Çalışmanın birinci bölümü sosyo ekonomik gelişmişliğin belirlenmesine odaklanır. Bu bağlamda temel araştırma soruları, belirlenmiş mekansal birimlerde sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyelerinin ve bunu etkileyen unsurların neler olduğu ile gelişmişliğin dağılışında mekansal bir farklılık olup olmadığıdır. Araştırma soruları bağlamında bu bölümün pozitivist epistemoloji ile uyumlu olduğu görülür. Çünkü bu bölümün temel kabulü pozitivist epistemolojide olduğu gibi “benim dışımda bir gerçeklik vardır ve bu dış gerçeklik duyularla bilinebilir
ve duyular yoluyla elde edilen bu bilgi nesneldir” şeklindeki ontolojik kabuldür.
Bu anlamda sosyo-ekonomik gelişmişlik bir dış gerçeklik olarak kabul edilmekte, bu nedenle nicel araştırma yöntemleri kapsamındaki çeşitli ölçüm araçları ile bu fenomen hakkında genellenebilir, geçerli ve güvenilir bilginin elde edilebileceği varsayılmaktadır. Nicel araştırma yöntemlerinin tercih edilme sebeplerinden bir diğeri elde edilecek sonuçların doğrudan faydaya dönüştürülebilecek olmasıdır. Çünkü yerel ve bölgesel kalkınmayı amaçlayan plan ve uygulamalarda betimsel çalışmalar yetersiz kalmakta, istatistiksel olarak genellenebilir, geçerli ve güvenilir bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Elde edilecek çıktılar da çalışma alanında, hangi alanların sosyo-ekonomik anlamda daha dezavantajlı olduğunun belirlenmesini ve çalışma alanın gelişmişlik karakteristikleri bağlamında mekansal bir çerçevesinin oluşturulmasını sağlayacaktır. Gelişmişlikle ilgili mekansal ilişkiler görselleştirilecek, bunlar ise gelişmeyi teşvik edici politikalarda öncelikli alanların coğrafi olarak belirlenmesi konusunda yol gösterici olacaktır. Sonuç olarak kaynak dağıtımını daha verimli hale getirecek bilgilere ulaşılacaktır. Çalışmanın ikinci bölümü ise sosyo-ekonomik gelişmişlik farklılıklarının kentsel coğrafi görünümü üzerine etkilerine odaklanır. Bu bağlamda temel araştırma soruları bu farklılıkların coğrafi görünümü değiştirip değiştirmediği, herhangi bir değişiklik varsa bunları hangi alanlarda (doğal coğrafi görünüm, sosyal/kültürel coğrafi görünüm, algısal coğrafi görünüm) görülebildiğidir. Coğrafi görünüm, Lewis (1979) tarafından “üzerinde düşünülecek bir şey
olmaktan ziyade görülecek bir şeydir. Başka bir ifade ile pek çok kişiye göre coğrafi görünüm sadece "o"dur” olarak tanımlanır.
Buna göre coğrafi görünüm kavramı, sosyo-ekonomik gelişmişlik kavramının aksine nicelik, kapsam, yoğunluk ya da frekans terimleriyle sınanıp ölçülemeyen süreç ve anlamlara vurgu yapar. Bu nedenle çalışmanın bu bölümü pozitivist epistemoloji ile değil deneyimlerin nasıl yaratıldığı ve anlamlandırıldığına vurgu yapan konvensiyonalist (anlamacı) epistemoloji ile uyumludur. Pozitivizmin “benim dışımda bir gerçeklik vardır” şeklindeki ontolojik kabulüne karşın anlamacı epistemoloji, bizden bağımsız olarak var olan dışsal gerçekliğin doğruluğu veya yanlışlıkları yerine, gerçekliği, araştırmayı yürüten kişinin yaratıları veya inşaları olarak görür. Başka bir ifade ile bilgi özneldir. Çünkü burada araştırmacının estetik veya moral değerleri devreye girer. Bu nedenle “teorilerin doğruluk ve yanlışlığı da ampirik veriler tarafından
belirlenemez” anlayışını savunur. İnsanlar her zaman inanç, eğilim, değer, norm,
kural, tasarım türü şeylerin, yani insani ilişkiler bütününün/yaşamın içindedir ve her şeye bu yaşamın içinden bakarlar. Bu nedenle toplumsal olan, doğa bilimsel açıklama modeli ve nesnellik altında ele alınamaz. Çünkü kültür gerçekliğinde doğa bilimsel yasalar yoktur. Bu bağlamda coğrafi görünümdeki farklılıkların değerlendirilmesinde ampirik verileri kullanan ve neden-sonuç ilişkilerine odaklanan nicel araştırma tekniklerinden değil deneyimin nasıl yaratıldığı ve anlamlandırıldığına vurgu yapan nitel araştırma tekniklerinden faydalanılmıştır (Şekil 3).
Şekil 3. Araştırma Yöntemi
Özetle birinci bölüm ontolojik olarak, araştırma konusunu oluşturan sosyo-ekonomik gelişmişliğin nesnel bir gerçeklik olduğunu varsayar; epistemolojik olarak pozitivizmin nesnelci varsayımı nedeniyle sosyo-ekonomik gelişmişliğim ne olduğu ve onu etkileyen unsurlar ile araştırma alanında mekansal olarak nasıl farklılaştığı; metodolojik anlamda ise pozitivizmin deneysel metodolojisi kapsamında nicel araştırma tekniklerini kullanarak, sosyo-ekonomik gelişmişliğin ölçülmesine odaklanır (Şekil 4).
İkinci bölüm ise ontolojik olarak, coğrafi görünümün nesnel bir gerçeklik olmadığı, araştırmacı veya gözlemci tarafından gerçekliğin yaratıldığı ve anlamlandırıldığını varsayar. Bilgiyi nesnel değil öznel olarak kabul eder. Bu bağlamda epistemolojik olarak anlamacı epistemolojinin değer-bağımlı sayıltısı ile kentsel coğrafi görünümün sosyo-ekonomik gelişmişlik farklılıkları
SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİĞİN VE MEKANSAL DAĞILIŞI DESENİNİN
BELİRLENMESİ
1. Belirlenen Mekansal Birimlerin Sosyo- Ekonomik Gelişmişlik Seviyesi Nedir? 2. Sosyo-Ekonomik Gelişmişliğin Mekansal Dağılışı Nasıldır?
3. Sosyo-Ekonomik Gelişmişliği Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Pozitivist Epistemoloji
Nicel Araştırma Yöntemleri
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Ölçeğiinin Oluşturulması
(Temel Bileşenler Analizi)
Sosyo-Ekonomik Gelişmişliğin Mekansal Dağılışının Belirlenmesi
(Tematik Haritalar - Mekansal Kümelenme Analizi)
SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK FARKLILIKLARININ KENTSEL COĞRAFİ
GÖRÜNÜME ETKİSİNİN BELİRLENMESİ
1. Sosyo-Ekonomik Farklılıkları Kentsel Coğrafi Görünümü Etkiliyor mu? 2. Bu Farklılıklar Coğrafi Görünümü Etkiliyorsa Hangi Alanlarda Bu Etkileri
Görülebilir?
Konvensiyonalist (Anlamacı) Epistemoloji
Nitel Araştırma Yöntemleri
Gömülü Teori (Temellendirilmiş Kuram)
bağlamında nasıl yaratıldığını; metodolojik anlamda ise anlamacı yaklaşımın diyalektik metodolojisi kapsamında nitel araştırma teknikleri kullanılarak, coğrafi görünüm ve sosyo-ekonomik gelişmişlik ilişkisinin anlaşılmasına odaklanır (Şekil 4).
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik ve
Mekansal Dağılış Deseninin Belirlenmesi Farklılıklarının Kentsel Coğrafi Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Görünüme Etkisinin Belirlenmesi
ONTOLOJİ
Sosyo-ekonomik nesnel bir dış gerçekliktir. Duyularla bilinebilir ve duyularla elde edilen bilgi nesneldir.
Coğrafi görünüm nesnel bir dış gerçeklik değildir. Araştırmacı veya gözlemci tarafından yaratılır ve anlamlandırılır. Duyularla bilinemez. Bu nedenle bilgi nesnel değil değerlerle örülmüştür.
EPİSTEMOLOJİ
Sosyo-ekonomik gelişmişlik nesnel bir gerçeklik olarak kabul edildiğinden ölçülebilirdir. Ölçüm yoluyla fenomen hakkında geçerli ve güvenilir bilgi elde
edilebilir. Bu nedenle pozitivist epistemoloji ile uyumlanır.
Coğrafi görünüm nesnel bir gerçeklik olmadığından ölçülemez. Geçerli, güvenilir ve genellenebilir bilgi elde edilemez. Öznel, değerlerle örülmüş bulgular elde edilebilir. Bu nedenle anlamacı epistemoloji ile uyumludur.
METODOLOJİ
Sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyeleri ve mekansal dağılışındaki farklılıklar hakkındaki hipotezlerin gerçeklenmesine
odaklanır. Bu nedenle nicel araştırma teknikleri ile uyumlanır.
Coğrafi görünüm ve sosyo-ekonomik gelişmişlik ilişkisini konu alması nedeniyle nitel araştırma teknikleri ile
uyumlanır.
Şekil 4. Araştırmanın Ontolojik, Epistemolojik ve Metodolojik Varsayımları