56
57
gelişmeleri, ortam koşullarının nispeten kristal büyüklüklerini sınırlandırdığını akla getirmektedir.
58
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışmada Aydın ilinde bulunan sahalarda dumanlı kuvars örnekleri bulunmuştur.
Elde edilen numuneler, tez çalışmasının amacına uygun olarak hazırlanmıştır. Bölgede bulunan lakolitlerdeki XRF, ICP-MS, XRD dumanlı kuvarslar üzerinde analiz yapılmıştır. Toplam 4 adet numune üzerinde kimyasal analiz yapılmıştır. Numuneler üzerinde yapılan analizler tezin bulgular kısmında sunulmuştur. Bölgede elde edilen toplam 4 numune kimyasal analizlere tabii tutulmuştur.
Dumanlı kuvars örneklerindeki XRF analiz sonuçlarına göre major oksitlerden SiO2
%99,05-99,38 seviyesinde bulunmuştur. Bu sonuç beklendiği üzere oldukça yüksek çıkmıştır. İncelenen dört farklı numunede gözlemlenen Fe2O3 kimyasal bileşimi, dumanlı kuvarsların geliştiği metamorfik kayaçlardaki radyoaktivite etkisi ile renk merkezlerinin oluşumunda etkili olabilmektedir.
İncelenen numunelerdeki SiO2 bileşiğinin yaklaşık %99 seviyesinde olduğu görülmüştür. Bu sonuç, numunelerin saflığının yüksek olduğunu belirtmektedir.
Ayrıca incelenen numunelerde ise Co, Ni, V, Zn, Ga, As, Sr, Y ve Zr elementlerinin varlığı tespit edilmiştir.
Dumanlı kuvarslara uygulanan ICP-MS analizi, dumanlı kuvarslar içerisinde radyoaktif bir elementin varlığını göstermemiştir. Dumanlı kuvarsların radyoaktivite etkisi ile geliştiği göz önünde bulundurulduğunda U-Th saptanmaması önemlidir.
Ayrıca yüksek oranda kobalt elementinin varlığı elde edilmiştir. Bu durum Al2O3 gibi bir miktar ton farklılığına sebebiyet verebilir ve ayrıca elde edilen sonuçlar ile açıklanabilir.
Buna ilaveten hazırlanan örneklere XRD analizleri yapılmıştır. Yapılan XRD analizlerinde dumanlı kuvars minerallerinin düşük sıcaklıkta ve düşük basınç altında gelişen alfa-kuvars piklerine yakın sonuçlar verdikleri elde gözlemlenmiştir. Bu kristallerin nispeten düşük basınç ve sıcaklıkta gelişmeleri, ortam koşullarının nispeten kristal büyüklüklerini sınırlandırdığından gerçekleşebilir.
59
Sonuç olarak kuvars, kristalli bir yapıya sahiptir. Kuvars taşlarının manevi anlamda etkisi olduğu düşünüldüğü için uzun yıllardır insanlar tarafından kullanılmaktadır.
Kuvars taşları, yaydıklarına inanılan pozitif enerjiden dolayı genellikle takılarda kullanılır. Ayrıca sanayi ve tıbbi aletlerin üretimlerinde ham madde olarak kullanılmaktadır. Sertliği ve sıcaklık değişimlerine karşı olan yüksek direnci sayesinde sanayide tercih edilmektedir. Bir kuvars çeşidi olan dumanlı kuvars, griye veya kahverengiye yakın renkte, şeffaf ve kristal yapıdadır. Yarı kıymetli Süs taşı ya da mücevher taşı olarak bilinen dumanlı kuvars, özellikle aksesuarlarda veya süs objelerinde tercih edilmektedir.
Bu tez çalışmasında incelenen dumanlı kuvars mineralinin gemolojik özellikleri ve ülkemizde çıkarılan yerlerinin özellikleri, ülkemizdeki dumanlı kuvars işletmeciliğinin yeterince güçlü olmadığını göstermiştir. Bu sebepten dolayı dumanlı kuvarsların işlenmesi için gerekli devlet desteği ve teşviklerle beraber dumanlı kuvarsın ülkemizde işlenerek ihracatının artırılabileceği düşünülmektedir. Elde edilen sonuçlar dumanlı kuvarsın sanayide kullanılmasının ne kadar önemli olduğunu göstermiştir.
60
KAYNAKLAR
Abbott, R. N., 2000. Common Rock-Forming Minerals: İdentification. Erişim Tarihi:01:07:2021 http://www.appstate.edu/~abbottrn/mnrl-id/index.html Akarsu, İ., 1969. Ege Bölgesinin (Babadağ̆ ve Civarı) Jeolojisi. TJK Bülteni, 12 (1-2);
1-9.
Akarsu, B., Akarsu, B. 2019. Bilimsel Araştırma Tasarimi: Nicel, Nitel VE Karma Araştırma Yaklaşımları. Cinius Yayinlari: Istanbul.
Akbudak, İ. K., Başibüyük, Z., Gürbüz, M., 2018. Yozgat “Aydıncık” Kalsedon-Ametist Oluşumlarının Mineralojisi-Petrografisi ve Ekonomikliğinin İncelenmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 9(1), 313-324.
Akkaya, R., 2011. Doğal Kuvars Mineralinin Termolüminesans Özellikleri ve Kinetik Parametrelerinin Belirlenmesi Adıyaman Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman.
Akyol, G., 2020. Süs Taşlarının Endüstriyel Alanda Kullanımı Ve Pazarlama
Stratejileri. Erişim Tarihi:01:07:2021
http://degirmenderemyo.kocaeli.edu.tr/upload/duyurular/1312190833323ac3c .pdf
Balitsky, V. S., Balitskaya, O. V., 1986. The Amethyst-Citrine Dichromatism İn Quartz And İts Origin. Physics and chemistry of Minerals, 13(6), 415-421.
Batman, A., 2015. Öğütülmüş Kuvars Kumunun Kilin Mukavemet Özelliklerine Etkisinin Araştırılması. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Birinci, O. O., 2015. Fotokatalitik Hidrojen Üretiminde Alaşım Nanokristallerin Aktivitesinin Araştırılması (Doctoral Dissertation, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
Bloss, F. D., 1961. An İntroduction To The Methods Of Optical Crystallography (No.
548 BLO).
Biritannica., 2020. Rocks. Erişim Tarihi:01:07:2021
https://www.britannica.com/science/rock-geology.
Carpenter, M.A., Salje, E.K.H., Gaeme-Barber, A., Wruck, B., Dove, M.T., Knight, K.S., 1998. Calibration of Excess Thermodynamic Properties and Elastic Constant Variations Associated With The Α ↔ Β Phase Transition in Quartz.
American Mineralogist: 83: 2-22.
Cerda, R. M., 2014. Understanding Quartz crystals and oscillators. Artech House.
61
Chan, S. K., Lam, D. J., 1974. Crystal Field Theory “. In The Actinides: Electronic Structure And Related Properties (Pp. 1-49). Academic Press.
Cohen, A. J., Makar, L. N., 1982. Models For Color Centers İn Smoky Quartz. Physica Status Solidi (A), 73(2), 593-596.
Cohen, A. J., 1985. Amethyst Color İn Quartz, The Result Of Radiation Protection İnvolving İron. American Mineralogist, 70(11-12), 1180-1185.
Crystalmaker, C., 2020. Structure Type (Alfa And Beta Quartz). Erişim Tarihi:01:07:2021 Http://Som.Web.Cmu.Edu/Structures/S098-Beta-Quartz.Html
Çoban, E., 2013. Karya Bölgesi (Muğla) Antik Süs Taşlarının Mineralojik ve Gemolojik Açıdan Araştırılması ve Bölgedeki Mineral ve Kayaçlarla İlişkisi (Doctoral Dissertation, DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü).
Deakin, M. R., Buttry, D. A., 1989. Electrochemical Applications of The Quartz Crystal Microbalance. Analytical Chemistry, 61(20), 1147A-1154A.
Dun, N., Dora, O., Candan, O., 1986. Menderes Masifi’nde Dev Kuvars Kristalleri.
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Dergisi. 8, 192-200.
Gümüş, A., 1969. Tipomorf Mineraller. Bilimsel Madencilik Dergisi, 8(4), 223-232.
Haldar, S. K., Tišljar, J., 2014. Basic Mineralogy. Introduction To Mineralogy And Petrology (Oxford, UK: Elsevier), 39-79.
Harper, W. R., 1955. Adhesion And Charging Of Quartz Surfaces. Proceedings Of The Royal Society Of London. Series A. Mathematical and Physical Sciences, 231(1186), 388-403.
Hassan, F., Cohen, A. J., 1974. Biaxial Color Centers İn Amethyst Quartz. American Mineralogist: Journal Of Earth And Planetary Materials, 59(7-8), 709-718.
Hatipoğlu, M., 1991. Minerallerin ve Süs taşlarının Doğal ve Yapay Renklenmeleri.
In Jeoloji Mühendisliği: Arastirma Raporları, Dokuz Eylül Üniversitesi.
Hatipoğlu, M., 2002. Güğü Köyü’nde Ametist Madeni Potansiyeli ve Değerlendirilmesi. Alaçam Dağları ve I. Ulusal Dursunbey Sempozyumu 02-03 Eylül 2002, 173-180.
Hatipoğlu, M., Buzlu, H. B., Babalık, H., Çoban, E., Koç, D., 2010. Aydın Bölgesinin Süs Taşı Kalitesinde Dumanlı Ve Renksiz Kuvars Kristalleri. Erişim Tarihi:01:07:2021
Https://Www.Jmo.Org.Tr/Resimler/Ekler/D949090ad3edca7_Ek.Doc
Hatipoğlu, M., Gökçen, N., 2007. Batı Anadolu’nun Yarı Kıymetli Süs taşlarının Başlıca Mineralojik, Jeolojik ve Ekonomik Nitelikleri, Erişim Tarihi:01:07:2021
Https://Www.Researchgate.Net/Profile/Murat-62
Hatipoglu/Publication/236221741_Bati_Anadolu'nun_Yari_Kiymetli_Sustasl arinin_Baslica_Mineralojik_Jeolojik_Ve_Ekonomik_Nitelikleri_Main_Miner
alogical_Geological_And_Economics_Of_Semi-Precious_Stones_İn_Western_Anatolia/Links/54f32f000cf24eb8794c2251/Ba ti-Anadolunun-Yari-Kiymetli-Suestaslarinin-Baslica-Mineralojik-Jeolojik- Ve-Ekonomik-Nitelikleri-Main-Mineralogical-Geological-And-Economics-Of-Semi-Precious-Stones-İn-Western-Anatolia.Pdf
Heaney, P. J., 1993. A Proposed Mechanism For The Growth Of Chalcedony.
Contributions To Mineralogy And Petrology, 115(1), 66-74.
Heaney, P.J., Veblen, D.R., 1991. Observations Of The Alpha-Beta Phase Transition İn Quartz: A Review Of İmaging And Diffraction Studies And Some New Results. American Mineralogist: 76: 1018-1032.
Helmenstine, A. M., 2020. Crystallization Definition. ThoughtCo, Erişim Tarihi:01:07:2021, Thoughtco.Com/Definition-Of-Crystallize-605854.
İnal, S., 2012. Kayaçlarda Sertlik Ölçümü (Mikro-Sertlik Özelinde). Erişim Tarihi:01:07:2021, Http://Www.Ktu.Edu.Tr/Dosyalar/Maden_9b47e.Pdf Jones, A. G., 2002. Crystallization Process Systems. Elsevier.
Butterworth-Heinemann. 9780080494319
Karakuş, D., 2006. Görüntü Analiz Yöntemleri ile Kayaçların Yapısal Özelliklerinin Tanımlanması, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir..
Karaman, S., 2006. Yapı Tuğlalarında Renk Oluşumu. KS Ü. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(1), 125-130.
Kibar, R., Garcia-Guinea, J., Cetin, A., Selvi, S., Karal, T., Can, N., 2007.
Luminescent, Optical And Color Properties Of Natural Rose Quartz. Radiation Measurements, 42(10), 1610-1617.
Koç, Ş., Baştuğ, A.Y., Çelik, H., 2014. İstanbul–Şile Civarındaki Kuvars Kumlarının İncelenmesi ve Ekonomik Öneminin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri. Erişim Tarihi:01:07:2021, Https://Dspace.Ankara.Edu.Tr/Xmlui/Bitstream/Handle/20.500.12575/41338/
%C4%B0STANBUL%20%E2%80%93%20%C5%9E%C4%B0LE%20C%C 4%B0VARINDAK%C4%B0%20K.Pdf?Sequence=1&İsallowed=Y.
Kurşun, İ., İpekoğlu, B., 1995. Türkiye Kuvars Kumu Potansiyeline Genel Bir Bakış.
Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, İzmir, Türkiye, 21-22.
Kurt, B., 2019. Karacasu (Aydın) Civarındaki Demir Oksit Oluşumlarının Uydu Görüntüleri İle İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
63
Lehmann, G., Bambauer, H. U., 1973. Quartz Crystals And Their Colors. Angewandte Chemie International Edition İn English, 12(4), 283-291.
Levien, L., Prewitt, C. T., Weidner, D. J., 1980. Structure and Elastic Properties of Quartz At Pressure. American Mineralogist, 65(9-10), 920-930.
Mersmann, A. (Ed.). 2001. Crystallization Technology Handbook. CRC press. MTA.
Erişim Tarihi:01:07:2021, Https://Www.Mta.Gov.Tr/V3.0/Muze/Kayaclar Nassau, K., Prescott, B. E., 1977. Smoky, Blue, Greenish Yellow, And Other
İrradiation-Related Colors İn Quartz. Mineralogical Magazine, 41(319), 301-312.
Nassau, K., 1978. The Origins Of Color İn Minerals. American Mineralogist, 63(3-4), 219-229.
O'Brien, M. C., 1955. The Structure Of The Color Centers İn Smoky Quartz.
Proceedings Of The Royal Society Of London. Series A. Mathematical And Physical Sciences, 231(1186), 404-414.
Peacock, M. A., 1931. Classification Of İgneous Rock Series. The Journal Of Geology, 39(1), 54-67.
Putnis, A. (1992). An İntroduction To Mineral Sciences. Cambridge University Press.
Rakov, L. T., 2006. Mechanisms Of İsomorphic Substitution İn Quartz. Geochemistry International, 44(10), 1004-1014.
Raman, C. V., Nedungadi, T. M. K., 1940. The Α-Β Transformation of Quartz. Nature, 145(3665), 147-147.
Ravokan, O., Mitcheltree, D. B., Benton, L. D., Avella, S., 1995. Amethyst on Milky Quartz from Hopkinton, Rhode Island. The Mineralogical Record, 26(2), 83-90.
Saville, A., Ballin, T. B., 2016. Quartz Technology in Scottish Prehistory. Lithics–The Journal of The Lithic Studies Society, (21), 45.
Sayili, İ. S., Çevik, N. Y., 2009. Yozgat-Yerköy-Belkavak Köyü Civarı Kalsedon Ve Ametist Oluşumlarının İncelenmesi Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
Selim, H.H., 2015.Türkiye'nin Değerli Ve Yarı Değerli Mücevher Taşları. İstanbul Ticaret Odası, Yayın No 2014-4, Özkaracan Matbaacılık, İstanbul, 102s Tatar, Y. Özel Mineraloji. Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayın No:51, Çağlayan Basımevi, İstanbul, 156s.
Ses Gazetesi. 2019. Aydın'a 100 Milyon liralık "Kuvars" Yatırımı. Erişim Tarihi:01:07:2021,
Https://Www.Sesgazetesi.Com.Tr/Haber/2829825/Aydina-100-Milyon-Liralik-Kuvars-Yatirimi
64
Schumann, W., 2008. Minerals Of The World. Sterling Publishing Company, Inc.
Smith, B.W., Rhodes, E.J., 1994. Charge Movements İn Quartz And Their Relevance To Optical Dating. , 23(2-3), 329–333.
Tabor, D. (1954). Mohs's Hardness Scale-A Physical İnterpretation. Proceedings Of The Physical Society. Section B, 67(3), 249.
Thurman, E. M., Mills, M. S., 1998. Solid-Phase Extraction. New York: John Wiley
& Sons, 29, 35-73.
Tilley, R. J., 2020. Crystals and crystal structures. John Wiley & Sons: New York.
Toka, M. R., Selim, H., 2020. Türkiye'deki Yarı Değerli Taşların Satış Stratejilerinin Geliştirilmesi. Journal of Technologies and Applied Sciences, 2(02), 01-09.
White, J. S., 2015. Mineral Mysteries: Star Rose Quartz. Rocks & Minerals, 90(3), 282-284.
White, J. S., 2000. The Smithsonian's Janet Annenberg Hooker Hall of Geology, Gems and Minerals. Mineralogical Record, 31(3), 265.
Wright, P. M., Weil, J. A., Buch, T., Anderson, J. H., 1963. Titanium colour centres in rose quartz. Nature, 197(4864), 246-248.
Yeniyol, M., 2009. Mineraloji. Dilek Ofset ve Matbaacılık: Istanbul.
Yücetürk, G., 2010. Yapay mermerde kullanılan kuvars ve kalsit minerallerinin fiziko-meknik özellikleri. SDU International Journal of Technological Science, 2(3).