İnsan ilişkileri boyutuna ilişkin altıncı alt problem aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
Öğretim elemanlarının insan ilişkileri sorunlarına ilişkin algıları: a) Üniversitelerine,
b) Fakülte ve yüksekokullarına, c) Akademik unvanlarına
İnsan ilişkileri sorunları boyutunda 7 madde yer almaktadır. İnsan ilişkileri sorunları boyutunda da toplam ve ortalama puanlar hesaplanarak istatistiki işlemler yapılmıştır.
a) Üniversitelere göre farklılıklar:
İnsan ilişkileri boyutunda üniversiteler arasında ortalamaların farklılaşmasını incelemek için önce üniversitelerin bu boyutta yer alan maddelerin toplam puanlarına ve boyut ortalamalarına bakılmıştır. Üniversitelerin insan ilişkileri boyutundan aldığı ortalama ve toplam puanlar standart sapmaları ile birlikte tablo 58’te görülmektedir.
Tablo 58
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Üniversitelere Göre Dağılımı
ÜNİVERSİTE n Toplam puan X ss
EB1 111 19,1852 2,70 ,677
EB2 139 16,0146 2,27 ,707
EB3 133 19,2331 2,75 ,811
Toplam 18,0529 2,56 ,767
İnsan ilişkileri boyutunda en yüksek ortalamanın en son kurulan üniversitede, en düşük ortalamanın ise ikinci kurulan üniversitede olduğu ortaya çıkmıştır. Tablo 58’de görüldüğü gibi üniversitelerin bu boyutta aldıkları ortalama puanlarda en son kurulan üniversite ve Ege Bölgesi’nde ilk kurulan üniversite birbirine çok yakındır. İkinci kurulan üniversite ortalaması ise diğerlerine göre daha düşüktür.
Üniversiteler arasındaki farkın anlamlılığı için yapılan tek yönlü varyans analizi sonuçları tablo 59’da görülmektedir.
Tablo 59
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Üniversitelere Göre Varyans Analizi Sonuçları
KT sd KO F Önem denetimi
Gruplar arası 892,900 2 446,450 17,221 ,000
Grup içi 9722,042 375 25,925 P<,05
Toplam 10614,942 377 Fark önemli
Tek yönlü varyans analizi sonucunda ortalamalar arasındaki fark tablo 59’da görüldüğü gibi anlamlı bulunmuştur.
Farklılığın hangi üniversiteler arasında olduğunun anlaşılması için Tukey testi yapılmıştır. Bu testin sonuçları özetlenerek tablo 60’da verilmiştir
Tablo 60
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Üniversitelere Göre Tukey Testi Sonuçları
Üniversite (A) Üniversite (B) Ortalama
farkı (A-B) Standart hata Önem denetimi
EB3 -3,2185 ,61981 ,000 P<,05 fark önemli EB1 -3,1706 ,65520 ,000 EB2 P<,05 fark önemli Tablo 60’da görüldüğü gibi farklılığın ikinci kurulan üniversite ile diğer üniversiteler arasında olduğu anlaşılmıştır.
İnsan ilişkilerinde en fazla sorun yaşayan üniversite ikinci kurulan üniversitedir. Bu durumun çeşitli nedenleri olduğu düşünülebilir. Üniversitede çalışan öğretim elemanları arasındaki kamplaşmalar, yönetimin izlediği politikalar, kaynakların rasyonel kullanılmaması ve kişisel ilişkilerin etkili olması bu nedenlerden bazıları olarak düşünülebilir.
İkinci kurulan üniversitede çalışan öğretim elemanlarının neredeyse tümünün insan ilişkilerindeki sorunlardan yakındığı görülmektedir. Çalışanların sadece yaklaşık onda biri bu sorunların düşük düzeyde olduğunu düşünmektedir.
b) Fakültelere göre farklılıklar:
İnsan ilişkileri boyutuna ilişkin sorunların algılanmasında fakülteler arasında fark olup olmadığının görülebilmesi için önce fakültelere göre öğretim elemanlarının algılarına bakılmıştır. İnsan ilişkileri sorunları boyutunda yer alan maddelerin fakültelere göre toplam puanları, aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları tablo 61’de görülmektedir.
Tablo 61
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Fakültelere Göre Dağılımı
FAKÜLTE n Toplam puan X ss
Eğitim 47 16,0213 2,29 ,818 Tıp 143 17,0929 2,42 ,689 Fen Edebiyat 83 19,2469 2,71 ,834 İİBF 54 19,7593 2,82 ,610 MYO 56 18,7857 2,68 ,818 Toplam 383 18,0529 2,56 ,767
İnsan ilişkilerinde yaşanan sorunların en yoğun eğitim fakültelerinde, en az ise İİBF’lerde algılandığı tablo 61’de görülmektedir. Fakülteler arasındaki farkın anlamlılığını test edebilmek için tek yönlü varyans analizi yapılmıştır. bu analizin sonuçları tablo 62’de görülmektedir.
Tablo 62
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Fakültelere Göre Varyans Analizi Sonuçları
KT sd KO F Önem denetimi
Gruplar arası 625,810 4 156,452 5,842 ,000
Grup içi 9989,132 373 26,781 P<,05
Tablo 62’de görüldüğü gibi fakülte ortalamaları arasında anlamlı fark olduğu ortaya çıkmıştır. Hangi fakülteler arasında fark olduğunu anlamak için yapılan Tukey testinin sonuçları tablo 63’te görülmektedir.
Tablo 63
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Fakültelere Göre Tukey Testi Sonuçları
Fakülte (A) Fakülte (B) Ortalama
farkı (A-B) Standart hata Önem denetimi
Fen Edebiyat -,4255 ,13670 ,017 P<,05 fark önemli İİBF -,5340 ,14938 ,004 Eğitim P<,05 fark önemli Fen Edebiyat -,2967 ,10333 ,035 P<,05 fark önemli İİBF -,4052 ,11961 ,007 Tıp P<,05 fark önemli
Tablo 63’te görüldüğü gibi yapılan Tukey testinde eğitim fakülteleri ile fen edebiyat fakülteleri ve İİBF arasında, tıp fakülteleri ile yine fen edebiyat fakülteleri ve İİBF arasında farklılaşma olduğu ortaya çıkmıştır.
Buna göre insan ilişkileri boyutunda en az sorun yaşanan fakülteler İİBF’ler ve fen edebiyat fakülteleridir. En çok sorun yaşanan yerler ise eğitim ve tıp fakülteleridir. Tıp fakültelerinde aynı zamanda hastayla da uğraşıldığından ve ekonomik rekabet de söz konusu olduğundan insan ilişkilerinde sorunlar yaşanması daha doğal gibi gözükmekteyse de eğitim fakültelerinde yaşanan insan ilişkileri sorunlarının yönetsel bakış açısından kaynaklandığı düşünülmektedir. Öğretmen yetiştiren kurumlarda ülkenin eğitim geleceğinin sağlığı açısından insan ilişkilerine bağlı sorunların daha az olması gerektiği düşünülmektedir.
Bu bulgular Dönmez’in (1992) tek bir üniversitenin fakülteleri arasında yaptığı çalışmasıyla da uyumludur. Dönmez’in çalışlmasında da insan ilişkileri boyutunda fakülteler arasında anlamlı farklılık görülmüştür.
c) Unvana göre farklılıklar:
Öğretim elemanlarının insan ilişkilerindeki sorunları algılamalarının unvana göre dağılımı tablo 64’te toplam ve ortalama puanları ile görülmektedir.
Tablo 64
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Unvanlara Göre Dağılımı
UNVAN n Toplam Puan X ss
Profesör 60 18,2034 2,58 ,622 Doçent 43 18,2683 2,55 ,754 Yard. Doç. 77 18,5325 2,65 ,664 Öğr. Gör 62 18,5082 2,62 ,817 Araş. Gör 141 17,4643 2,49 ,854 Toplam 383 18,0529 2,56 ,767
Tablo 64 incelendiğinde insan ilişkileri sorunlarının toplam ve ortalama puanları arasında küçük farklar olduğu, bu sorunların en fazla algılandığı unvanın ise araştırma görevliliği olduğu görülmektedir.
Akademik kariyer düzeyi ile insan ilişkilerine ilişkin sorunların algılanmasında anlamlı fark olup olmadığının anlaşılması için tek yönlü varyans analizi yapılmıştır. Bu analizin sonucu tablo 65’te görülmektedir.
Tablo 65
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Unvanlara Göre Varyans Analizi Sonuçları
KT sd KO F Önem denetimi
Gruplar arası 82,098 4 20,524 ,727 ,574
Grup içi 10532,844 373 28,238 P>,05
Yapılan varyans analizinde yanıtların ortalama puanlarının insan ilişkileri boyutunda unvana göre farklılıklarının anlamlı olmadığı görülmüştür. Dönmez’in araştırmasında da insan ilişkileri boyutunda unvana göre anlamlı farklılık bulunamamıştır. Bu bulgular insan ilişkileri boyutundaki sorunların her akademik kariyer düzeyinde benzer biçimde algılandığını göstermektedir.
d) Cinsiyete göre farklılıklar
Öğretim elemanlarının sorunları algılamasında cinsiyetlerinin etkisinin olup olmadığının anlaşılabilmesi için cinsiyet değişkeni ile bu boyutun ortalama puanları temelinde t testi yapılmıştır. Bu testin sonuçları tablo 66’da görülmektedir.
Tablo 66
Öğretim Elemanlarının İnsan İlişkileri Sorunlarına İlişkin Algılarının Cinsiyete Göre Dağılımı ve t Testi Sonuçları
Cinsiyet X Toplam Puan t sd Önem denetimi
Kadın 2,4722 17,3595 -1,887 381 ,060
Erkek 2,6226 18,5244 p>,05 fark önemsiz
Tablo 66’da görüldüğü gibi t testi sonucunda ortalama puanlar karşılaştırıldığında cinsiyetler arasında anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür. Başka bir deyişle öğretim elemanlarının insan ilişkileri konusundaki algılarını cinsiyetlerinin etkilemediği anlaşılmıştır.
Bu çalışmanın insan ilişkileri boyutundaki bulgularda cinsiyete göre fark olmaması Dönmez’in 1992 yılında İnönü Üniversitesinde yaptığı araştırmanın bulgularıyla çelişmektedir. Dönmez’in araştırmasında insan ilişkileri boyutunda cinsiyetler arasında anlamlı farklılık olduğu görülmüştür. Bu durum özellikle insan ilişkileri boyutunda yerel kültürün ve o kültürün etkisiyle kadına bakış açısının farklı olabileceğini düşündürmektedir.