerbet içirme durumu ile bilgi puan