Araştırmanın Modeli

Araştırmanın modeli; araştırmanın amacına hizmet edecek şekilde verilerin toplanması ve analiz edilebilmesi sürecinin en güvenilir bilimsel metotla nasıl geliştirilerek sonuçlandırılacağını gösteren yoldur (İslamoğlu ve Alnıaçık, 2014, s. 97; Karasar, 2008, s. 76). Çalışmanın amacı doğrultusunda, ilgili alanyazın incelemesine uygun olarak ve daha önce yapılmış çalışmalardaki bulgular dikkate alınarak araştırmanın modeli ve hipotezleri oluşturulmuştur.

Araştırmanın modeli; bağımsız değişken olan psikolojik personel güçlendirmenin dört boyutu ve bağımlı değişken olan psikososyal risklerin on iki boyutundan oluşmaktadır

Alanyazında hem psikolojik personel güçlendirme hem de psikososyal riskler üzerine gerçekleştirilmiş çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Psikososyal risk faktörleriyle ilgili olarak daha çok tanımlayıcı nitelikte yapılmış çalışmalara rastlanmaktadır. Araştırma sürecinde psikolojik personel güçlendirme ile psikososyal

75

risklerin on iki boyutunu bütünlük oluşturacak şekilde bir arada inceleyen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Yapılan çalışmalarda genellikle risklerin yalnızca tek boyutu ele alınmıştır. Bu noktada bir araştırma boşluğu oluşmaktadır. Çalışmada, tüm bu bileşenlerin birlikte kullanılması ve aynı zamanda araştırmanın turizm sektöründe uygulanmış olması çalışmanın orijinalliğini sağlamaktadır.

Alanyazın incelendiğinde; psikolojik personel güçlendirme ile psikososyal risklerin liderlik kalitesi-sosyal destek boyutu arasında (Zaph vd., 1996; Karasek ve Theorell, 2000; Jung ve Sosik, 2002; Ceylan, vd., 2005; Arslantaş, 2007; Bordin vd., 2007; Chiang ve Jang, 2008; Zhang ve Bartol, 2010; Altındiş ve Özutku, 2011; Regan ve Rodriguez, 2011; Fong ve Snape, 2015; Bolat vd., 2016; Javed vd., 2017 ve Doğan vd., 2019), psikolojik personel güçlendirme ile psikososyal risklerin iş güvencesizliği boyutu arasında (Kim vd. 2011), psikolojik personel güçlendirme ile psikososyal risklerin işe etki-özgürlük derecesi boyutu arasında (Karasek ve Theorell, 2000 ve Kim vd., 2011), psikolojik personel güçlendirme ile psikososyal risklerin işin anlamı-işe bağlılık boyutu arasında (Fong ve Snape, 2015; Mudallal vd., 2017 ve Aracı, 2019), psikolojik personel güçlendirme ile psikososyal risklerin duyusal- bilişsel talep boyutu arasında (Gül ve Çöl, 2004; Ceylan vd., 2005; Bordin vd., 2007 ve Altındiş ve Özutku, 2011),psikolojk personel güçlendirme ile psikososyal risklerin rol çatışması boyutu arasında (Knudsen vd., 2007; Eriksen vd.,2008 ve Iwasaki vd., 2018), psikolojk personel güçlendirme ile psikososyal risklerin rol açıklığı boyutu arasında (Ceylan vd., 2005; Eriksen vd., 2008; Knudsen vd., 2007; Altındiş ve Özutku, 2011; Iwasaki vd., 2018), psikolojik personel güçlendirme ile psikososyal risklerin topluluk duygusu boyutu arasında (Zaph vd., 1996; Gül ve Çöl, 2004; Chiang ve Jang, 2008; Altındiş ve Özutku, 2011; Prati ve Zani, 2013; Akın ve Saruhan, 2016; Bardakoğlu ve Akgündüz 2016; Kanbur, 2017; Çavuşoğlu ve Güner, 2017; Kapusu vd., 2018; Doğan vd., 2019) ve psikolojk personel güçlendirme ile psikososyal risklerin gelişme olanağı boyutu arasında (Dewettinck vd., 2003; Safari vd. 2011, Akın ve Saruhan, 2016) ilişki olduğu saptanmıştır.

Şekil 10.’da verilen araştırma modelinin; araştırmanın sonucunda ulaşılmak istenen hedefe uygun olarak biçimlendirildiği ve verilerin objektif bir şekilde değerlendirilmesine imkân sağlayacağı düşünülmüştür.

76

Şekil 10. Araştırmanın Modeli

Hipotez; ana kütle hakkında araştırmanın sonlandırılmasına kadar geçen zaman diliminde geçici olarak doğru olduğu düşünülen, test edilebilme niteliğine sahip varsayımlardır (Şencan, 2007, s. 31). Şekil 10’da verilen araştırma modelinin çözümlenmesini sağlamak ve psikolojik personel güçlendirmenin alt boyutları (anlam, yetkinlik, özerklik, etki) ile psikososyal risklerin alt boyutları (liderlik kalitesi-sosyal destek, iş güvencesizliği, işe etki-işte özgürlük derecesi, iş doyumu, işin anlamı-işe bağlılık, duyusal-bilişsel talep, rol çatışması, rol açıklığı, topluluk duygusu, gelişme olanağı, nicel talep, duyguları gizleme) arasında ilişki olup olmadığını tespit etmek amacıyla oluşturulan ana hipotez ve alt hipotezler de aşağıdaki gibidir:

Yetkinlik Özerklik Etki Anlam Psikososyal Riskler Psik olojik Pe rson el G ü çlend irm e H1

77

H1: Psikolojik personel güçlendirme, psikososyal riskleri etkilemektedir.

H2: Psikolojik personel güçlendirmenin anlam alt boyutu psikososyal riskleri etkilemektedir.

H2a: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan liderlik kalitesi-sosyal

desteği etkilemektedir.

H2b: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan iş güvencesizliğini

etkilemektedir.

H2c: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan işe etki-özgürlük

derecesini etkilemektedir.

H2ç: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan iş doyumunu

etkilemektedir.

H2d: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan işin anlamı-işe

bağlılığı etkilemektedir.

H2e: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan duyusal-bilişsel talebi

etkilemektedir.

H2f: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan rol çatışmasını

etkilemektedir.

H2g: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan rol açıklığını

etkilemektedir.

H2ğ: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan topluluk duygusunu

etkilemektedir.

H2h: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan gelişme olanağını

etkilemektedir.

H2ı: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan nicel talebi

etkilemektedir.

H2i: Anlam boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan duyguları gizlemeyi

78

H3: Psikolojik personel güçlendirmenin yetkinlik alt boyutu psikososyal riskleri etkilemektedir.

H3a: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan liderlik kalitesi-

sosyal desteği etkilemektedir.

H3b: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan iş güvencesizliğini

etkilemektedir.

H3c: Yetkinlik boyutupsikososyal risklerin alt boyutu olan işe etki-özgürlük

derecesini etkilemektedir.

H3ç: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan iş doyumunu

etkilemektedir.

H3d: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan işin anlamı-işe

bağlılığı etkilemektedir.

H3e: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan duyusal-bilişsel

talebi etkilemektedir.

H3f: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan rol çatışmasını

etkilemektedir.

H3g: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan rol açıklığını

etkilemektedir.

H3ğ: Yetkinlik boyutupsikososyal risklerin alt boyutu olan topluluk duygusunu

etkilemektedir.

H3h: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan gelişme olanağını

etkilemektedir.

H3ı: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan nicel talebi

etkilemektedir.

H3i: Yetkinlik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan duyguları gizlemeyi

etkilemektedir.

H4: Psikolojik personel güçlendirmenin özerklik alt boyutu psikososyal riskleri etkilemektedir.

H4a: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan liderlik kalitesi-

79

H4b: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan iş güvencesizliğini

etkilemektedir.

H4c: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan işe etki-özgürlük

derecesini etkilemektedir.

H4ç: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan iş doyumunu

etkilemektedir.

H4d: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan işin anlamı-işe

bağlılığı etkilemektedir.

H4e: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan duyusal-bilişsel

talebi etkilemektedir.

H4f: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan rol çatışmasını

etkilemektedir.

H4g: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan rol açıklığını

etkilemektedir.

H4ğ: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan topluluk duygusunu

etkilemektedir.

H4h: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan gelişme olanağını

etkilemektedir.

H4ı: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan nicel talebi

etkilemektedir.

H4i: Özerklik boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan duyguları gizlemeyi

etkilemektedir.

H5: Psikolojik personel güçlendirmenin etki alt boyutu psikososyal riskleri etkilemektedir.

H5a: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan liderlik kalitesi-sosyal

desteği etkilemektedir.

H5b: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan iş güvencesizliğini

etkilemektedir.

H5c: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan işe etki-özgürlük

80

H5ç: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan iş doyumunu

etkilemektedir.

H5d: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan işin anlamı-işe bağlılığı

etkilemektedir.

H5e: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan duyusal-bilişsel talebi

etkilemektedir.

H5f: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan rol çatışmasını

etkilemektedir.

H5g: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan rol açıklığını

etkilemektedir.

H5ğ: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan topluluk duygusunu

etkilemektedir.

H5h: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan gelişme olanağını

etkilemektedir.

H5ı: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan nicel talebi

etkilemektedir.

H5i: Etki boyutu psikososyal risklerin alt boyutu olan duyguları gizlemeyi

etkilemektedir.