Bu araştırmada var olan durum tespit edilmeye çalışıldığı için tarama modeli uygulanmıştır. Araştırma hem alanyazında yükseköğretimdeki sorunlarla ilgili yayın ve çalışmalardan, hem de araştırmacı tarafından geliştirilen ve uygulanan yükseköğretimde yönetim sorunları (Ek 1) anketinden elde edilen verilerden yararlanmaktadır.
Betimsel araştırma olan bu çalışmada araştırma kapsamına alınan öğretim elemanlarının yükseköğretimdeki sorunlara ilişkin algıları bağımlı değişken, bu algıları etkilediği düşünülen çalışılan üniversite, akademik unvan, çalışılan fakülte ve yüksekokul ve cinsiyet bağımsız değişkenler olarak ele alınmış ve incelenmiştir.
Bu araştırmada yükseköğretim sorunlarının, öğretim üyeleri tarafından algılanmasının çalışılan üniversitenin yaşından ve yapısından, fakülte ve yüksekokullar arasındaki farklılıklardan ve akademik unvan ve cinsiyet gibi bireysel özelliklerinden etkilenip etkilenmediği araştırılmaktadır. Bu durum aşağıdaki şekille ifade edilip modellenebilir.
Şekil 1. Yükseköğretimde yönetim sorunları araştırmasının modeli
Evren
Araştırmanın evrenini Ege Bölgesi’nde yer alan devlet üniversiteleri oluşturmaktadır. Ege bölgesinde 7 devlet üniversitesi ve bir yüksek teknoloji enstitüsü bulunmaktadır. Bu üniversiteler, 1955 yılında kurulan Ege Üniversitesi, 1982 yılında kurulan Dokuz Eylül Üniversitesi, 1992 yılında kurulan Adnan Menderes, Afyon Kocatepe, Celal Bayar, Muğla ve Pamukkale Üniversiteleri ile İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsüdür. Araştırma evreni hem araştırmacı açısından ulaşılabilir olduğundan hem de farklı coğrafi bölgelerdeki üniversitelerde sorunların farklılaşabileceği düşünüldüğünden Ege Bölgesi olarak belirlenmiştir.
Araştırmanın sonuçları, coğrafi bölgelerin kendi yerelliklerinin, yükseköğretimin sorunlarını etkileyebileceği ve vakıf üniversitelerinin sorunlarının da devlet üniversitelerinden farklı olabileceği düşüncesiyle sadece Ege Bölgesindeki devlet üniversitelerine genellenebilecektir.
Örneklem
Araştırmanın örneklemini, Ege Bölgesi’nde kuruluş tarihi en eski olan Ege Üniversitesi, kuruluş tarihi olarak bölgenin ikinci üniversitesi olan Dokuz Eylül Üniversitesi ve 1992 yılında Ege Bölgesi’nde kurulan altı üniversite arasından rasgele seçilen Adnan Menderes Üniversitesi’ne bağlı olarak çalışan öğretim
Bağımsız Değişkenler * Çalışılan üniversite * Çalışılan fakülte ve yüksekokul * Akademik unvan * Cinsiyet Bağımlı Değişkenler * Yükseköğretimin yönetimsel sorunlarının algılanması * İş doyumu düzeyi
elemanları oluşturmaktadır. 1992 yılından sonra Ege Bölgesinden devlet üniversitesi kurulmadığından örneklem bu üç üniversite ile sınırlandırılmıştır.
Örnekleme her üç üniversitede de bulunan fakülte ve meslek yüksekokulları dahil edilmiştir. Bu üç üniversitede ortak olan fakülte ve yüksekokullar, Fen Edebiyat Fakültesi (Ege Üniversitesi’nde Fen ve Edebiyat Fakülteleri ayrı ayrıdır), Eğitim Fakültesi, Tıp Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ve Meslek Yüksekokullarıdır. Diğer fakülteler ve yüksekokullar araştırma kapsamına alınmamıştır.
Bu fakültelerde örneklem sayısı oranlı kademeli rastlantı örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Kademeli rastlantı örnekleminde önce nüfus homojen alt gruplara ayrılır ve sonra rastlantılı örneklem çıkarılır. Bu homojen gruplar içinde aynı örneklem kesri kullanılırsa o zaman buna oranlı kademeli rastlantılı örneklem denir (Erdoğan, 1998: 88).
Araştırma kapsamındaki fakültelerde çalışan öğretim elemanı sayıları üniversitelerin web sayfalarından tespit edilmiş ve her akademik unvandaki öğretim elemanı sayısı belirlenmiştir. Tablo 3’de bu sayılar gösterilmektedir. Toplam öğretim elemanı sayısının %10’u olan 346 sayısı örnekleme alınacak en az öğretim elemanı sayısı olarak belirlenmiştir. Ayrıca üç üniversitede de çalışan öğretim elemanı sayısının en az %10’una ulaşılmıştır.
Anket uygulanırken, unvanlar arasında da kademeli rastlantısal oranlı örnekleme ulaşmak hedeflenmiş, ancak tıp fakültesinde çalışan araştırma görevlileri hariç her akademik unvandan en az %10 olmak üzere ulaşılabilen sayıda öğretim elemanına ulaşılmıştır. Tıp Fakültelerinde çalışan araştırma görevlileri aynı zamanda tıpta uzmanlık öğrencisi olduklarından sayıları diğer fakültelerdeki araştırma görevlilerine göre daha fazladır. Eğer %10 oranı bu öğretim elemanlarına da uygulanırsa araştırmanın sonucunu etkileyeceği ve yanlılığa neden olabileceği düşünülerek tıp fakültesinde çalışan araştırma görevlilerinin oranı en az %5 ile sınırlandırılmıştır.
Tablo 3’de üniversitelerin örnekleme alınan fakülte ve meslek yüksekokullarında çalışan öğretim üyesi sayısı görülmektedir. Fakültelerde bir akademik unvandan 10’dan az kişi varsa (%10’u tam sayı olamayacağından) yine de en az bir kişiye ulaşılmaya çalışılmıştır.
Tablo 3
Örnekleme Seçilen Fakültelerdeki Öğretim Elemanı Sayıları
Profesör Doçent Yard. Doç. Öğr. Gör. Araş. Gör. Toplam ADÜ
Eğitim Fak. 6 - 12 11 5 34
Fen Edb. Fak 11 8 41 9 59 128
İİBF 1 1 23 4 40 69 Tıp Fakültesi 25 46 74 1 190 336 MYO 2 3 20 80 12 117 Toplam 45 58 170 105 306 684 DEÜ Eğitim Fak. 33 8 82 39 54 216
Fen Edb. Fak 16 12 38 35 79 180
İİBF 48 15 43 4 54 164 Tıp Fakültesi 115 69 55 - 400 639 MYO 7 3 15 79 10 114 Toplam 219 107 233 157 597 1313 EÜ Eğitim Fak. 4 1 14 13 7 39
Fen Edb. Fak 110 47 71 20 180 428
İİBF 5 8 15 3 24 55 Tıp Fakültesi 181 87 72 76 388 804 MYO 5 6 16 92 10 129 Toplam 305 149 188 204 609 1455 Genel Toplam 569 314 591 466 1512 3452
Tablo 3’de görülebileceği gibi üç üniversitede örnekleme alınan fakülte ve meslek yüksekokullarında görev yapan toplam öğretim elemanı sayısı 3452’dir. Bu öğretim elemanlarının 684’ü Adnan Menderes Üniversitesi’nde, 1313’ü Dokuz Eylül Üniversitesi’nde, 1455’i de Ege Üniversitesi’nde görev yapmaktadırlar.
Tablo 4
Araştırmaya Katılan Öğretim Elemanlarının Üniversitelere Göre Dağılımı
Üniversite Frekans Yüzde
DEÜ 141 35,6
ADÜ 139 35,1
EGE 116 29,3
Toplam 396 100,0
Yanıtladıkları anketler değerlendirmeye alınan, araştırmaya katılan öğretim elemanı sayısı 396’dır. Tablo 4’te görülebileceği gibi, Dokuz Eylül Üniversitesi’nden 141 öğretim elemanı (toplamın %35,6’sı); Ege Üniversitesi’nden 116 öğretim elemanı (toplamın %35,1’i) ve Adnan Menderes Üniversitesi’nden 139 öğretim elemanı (toplamın %29,3’ü) araştırmaya katılmıştır.
Tablo 5
Araştırmaya Katılan Öğretim Elemanlarının Çalıştıkları Birim ve Unvana Göre Dağılımı
Prof. Doç. Yard. Doç. Öğr. Gör. Araş. Gör. Toplam
ADÜ
Eğitim Fak. 1 0 4 8 5 18
Fen Edb. Fak 2 2 10 0 12 26
İİBF 0 1 8 2 12 23 Tıp Fakültesi 5 10 11 0 20 46 MYO 0 0 3 23 0 26 Toplam 8 13 36 33 49 139 DEÜ Eğitim Fak. 3 2 8 3 7 23
Fen Edb. Fak 2 2 5 4 8 21
İİBF 4 1 3 2 17 27 Tıp Fakültesi 12 7 8 0 20 47 MYO 2 2 3 15 1 23 Toplam 23 14 27 24 53 141 EÜ Eğitim Fak. 2 1 2 0 3 8
Fen Edb. Fak 9 5 6 1 17 38
İİBF 1 1 2 0 3 7
Tıp Fakültesi 18 8 7 0 19 52
MYO 0 1 2 8 0 11
Toplam 30 16 19 9 42 116
Tablo 5’te görülebileceği gibi araştırmaya katılan öğretim elemanlarının 61’i Profesör, 43’ü Doçent, 82’si Yardımcı Doçent, 66’sı Öğretim Görevlisi ve 144’ü Araştırma Görevlisidir. Profesörlerin 8’i Adnan Menderes Üniversitesi’nden, 23’ü Dokuz Eylül Üniversitesi’nden, 30’u Ege Üniversitesi’ndendir.
Tablo 5’te görüldüğü gibi, Eğitim Fakültelerinden 6 Profesör, 3 Doçent, 14 Yardımcı Doçent, 11 Öğretim görevlisi ve 14 Araştırma görevlisi; Tıp Fakültelerinden 35 Profesör, 25 Doçent, 26 Yardımcı Doçent, 59 Araştırma görevlisi; Fen Edebiyat Fakültelerinden 13 Profesör, 9 Doçent, 21 Yardımcı Doçent, 5 Öğretim görevlisi ve 37 Araştırma görevlisi; İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinden 5 Profesör, 3 Doçent, 13 Yardımcı Doçent, 4 Öğretim görevlisi ve 32 Araştırma görevlisi; Meslek Yüksekokullarından 2 Profesör, 3 Doçent, 8 Yardımcı Doçent, 46 Öğretim görevlisi ve 1 Araştırma görevlisi anketi yanıtlamışlardır.
Tablo 6
Araştırmaya Katılan Öğretim Elemanlarının Cinsiyete Göre Dağılımı
Cinsiyet Frekans Yüzde
Kadın 159 40,2
Erkek 237 59,8
Toplam 396 100,0
Çalışmaya katılan öğretim elemanlarının %40,2’si (159 öğretim elemanı) kadın, %59,8’i (237 öğretim elemanı) erkektir.