Araştırma Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

Araştırma sürecinde karşılaşılan zorluklardan biri verilerin analizi aşamasında yaşanmıştır. Bu zorluk, veri kaybı ve kasetlerin çözümlenmesinde karşılaşılan engeller olmak üzere iki boyutludur.

Đngiltere, Fransa ve Đsviçre transkriptleri ve uygulama görüntülerini içeren kasetler eş zamanlı olarak incelenirken konuşmaların bazı bölümlerinin kaydedilmediği saptanmıştır. Veri kaybına işaret eden bu engel, kasetlerin sık tekrarlarla izlenerek kaydedilmeyen konuşmaların mümkün olduğu ölçüde kayda alınması yoluyla kısmen aşılmaya çalışılmıştır. Özellikle işbirlikli öğrenme sürecinde grupların kendi aralarındaki konuşmaları yeterli düzeyde kaydedilememiş görünmektedir.

Veri kaybının nedenleri bir ölçüye kadar Đngiliz ve Đsviçreli araştırmacıların yaklaşımlarıyla ilintilendirilebilir. Nitekim araştırmacılar önemli gördükleri konuşmaları kaydetmiş olabilirler. Bununla birlikte Türkiye uygulamasının transkriptleri, önem derecesi gözetilmeden her bir sözcüğün kaydedilmesi ile oluşturulmuştur.

Verilerin kaydedilmesinde bir diğer farklılık, Đngiliz araştırmacının işbirlikli öğrenme sürecinde, öğrencilere yaptıkları çalışmalar üzerine sorular sormuş olmasıdır. Söz konusu sürecin verilerini böylece grupların kendi aralarında konuşmalarından çok, araştırmacının grup üyeleriyle konuşmaları oluşturmuştur. Böyle bir uygulama yararlı olabilmekle birlikte grup konuşmalarında veri kaybına yol açması nedeniyle eksik kaldığı düşünülebilir.

Bu yaklaşımdan farklı olarak Türkiye ders uygulamasında araştırmacılar gruplara soru sormak yerine grupların doğal konuşmalarını kaydetmeyi tercih etmişlerdir. Bu yaklaşım sözü edilen sürece dair daha çok veri elde edilmesini sağlamıştır.

Bu süreçte, gürültülü sınıf ortamında sözcüklerin anlaşılması kasetlerin defalarca izlenmesi ile mümkün olabilmiştir. Kimi zaman net duyulamayan bir sözcüğün -araştırmacının yorumunu tamamen değiştirebileceği için- doğru anlaşılabilmesi amacıyla kaset/CD’nin defalarca başa alınarak sözcüğün geçtiği bölümün dinlenmesi gerekmiştir. Verilerin çözümlenmesinde karşılaşılan bir engel olan bu durum, oldukça fazla zaman alması nedeniyle bazen çalışmayı yavaşlatmıştır.

Her ülkenin kendi geçmişine ait tarih konularına yabancı olunması karşılaştırmalı araştırmada yaşanabilecek bir başka zorluktur. Sözgelimi Đngiliz araştırmacı H. Cooper, birçok devletin adının geçtiği ve karmaşık olayları içeren Ankara Savaşı konusunu anlamakta güçlük çektiğini belirtmiştir18.

Böyle bir zorlukla, bu araştırmada da karşılaşılmıştır. Bu engel ilgili kaynaklara ulaşılarak bunların incelenmesiyle aşılmıştır. Buna göre Fransa dersinde geçen bazı kavramlar (sözgelimi “Druidler”) ve birincil kaynaklardan derlenen metinler hakkındaki konuşmaların bir kısmı, bu derste kullanılan Julius Cesar’ın “Galya Savaşı” adlı eseri incelenerek anlamlandırılmıştır.

Đsviçre ve Fransa derslerinde kullanılan ve grupların analiz ettiği kaynakların elde bulunmayışı, öğrencilerin yaptıkları yorumları değerlendirme aşamasında karşılaşılan bir diğer güçlüktür. Nitekim özellikle Đsviçre örneğinde yapılan sorgulama sürecinde kullanılan çizgi romanların içeriği transkripte aktarılan konuşmalardan çıkarsanmaya çalışılmıştır. Kaynağın içeriği tam olarak bilinemediği için öğrencilerin yorumlarına bu kaynakların nasıl etki ettiği, öğrencinin ortaya koyduğu düşüncelerin bu kaynaklardan ne oranda beslendiği vb. süreçlerin değerlendirilmesi daha sınırlı bir çizgiye çekilmiştir. Kullanılan kaynakların elde bulunduğu Türkiye dersinde ise öğrencilerin bu kaynaklara dayalı olarak yaptıkları çalışma ve yorumlar çok daha sağlıklı bir biçimde değerlendirilebilmiştir.

Bu bölümde araştırmada kullanılan yöntem, teknik ve yaklaşımlar tanıtılmıştır. Sonraki bölümde her bir ülkeye ait veriler bu tekniklere uygun olarak çözümlenmiş ve yorumlanmıştır.

18 _{St. Martin’s College (Đngiltere) öğretim üyesi Prof. Dr. H.Cooper, bu deneyimini araştırmacıyla yaptığı bir} konuşma sırasında dile getirmiştir.

4. BÖLÜM

ĐNGĐLTERE, FRANSA, ĐSVĐÇRE VE TÜRKĐYE’DE TARĐH ÖĞRETĐMĐNĐN YANSIMALARI

Bu bölümde belirlenen dört ülkenin ders örnekleri, ülkeler ve dersin bu ülkelerde işlendiği yerleşimler dikkate alınarak dört ana başlık altında çözümlenerek yorumlanmıştır. Bu başlıklara bölüm içinde sırasıyla, “Đngiltere: Cumbria Örneği; Fransa: Lyon Örneği; Đsviçre: Cenevre Örneği ve Türkiye: Đstanbul Örneği” şeklinde yer verilmiştir.

Verilerin analizinde yapılan bu sıralamada, tarihsel düşünme, sorgulama, öğrenme etkinlikleri gibi uygulamaları kapsayan ders içeriklerinin sofistike olma derecesi göz önünde bulundurulmuştur. Eşdeyişle ders örneklerinin çözümlenmesi basitten karmaşığa doğru seyreden bir çizgide ele alınmıştır.

Bu doğrultuda bir kaynak (Đngiltere -ve bölgeleri- haritası) ve bir etkinlik (haritada Viking yerleşim bölgelerini bulma) temelinde yapılandırılan ve öğrenci-öğrenci etkileşiminden çok, öğrenci-öğretmen etkileşiminin ve öğretmen konuşmalarının ağırlığının hissedildiği Đngiltere ders örneği ilk sırayı alırken; tarihsel kaynakların çeşitlendiği (tarihsel metinler, rölyefler ve arkeolojik bulguların fotoğrafları, illüstrasyonlar vb.) sorgulama süreçlerinin ve öğrenci konuşmalarının daha fazla görüldüğü, grupların bulgularını sınıfla birlikte değerlendirdiği Fransa ders örneği ikinci sırada; benzer şekilde grup çalışma ve sunumlarına, tarihsel sorgulamalara yer verilen, öğrencilere tarih ve felsefe üzerinde düşünme ve argümanlar geliştirme fırsatlarının verildiği, öğrenci ve öğretmen konuşmalarının dengede göründüğü

Đsviçre ders örneği üçüncü sırada ve öğrenci-öğrenci etkileşiminin uzun süreli ve nitelikli bir boyutta süregittiği, öğrenci-öğretmen paylaşımının dengeli ve paylaşımcı bir ortamda yapılandığı, öğrencilere meydan okuma ve bilgiyi tarihsel kaynak/kanıta uygun şekilde yorumlayarak yeniden kurma ortamlarının sunulduğu Türkiye ders örneği dördüncü sırada yer almıştır.

Dokümanlardan elde edilen veriler, beş tema etrafında toplanmış ve bu doğrultuda her bir bölümde verilerin analiz ve yorumu, “Ders Süreci, Sınıf Düzeni ve Değerlerinin Analizi, Ders Konusu ve Tarihsel Sorgulama Sürecinin Analizi, Sınıfta Söylem Türünün Analizi, Tarihsel Düşünme Süreçlerinin Analizi ve Çalışma Sürecinin Analizi” olmak üzere beş ana başlık altında yapılmıştır.

Yöntem bölümünde de ayrıntılı olarak açıklandığı gibi bu başlıklar altında ele alınan veriler çeşitli nitel araştırma teknik ve yaklaşımları kullanılarak analiz edilmiştir.