AraĢtırma Modeli

AraĢtırmada, hem nitel, hem nicel araĢtırma yöntemleri kullanılmıĢtır. Bu bölümde, öncelikle nitel ve nicel araĢtırma yöntemlerinin özellikleri karĢılaĢtırılarak, hangisinin ne zaman kullanıldığı değerlendirilmektedir. Bununla birlikte nitel ve nicel araĢtırmaların her ikisinde kullanılan yöntemlerden ve bu yöntemlerin neden seçildiğinden bahsedilmektedir. Ayrıca, veri toplama yöntemleri de bu bölümde ele alınmaktadır.

Eğitim araĢtırmaları, temel anlamda nicel araĢtırmalar ve nitel araĢtırmalar olmak üzere iki kısımda ele alınmaktadır. Her iki araĢtırma türü de eğitim araĢtırmaları için önemlidir ve farklı kuramsal temellere dayanmaktadır. Nitel araĢtırma sosyal bir olayı anlama amacıyla yapılırken, nicel araĢtırma nedenleri, sonuçları, iliĢkileri belirlemek için gerçekleĢtirilmektedir (Wiersma, 2000:13).

Nitel ve nicel araĢtırma yöntemleri varsayımı, amacı, yaklaĢımı ve araĢtırmacı rolü açısından aĢağıdaki gibi kıyaslanabilir (Yıldırım ve ġimĢek, 2008).

• Nicel araĢtırma yöntemlerinde gerçeklik nesneldir, nitel araĢtırma yöntemlerinde ise gerçeklik oluĢturulur.

• Nicel araĢtırma yöntemlerinde önemli olan yöntem iken, nitel araĢtırma yöntemlerinde durumdur.

• Nicel araĢtırma yöntemlerinde değiĢkenler, kesin sınırlarıyla saptanabilir ve aralarındaki iliĢkiler ölçülebilir. Oysa nitel araĢtırma yöntemlerinde değiĢkenler karmaĢık ve iç içe geçmiĢtir. Aralarındaki iliĢkileri ölçmek zordur.

• Nicel araĢtırma yöntemlerinin amacı genelleme yapmak iken, nitel araĢtırma yöntemlerinin amacı derinlemesine betimleme yapmaktır.

• Nicel araĢtırma yöntemleri tahminde bulunmayı amaçlarken, nitel araĢtırma yöntemleri yorumlama yapmayı amaçlar.

• Nicel araĢtırma yöntemleri, kuram ve denence ile baĢlar. Nitel araĢtırma yöntemleri ise kuram ve denence ile son bulur.

• Nicel araĢtırma yöntemlerinde standardize edilmiĢ veri toplama araçları kullanılırken, nitel araĢtırma yöntemlerinde araĢtırmacının kendisi veri toplama aracı olarak iĢlev görür.

• Nicel araĢtırma yöntemlerinde parçaların analizi söz konusudur. Nitel araĢtırma yöntemlerinde ise örüntüler ortaya çıkarılır.

• Nicel araĢtırma yöntemlerinde, veriler sayısal göstergelere indirgenir. Nitel araĢtırma yöntemlerinde, veriler, derinliği ve zenginliği içinde betimlenir.

• Nicel araĢtırma yöntemlerinde araĢtırmacı, olay ve olguların dıĢında, yansız ve nesnel bir rol üstlenirken, nitel araĢtırma yöntemlerinde, olay ve olgulara dahil, öznel bakıĢ açısı olan bir rol üstlenir.

Nitel araĢtırma, nasıl ve niçin sorularına cevap veren ve derinlemesine incelenmeye imkan tanıyan bir araĢtırma türüdür (IĢıkoğlu, 2005). Nitel araĢtırmanın en büyük avantajı, araĢtırılan problem hakkında ayrıntılı ve derinlemesine veri sağlamasıdır (Sherman ve Webb, 1988; Yıldırım ve ġimĢek, 2008: s. 96‘daki alıntı).

AraĢtırmanın ilk üç alt problemi, 6. 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin Ģekil oluĢturma ve Ģekli parçalarına ayırma çalıĢmalarındaki düĢünme süreçlerinin nasıl gerçekleĢtiğini sorgulamaktadır. Bu alt problemlerde, öğrencilerin düĢünme süreçlerinin

incelenebilmesi için derinlemesine betimlemeye ihtiyaç duyulduğundan, nitel araĢtırma yöntemlerinden yararlanılması uygun görülmekledir. Nitel araĢtırmada esnek bir araĢtırma deseninin kullanılması; katılımcıların, araĢtırmanın amacına göre az denilebilecek sayıda seçilmiĢ olması ve araĢtırmacının nicel araĢtırmaya kıyasla araĢtırma yapılan alanda uzun süre geçirmesi, nitel araĢtırmayı nicel araĢtırmadan ayıran en belirgin özelliklerindendir (IĢıkoğlu, 2005). Nitel araĢtırmalarda, nicel çalıĢmalarda görüldüğü anlamada bir genelleme yapmak pek mümkün değildir.

Ancak nitel araĢtırmalarda da analitik genelleme söz konusudur. Analitik genelleme, araĢtırmacının bir evren yerine bir kurama genelleme yapmasıdır (Yıldırım ve ġimĢek, 2008: 289). Nitel araĢtırma yöntemi, birçok yöntemi içinde barındıran Ģemsiye bir kavramdır. Bu alt problemlerin araĢtırılmasıyla da beklenen, öğrencilerin Ģekil oluĢturma ve Ģekli parçalarına ayırma esnasındaki biliĢsel süreçleri ile ilgili analitik genellemeye ulaĢmaktır.

AraĢtırmada, nitel araĢtırma yöntemlerinden, örnek olay çalıĢması kullanılmaktadır. Çünkü örnek olay çalıĢması, ―nasıl‖ ve ―niçin‖ sorularını temel alarak, araĢtırmacının kontrol edemediği durumları derinlemesine araĢtırmasına izin veren bir nitel araĢtırma yöntemidir (Yıldırım ve ġimĢek, 2008: 277).

Örnek olay çalıĢması ile ilgili bazı önyargılar bulunmaktadır. Bu önyargıların haklı olduğu yönler olduğu gibi haksız olduğu yönler de vardır. Bu önyargılardan biri örnek olay çalıĢmalarının yanlı olmasıdır. Ancak, bu önyargı araĢtırmacıdan kaynaklı olduğuna göre, gerçekten dikkatle yürütülen örnek olay çalıĢmalarında bu sorun olmaz. Ayrıca özenle yapılmamıĢ deneysel çalıĢmalarda da yanlılık sorunu ortaya çıkmaktadır. Örnek olay çalıĢmasına yöneltilen bir diğer eleĢtiri, genellemeye izin vermemesidir. Nitel çalıĢmalarda, nicel çalıĢmalarda görüldüğü anlamada bir genelleme yapmak mümkün olmamasına karĢın, nitel araĢtırmalarda da analitik genelleme söz konusudur. Bir diğer eleĢtiri ise örnek olay çalıĢmaları için uzun zamana ihtiyaç duyulmasıdır. Aslında, iyi bir nitel araĢtırmacı, probleminde gerektiği kadar zaman ayırarak örnek olay çalıĢmasını yürütebilir. Örnek olay çalıĢması sonucunda okunması uzun zaman alan dokümanlar elde etmekten kaçınabilir (Yıldırım ve ġimĢek, 2008).

AraĢtırmada, bütüncül çoklu durum deseni örnek olay çalıĢması deseni olarak belirlenmiĢtir. Bu desende, birden çok bütüncül olarak görülebilecek ve daha sonra birbirleriyle karĢılaĢtırılacak durumlar söz konusudur. Bu tür desenlerde önemli olan araĢtırmacının bütün durumlarda aynı standart araçla karĢılaĢtırılabilir veriyi toplamasıdır (Yıldırım ve ġimĢek, 2008:292).

AraĢtırmanın nitel verilerinin klinik mülakat yoluyla toplanmasının en uygun yol olduğu düĢünülmektedir. Klinik mülakat, üzerinde çalıĢılan konu hakkında görüĢülen kiĢinin sahip olduğu bilgileri derinlemesine incelemek ve özellikli bilgilerini ortaya çıkarmak için araĢtırmacı ve görüĢülen kiĢi arasında yapılan karĢılıklı görüĢmeler olarak tanımlanmaktadır (Zazkis ve Hazzan, 1999).

Klinik mülakat, esnek soru sorma metodu aracılığıyla,

 öğrencilerin düĢüncelerindeki zenginliği keĢfetmeye,

 öğrencilerin eylemlerini görmeye ve

 biliĢsel becerilerini değerlendirmeye olanak sağlar.

Goldin (1998), özellikle matematik eğitimi araĢtırmalarında klinik mülakatın kullanılmasının temel olarak iki sebebinden bahsetmektedir. Bunlardan biri, genellikle araĢtırma ile ilgili problem çözme bağlamında, öğrencilerin matematiksel davranıĢlarını gözlemlemektir. Diğeri, gözlemlerden öğrencilerin matematiksel anlamaları, bilgi yapıları, biliĢsel süreçleri ve bu mülakatlar esnasında meydana gelen duyuĢsal değiĢiklikler hakkında sonuç çıkarmadır.

GörüĢme araĢtırmacıya, derinlemesine ve ayrıntılı bilgi elde etmesine olanak tanır. Ancak görüĢmede, kiĢinin söylemediği, dile getirmediği ama araĢtırmacı için önem taĢıyan veriler olabilir. Bu verilere ulaĢmanın yolu da gözlemdir. Gözlem yönteminin en önemli özelliği ilk elden veriye ulaĢma Ģansı tanımasıdır. Klinik mülakat yönteminin, bu iki veri toplama yolunu da içermesi avantajlı bir özelliktir.

AraĢtırmada da, öğrencilerin Ģekil oluĢturma sürecinde davranıĢlarının gözlenmesi ve gözlemler sonucunda öğrencilerin Ģekil oluĢturma çalıĢmaları sırasındaki biliĢsel süreçleri hakkında sonuca ulaĢmak hedeflendiğinden veri toplama yöntemi olarak, klinik mülakat yöntemi tercih edilmiĢtir.

AraĢtırma, Ginsburg‘in (1997) klinik mülakat yöntemi için vurguladığı özelliklerden bazılarını içermektedir. AraĢtırmanın içerdiği özellikler aĢağıda verilmektedir.

 Görevlerin standartlaĢtırılması

 Görevin içerdiği nesnelerin kullanımı

 ―Nasıl yaptın?‖ veya ―Neden?‖ soruları

 Konunun cevabına iliĢkin hemen ardından gelen açıklamalar

 Derhal hipotez ortaya koyma ve test etme

 Doğaçlama yapma özgürlüğü

 GörüĢmelerin belirli zaman dilimlerinde değerlendirilmesi

AraĢtırmanın dördüncü ve daha sonraki alt problemlerine yanıt aramak için tarama araĢtırması yapılmıĢtır. Büyük grupların, belli bir konu hakkında görüĢleri toplanmak istendiğinde tarama araĢtırmaları bu isteğe cevap verir. Bu araĢtırmaların temel amacı, evrenin özelliklerini tanımlamaktır (Fraenkel ve Wallen, 2003).

―Tarama modelleri, geçmiĢte ya da halen var olan bir durumu var olduğu sekliyle betimlemeyi amaçlayan araĢtırma yaklaĢımıdır. AraĢtırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koĢulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalıĢılır‖ (Karasar, 2007:77). Bu tür çalıĢmalar, genellikle hedef kitlenin cinsiyet, yaĢ ve sosyo-ekonomik durum gibi kiĢisel özelliklerinin tekil ya da iliĢkisel olarak betimlenmesini; bir olay ya da olguyla ilgili olarak var olan performansların, görüĢlerin, düĢüncelerin, tutumların veya bir baĢka psikolojik özelliğin tekil ya da bazı faktörlerle iliĢkileri bakımından betimlenmesini amaçlar (Büyüköztürk, 2001:2).

Tarama araĢtırmalarının, üç temel özelliği vardır (Fraenkel ve Wallen, 2003).

 Evrenin bazı öğelerini veya özelliklerini tanımlamak amacıyla bir gruptan bilgi elde edilir.

 Bilgi toplamanın en temel yolu sorular sormaktır. Grup üyelerinin sorulara verdikleri cevaplar, çalıĢmanın verilerini oluĢturur.

 Bilgi, evrendeki herkes yerine örneklemden toplanır.

Tarama modellerinde amaçlar soru cümleleri ile ifade edilir. Bunlar: ne idi, nedir, ne ile ilgilidir, nelerden oluĢmaktadır gibi sorulardır (Karasar, 2007:77). Bu sebeple, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin Ģekil oluĢturma ve Ģekli parçalarına ayırma beceri düzeyleri belirlenirken, farklı geometrik düĢünme beceri düzeyinde olan öğrencilerin Ģekil oluĢturma ve Ģekli parçalarına ayırma beceri düzeyleri belirlenirken; öğrencilerin Ģekil oluĢturma düzeylerinin, sınıflarına, cinsiyetlerine, matematik baĢarılarına ve geometrik düĢünme düzeylerine göre farklılık gösterip göstermediği araĢtırılırken tarama yöntemi kullanılmıĢtır.