Çalışma kapsamında Bilecik merkezinde ve ağırlıklı olarak Pazaryeri, Yenipazar, Söğüt, Osmaneli ve İnhisar ilçelerinde faaliyet gösteren tarımsal işletmeleri üzerinde mülakat ve anket çalışması yapılmıştır. Ekte yer alan biri açık uçlu olmak üzere 66 sorudan oluşan anket formu ile Bilecik ilinde faaliyet gösteren 135 adet işletmeye gidilerek yüz yüze veya telefonla anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Anket çalışması için işletmenin faaliyet gösterdiği yere gidilmiş işletme sahibi veya yöneticisi bulunmadığı durumda telefon ile bağlantı kurularak anket soruları sorulmuş, işletme yöneticisi veya sahibi işletmede hazır bulunduğunda yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Anket çalışması sırasında çekilen fotoğraflardan birkaçı ekte yer almaktadır. Anket çalışması araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiş hizmet alımı yapılmamıştır. İşletmelerin dağınık ve meskun mahalden uzak yerlerde olması çalışmayı güçleştirmiştir. Söz konusu anket çalışması ön hazırlık aşaması ve SPSS ortamına aktarılmasıyla birlikte yaklaşık 9 ayda tamamlanmıştır. Sadece anket çalışması yaklaşık 1,5 ay sürmüştür. Anket çalışması ile elde edilen bulgular bilgisayar ortamına IBM SPSS Statistics Versiyon 24 paket programında analiz edilerek rapor haline getirilmiştir. Anket çalışması ile elde edilen gerekli veriler SPSS ortamında yüzde frekans analizi uygulanmıştır. 66 numaralı açık uçlu sorunun cevaplarının değerlendirilmesinde ise sosyal bilimler için nitel veri analizi yöntemi kullanılmıştır.
73 2.3.1. Araştırma Modeli:
Bu çalışma nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Bu model ile araştırma için gerekli veri anket yöntemiyle birincil kaynağından elde edilmiştir. Araştırma konusu tarım işletmelerinin mevcut durumlarının belirlenmesi, belirlenen durumunun betimlenebilmesi amacıyla bu yöntem tercih edilmiştir. Anket soru adedinin 66 olması ve soruların ölçeksel değil nitel özellik barındırması, tarama araştırma modelini tercih edilmesinde etken olmuştur.
Araştırma modeli, araştırmanın amacına uygun, doğru ve ekonomik olarak verilerin toplanması, sınıflandırılması, analiz edilmesi ve çözümlenebilmesi için gerekli kriterlerin belirlenmesidir. Bu kriterlerin belirlenmesinde iki model öne çıkmaktadır. Bunlar tarama ve deneme araştırma modellerdir. Araştırmacı hedefine ve araştırmanın özelliliğine, içinde bulunduğu şartlara göre bu iki yöntemden birini seçer ve bu seçtiği modele göre araştırmasını kurgular (Karasar, 2016:108). Tarama modeli, geçmişte var olan veya hala varlığını sürdüren bir kişiyi, bir hadiseyi, bir objeyi, bir düzeni, bir yaşamı, bulunduğu koşullar içinde ve birebir olduğu gibi, herhangi bir şekilde değiştirme, etkileme çabası gösterilmeden, araştırma konusu olan bilinmek istenen şeyin ortaya çıkartılması amacıyla yapılan gözlem ve akabinde bu gözlemin kayıt altına alıp belgelendirmektir (Karasar, 2016:109). Tarama modelinin iki ana bölümü vardır. Bunlar genel tarama modeli ve örnek olay tarama modelidir. Genel taramam modeli, çok fazla eleman sayısına sahip evren hakkında, evrenin tamamı ya da belirlenen bir grubu örnek ya da örneklem olarak alarak buradan evren hakkında genel bir yargıya varmak için yapılan araştırma yöntemidir (Karasar, 2016:111). Örnek olay tarama modelinde ise kesit alma yaklaşımı uygulanır. Kesit alma yaklaşımında, zamansal gelişim ve değişimlerin taranması için çeşitli gelişmişlik evrelerini temsil ettiği kabul edilen, birbirinden ayrı gruplar üzerinde ve bir anda yani ansal olarak yapılacak gözlemlerdir. Bu modelden yararlanarak ulaşılan sonuçlar sanki aynı gruptan alınmış, o grubunun tamamını ifade ettiği şeklinde yorumlanır ve zamansal değişim ve gelişimin süreklilik arz ettiği kabul edilir (Karasar, 2016: 113).
74 2.3.2. Araştırmanın Evreni Ve Örneklemi
Anket çalışması yapabilmek için 2014 ÇKS kayıtlarında yer alan Bilecik ilinde faaliyet gösteren tarım işletmelerinin adres bilgileri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bilecik il Müdürlüğü’nden yazılı talep edilmiştir. Temin edilen adresler ile alan çalışması sırasında karşılaşılan tarım işletmelerinde anket çalışması yapılmıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bilecik il Müdürlüğü 2014 Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS) kayıtlarına göre Bilecik’te 7.620 adet tarım işletmesinin olduğu görülmüştür. N sayısı yani Bilecik ilinde faaliyet gösteren işletme sayısı (7.620) belli olduğu için ve çalışmanın amacı, koşulları göz önünde bulundurularak araştırmada oransal örnek hacmi formülü uygulanmış olup, örnek hacminin belirlenmesinde hata payı %10 ve güven aralığı %95 kabul edilerek anket çalışması yapılacak minimum işletme sayısı hesaplanmıştır. Buna göre (Newbold, 1995:243-276) ;
(1)
Formül 1 ile hesaplama yapılmıştır. Formülde; n: örnek hacmini, N: ana kitleyi=7.620, p: ana kitle oranını= 0,5 , = ana kitle oranının varyansını = 0,0026 ( % 95 güven aralığı için Z dağılım tablo değeri 1,96 ve hata payı 0,10 alınarak) hesaplanmıştır. Yapılan hesaplama sonucunda minimum kaç tarım işletmesi ile anket çalışması yapılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Anket yapılacak minimum işletme sayısının mümkün oldukça çok miktarda çıkması için p değeri 0,5 olarak alınmıştır.
Yukarıda yapılan hesaplama sonucunda en az 95 tarım işletmesi ile anket yapılması gerektiği sonucu çıkmasına rağmen anket çalışması Bilecik il merkezinde ve ilçelerinde bulunan 135 tarım işletmesinde gerçekleştirilmiştir.
75 2.3.3. Araştırma Verilerinin Toplanması
Araştırma kapsamında Bilecik il merkezinde ve Osmaneli, Söğüt, Pazaryeri, Gölpazarı, Bozüyük, İnhisar ve Yenipazar ilçelerinde yer alan 135 tarım işletmesi incelenmiştir. Faaliyet alanı, işletme büyüklüğü, hukuki yapısı gibi hiçbir kriter olmadan genel kapsayıcı yaklaşım ile çalışma yapılmıştır. İşletmenin faaliyet gösterdiği mevkiye gidilerek genelde yüz yüze anket çalışması yapılmış, yüz yüze görüşme mümkün olmayan işletme sahibi veya yönetici ile telefonda aracılığı ile anket soruları yöneltilmiştir. Araştırmacı bu çalışmayı gerçekleştirirken yaklaşık 1.000 km yol kat etmiştir. Coğrafi ve iklim özellikleri nedeniyle her ilçede farklı faaliyet alanları olan işletmelerle çalışma yapılmıştır. Merkez ilçede keçi, sığır yetiştiricileri meyve sebze yetiştiricileri, Bozüyük ilçesinde alabalık, süt ve tahıl üreticileri, Pazaryeri ilçesinde keyif bitkileri, çilek ve arıcılık alanında faaliyet gösteren tarım işletmeleri, Gölpazarı ilçesinde tavuk, yumurta, ceviz, kiraz yetiştiriciliği yapan tarım işletmeleriyle, Söğüt ilçesinde serada sebze üretimi yapan ve kiraz, zeytin gibi meyve yetiştiriciliği yapan nadir de olsa ipekböcekçiliği yapan tarım işletmeleriyle, İnhisar ilçesinde serada sebze üretimi yapan ve nar, zeytin gibi meyve yetiştiriciliği yapan, Osmaneli ilçesinde ise zeytin, elma, şeftali, karpuz ağırlıklı olmak üzere arıcılık ve serada sebze üretimi yapan tarım işletmeleriyle, Yenipazar ilçesinde büyükbaş, küçükbaş hayvan yetiştiricileri ve süt üreticileriyle anket çalışması yapılmıştır.
2.3.4. Araştırma Verilerinin Çözümlenmesi
Araştırma anketinde ağırlıklı olarak nominal (adsal) veri tipine haiz sorular yer almaktadır. Ordinal (sıralı) ve scale (ölçekli) soru tipleri çok az sayıda yer almaktadır. Nominal tip sorulara alınan cevaplar üzerinde SPSS ortamında yüzde frekans analizi yapılmış ve elde edilen tablolar aşağıda değerlendirilerek yorumlanmıştır.
76