Teşviklerin etkinliği açısından istatistiki değerlendirme analizleri kullanılmaktadır. Vergi teşvikleri nedeniyle vazgeçilen gelirin, bu gelirlerin alternatif fayda ve maliyetinin, ar-ge faaliyetlerinin orta ve uzun vadeli pozitif dışsallıklarının, firmaların ar-ge teşvikleri nedeniyle ilave olarak yaptıkları ar-ge yatırımlarının ölçülmesi ve ar-ge teşvik politikalarının tasarımının bu çerçevede yapılması amaçlanmaktadır.
Bu kapsamda Avrupa Birliği ülkelerinde yapılan çeşitli çalışmalar mevcuttur. Ar-ge'ye yönelik vergi teşviklerinin etkinliklerinin analiz edilmesinde “artış rasyosu”, “fayda maliyet rasyosu” ve “vergi hassasiyet rasyosu” gibi yöntemler kullanılmaktadır (Mohnen, Lokshin, 2008:91).
Ar-ge teşviklerinde genel amaç, firma ve yatırımcı kararlarını etkilemek suretiyle ilave ar-ge yatırım ve harcaması yapılmasının sağlanmasıdır. Bunun dışında uluslararası ar-ge yatırımlarının cezbedilmesi, üniversite ile işbirliğinin özendirilmesi ve daha önce ar-ge yapmamış firmaların bu alana yönlendirilmesi özel amaçlar arasında yer alabilir (European Commision, 2008:16).
Ülkemizde ar-ge harcamalarının işletmelerin ciro ve karlılıklarına olan etkisini inceleyen bir çalışmada incelenen firmaların Ar-Ge faaliyetlerine başladıktan sonraki satışlarında yukarı doğru bir ivme kazandığını görülmüştür (Kotan, 2011:60). Bu araştırmada ar-ge faaliyetinde bulunan firmaların 1999-2009 yılları arasında ve ge’ye başladıktan sonraki 4-5 yılı görebilmek için ar-ge’ye başlama yılı analizlerinde ise, 1999-2005 yılları arasında firmaların mali tabloları üzerinde çalışılmıştır. İMKB’ye kote olmuş her yıl değişen 257-334 arası firmanın 1995-2009 yıllarını içeren toplam 3,938 adet mali tabloları incelenmiş ve 106 adet firmanın bu dönem içinde ar-ge faaliyetinde bulunmuş olduğu tespit edilmiştir. Firmaların ar-ge öncesi ve ar-ge sonrası faaliyetleri kıstas olarak ele alındığı için bu kıstasa uyan 24 adet imalat sanayi firması belirlenmiştir. Bu 24 firmaya ait grafikler, 1995-2009 dönemini kapsarken hipotez testi için 1995-2009 döneminde ar-ge faaliyetine başlamış 40 firma (Hisse senedi değerlendirmesinde 38 firma) dikkate alınarak inceleme yapılmıştır. Bu firmaların hepsi imalat sanayiinde faaliyet göstermektedir. Alt sektör olarak 11 farklı sektör söz konusu olmuştur. Yapılan bu çalışma ve analizde, olağanüstü haller ve ekonomik krizler hariç, şirketlerin Ar-Ge harcamalarının orta veya uzun vadede isletmenin bilanço kalemlerinin artışını sağladığı ve şirket değerini yükselttiği görülmektedir (Kotan, 2011:73). Ar-Ge sonrası firmaların Ar-Ge harcamaları/Net satışlar oranı, Ar-Ge başlama yılının öncesine göre artarak devam etmiştir. Bu da firmaların satışlardaki artış ve
karlılık gibi performans göstergeleri arasında güçlü bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır (Kotan, 2011:74).
İsveç’te rastgele seçilen 1.767 imalatçı firma ile ilgili olarak yapılan bir çalışmada ise, düzenli ar-ge faaliyeti bulunan firmaların ara sıra ar-ge faaliyetinde bulunan firmalardan daha yüksek bir performans sergiledikleri görülmüştür. Bunun yanında ilginç bir şekilde ara sıra ar-ge faaliyetinde bulunan firmaların ar-ge faaliyetinde hiç bulunmayanlara göre performanslarının düşük olduğu ortaya çıkmıştır (Johansson, Lööf, 2008:22).
Firmaların ar-ge harcama verimliliğini analiz eden bir araştırmaya göre, Avrupalı büyük firmaların dünyanın diğer büyük firmalarına göre ar-ge harcamalarının daha pahalıya mal olduğu düşünülmektedir. Havacılık ve savunma sanayi üzerinde yapılan bu araştırmaya göre, Avrupalı firmaların çalışan başına ar-ge harcaması daha yüksekken, operasyonel karlılıkları ve gelirleri daha düşüktür (CSIS, 2009).
Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi Bilimsel ve Teknolojik Araştırmalar Komitesi araştırma ve geliştirmeye yönelik vergi teşviklerinin etkinliği konusunda detaylı analiz, anket ve benzeri çalışmalar yürütmektedir (Europenan Commission, 2006: 3). Bu çalışmada değerlendirmeye katılan 7 ülkenin saha araştırmaları çerçevesinde ideal olabilecek teşvik sistemlerine ilişkin ipuçları yakalanmaya çalışılmıştır. Teşvik sisteminde amacın açıklığı, doğrudan faydalara odaklanılması, firmalara davranışsal etkilerinin, makro etkilerinin tespiti, ilave değerlendirmeler yapılması, değerlendirme öncesi sağlıklı veri setlerine ulaşılması ve bağımsız değerlendirmeler yapılmasının önemi üzerinde durulmuştur (European Commission, 2006:13).
SONUÇ
Ar-ge harcamalarının yoğunluğunun fazla ve araştırmacı sayısının yüksek olduğu ülkeler gelişmiş ülkeler olup bunların bir kısmı ar-ge’ye vergi dahil dolaylı ve dolaysız teşvikler uygularken, bir kısmında vergi teşvikleri kullanılmamaktadır. OECD ülkelerinde vergisel teşvikler kadar, kamusal talep yanlı politikaların tercihi, patent ve fikri hakların aktif olarak korunması, kredi olanaklarına kolay ulaşılabilirlik, idari engellerin kaldırılması ve kolaylaştırmalar, ar-ge harcamalarının teşviki yanında ar-ge yoğun sektörlerin üretimlerinin desteklenmesi, işbirliği ve kümelenme yaklaşımları da önem arz etmektedir. Bu açıdan vergi teşvikleri uygulaması çok yoğun ve agresif olmayan batılı ülkelerde de yoğun ar-ge harcaması ve ar-ge tabanlı yüksek katma değerli üretim yoğunlukları görülebilmektedir. Bunlardan Finlandiya, Almanya, İsveç ve İsviçre yoğun teknoloji kullanan ekonomilere ve yüksek ar-ge yoğunluğuna sahip olmalarına rağmen bu konuda vergi teşvik mekanizmalarını kullanmıyor olmaları özel bir durumu ifade etmektedir.
Bunun yanında ar-ge harcamalarının desteklenmesi kadar telif ve patent haklarının korunma gücü, marka yaratma kapasitesi, rekabetçi ekonomik yapı, teknoloji yoğun üretim gücü, düşük işsizlik, yüksek eğitim, kayıtlı ekonominin varlığı iktisadi ve toplumsal kalkınma ve ilerleme için şarttır. Bu açıdan bakıldığında tüm bu gelişme alanlarının ar-ge harcamalarıyla paralel iyileşme göstermesi yapılan harcamaların verimliliği kadar önemlidir.
Ar-ge, multidisipliner ve çok boyutlu düşünülmesi ve analiz edilmesi gereken bir ekosisteme işaret etmektedir. Özellikle süreci yöneten ve destekleyen kurum, birim ve kanuni düzenlemelerin koordinasyonu, bürokrasinin azaltılması, faydacı yaklaşım sergilenmesi, üniversite-sanayi işbirliklerinin geliştirilmesi, fikri mülkiyet haklarının geliştirilmesi, akademik eğitim programlarının sanayi ile birlikte belirlenmesi önemli adımlarıdır.
(YASED, 2014: 22)
Ar-ge harcama verimliliği ve TZE araştırmacı sayısı ve harcanan araştırma geliştirme bütçelerinin mikro bazda işletme, sektör veya ülke ekonomisine katkısı açısından da değerlendirilmesi gerekir. Bu açıdan harcamayı finanse eden, yararlanan veya taşma (pozitif dışsallık) etkileri nedeniyle ölçme güçlükleri olsa da, nihai faydanın hesaplanması fayda/maliyet analizi yapılması önemli bir konudur.
Türkiye’nin uzun dönem büyüme ve gelişmeyi başarabilmesinin yolu olan ar-ge faaliyetlerini yapabilmesi için özel sektörün hem kamu sektörüyle hem de akademiyle aktif işbirliği sağlaması ve bu yönde etkin politikaların desteklenmesi ve uygun işbirliği ortamının yaratılması gerekir.
Ülkemizin global ar-ge pazarından pay alabilmesi için de yapılması gereken çalışmalar bulunmaktadır. Özellikle ülkemiz ölçeğinde ve rekabet içinde olduğumuz ülkelere göre daha iyi imkanların olduğu ülkelere kolaylıkla kayabilen global firmaların ar-ge yatırımlarını ülkemize çekebilmemiz için kamu, özel, üniversite ve sivil toplum kuruluşlarının üzerine düşenleri yapabilmesi gerekir.
KAYNAKÇA
AVRUPA KOMİSYONU (2007), FP7 in Brief, How to get involved in the EU 7th Framework Programme for Research, Luxembourg.
BATTELE, (2013) 2014 Global R&D Funding Forecast, 2013, Columbia.
BOZDOĞAN, M. N. (2008), Bölgesel Kalkınmanın Sağlanmasına Yönelik Vergi Özendirme Önlemlerinin Türkiye Açısından İncelenmesi Ve Etkinliğinin Analizi, Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Yayını, Yayın Sıra No:57, ISBN 978-9944-60-247-1, Ankara.
CENTER FOR STRATEGİC & INTERNATİONAL STUDİES (CSIS) (2009), Aerospace&Defense: Inventing and Selling Next Generation, Washington D.C.
DELOITTE (2009), Global R&D Survey.
DELOITTE (2014), 2013 Global Survey of R&D Tax Incentıves, 27.10.2014, http://www.deloitte.com/view/en_US/us/Services/tax/global-business-tax/r-and-d-and-goverment-incentives/Research-and-Development-Federal-Tax/
ERKİLETLİOĞLU, H. (2013), İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü, Dünyada ve Türkiye’de Ar-Ge Faaliyetleri. http://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/ar_07_2013.pdf (27.10.2014)
ERTAN, F. (2010), Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme (KOBİ’lere) Sağlanan Kamusal Ar-Ge Teşvikleri: Kamusal A-Ge Teşviklerinin KOBİ’ler Üzerindeki Etkilerine Yönelik Bir Anket Çalışması, Ankara.
EUROPEAN COMMISSION (2006), Evaluation and Design of R&D Tax Incentives, March 2006.
EUROPEAN COMMISSION (2008), Comparing Practices in R&D Tax Incentives Evalulation, Final Report, Brussels, October, 2008, http://ec.europa.eu/invest-in-research/pdf/download_en/rd_tax_incentives_expert_group_report2008_rtd_final1.pdf (15.11.2012)
FRASCATI KILAVUZU (2002), Araştırma ve Deneysel Geliştirme Taramaları İçin Önerilen Standart Uygulama, OECD, TÜBİTAK.
HARDY, K. (2014), Research&Development Tax Credit, IRDG, KPMG.
İKV (2004), Avrupa Birliğinin Bilim, Araştırma ve Eğitim Politikaları ve Türkiye’nin Uyumu, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, İstanbul.
JOHANSSON, B. LÖÖF, H. (2008), The Impact of Firm’s R&D Strategy on Profit and Productivity, CESIS Electronic Working Paper Series, Paper No. 156.
KARDAŞ, U. (2009), Avrupa Birliğinde ve Türkiye’de Ar-Ge Vergi Teşvikleri, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul.
KOSGEB (2010), Araştırma-Geliştirme, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı, PR0200, http://kosgeb.gov.tr/Pages/UI/Destekler.aspx?ref=6&refContent=68 (09.11.2012)
KOTAN, H. (2011), Ar-ge Desteğinin Şirket Satış, Karlılık ve Hisse Senedi Değerlerine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
KPMG (2012), R&D Incentives and Services, 2012, İrlanda.
MAİRESSE, J. IENTİLE, D. (2008), What Can We Learn From Structural Econometric Models for the Evaluation of R&D Tax Credit Policies, An Example and Some Thougths, Brussels.
MOHNEN, P. LOKSHIN, B. (2008), What Does It Take for an R&D Tax Incentive Policy to be Effective, Institut d’Economia de Barcelona.
OECD (2011a), Science, Technology and Industry Scoreboard 2011; http://www.oecd-ilibrary.org/sites/sti_scoreboard2011en/index.html? (27.10.2014)
OECD (2012a), Science, Technology and Industry Outlook 2012 Highlights, OECD.
http://www.oecd.org/sti/outlook/e-outlook/highlights/ (22.11.2014) OECD (2012b), Science, Technology and Industry Outlook 2012, OECD.
OECD (2013a), Science, Technology and Industry Scoreboard.
OECD (2013b), Main Science and Technology Indicators Database, www.oecd.org/sti/msti.html, June, 2013.
OECD (2014), Economic Surveys Norway 2014. 27.10.2014, http://www.oecd- ilibrary.org/economics/oecd-economic-surveys-norway-2014_eco_surveys-nor-2014-en
OECD (2011b), "Biotechnology R&D", in OECD, OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2011, OECD Publishing.
PARSONS, M. PHILLIPS, N. (2007), An Evaluation of the Federal Tax Credit for Scientific Research and Experimental Development, Canada Department of Finance, Working Paper.
TUNCEL, C. (2009), Ar-Ge Tabanlı Büyüme Modelleri ve Geç Sanayileşen Ülkeler İçin Politika Önerileri: Neoklasik ve Evrimci Büyüme Teorilerinin Karşılaştırmalı Analizi, Paper Presented At Econ Anadolu 2009: Anadolu International Conference in Economics, June 17-19, Eskişehir.
TÜBİTAK, (2012a) AB 7. Çerçeve Programı Ara Değerlendirme Raporu (1 Ocak 2007-30 Haziran 2012), Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (27.10.2014), http://www.fp7.org.tr/tubitak_content_files///Horizon2020/Horizon_2020_BTYK_Bilg i_Notu_26062012_v06.pdf
TÜBİTAK, (2012b) H2020: Yeni AB Araştırma ve Yenilik Çerçeve Programı, 2014-2020, Ankara (22.11.2014),
http://www.turboppp.org/turbo_content_files//HORIZON2020BTYKBilgiNotu.pdf TÜBİTAK-TTGV (1998), Bilim-Teknoloji-Sanayi Tartışmaları Platformu, Enerji Teknolojileri
Politikası Çalışma Grubu Raporu, Alt Grup Önerileri Toplamı, Ankara.
TÜBİTAK-TTGV (1998), Bilim-Teknoloji-Sanayi Tartışmaları Platformu, Enerji Teknolojileri Politikası Çalışma Grubu Raporu, Enerjinin Etkin Kullanımı ve Enerji Tasarrufu ile İlgili Teknolojiler – Alt Grup Raporu, Ankara.
UIS (2010), Measuring R&D, Technical Paper No: 5, Montreal.
UIS (2014), Unesco Institute for Statistics, (22.11.2014).
http://www.uis.unesco.org/Datacentre/Pages/instructions.aspx?SPSLanguage=EN WEF (2013) World Economic Forum, The Global Competitiveness Report, 2013-2014, Klaus
Schaw.
WEF (2014) World Economic Forum, The Global Competitiveness Report, 2014-2015, Klaus Schaw. Geneva.
YASED (2014) Türkiye’deki ArGe Ekosistemini Rakip Ülkelerden Daha İyi Seviyeye Getirmek İçin Program Önerisi, Aralık 2014, Ankara.
YILDIZ, A. (2010), Tüm Yönleriyle Teknokent ve Ar-Ge Teşvik Rehberi, Ankara SMMM Odası Yayınları, Ankara.
YÜCEL, İ. (2006) Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikaları ve İktisadi Gelişmenin Yönü, DPT Yayın No: 2690, Ankara.
Diğer İnternet Kaynakları
Avrupa Komisyonu Altıncı Araştırma ve Teknolojik Geliştirme Çerçeve Programı, http://ec.europa.eu/research/fp6/index_en.cfm (10.10.2012)
Avrupa Komisyonu Yedinci Araştırma ve Teknolojik Geliştirme Çerçeve Programı, http://ec.europa.eu/research/fp7/index_en.cfm (01.11.2012)
EU (2011), Industrial R&D Investment Scoreboard,
EU (2013), Industrial R&D Investment Scoreboard, 2013, European Union.
http://iri.jrc.es/research/scoreboard_2011.htm (15.10.2012)
http://www.kpmg.com/Global/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/taxnewsflash/Pages/irel and-research-development-tax-credit-changes.aspx (18.11.2012)
http://www.kpmg.com/IE/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/Research-Development/EMEA_Brochure7Nov12.pdf (18.11.2012)
http://www.kpmg.com/ie/en/services/tax/rd/pages/whatisrd.aspx, (18.11.2012)
http://www.taxand.com/news/publications/Taxand_Global_Guide_to_R_and_D_Tax_Incentives (18.11.2012)
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13630 (28.10.2014) www.investinfrance.org (15.11.2012)
SONNOTLAR
i Güvenilir ve karşılaştırılabilir istatistikler ve bu alanı izlemek için kullanılacak göstergeler, hayati önem taşıdığı için İtalya’nın Frascati kentinde toplanan uzmanlar ar-ge’ye ilişkin kavramları standardize eden Frascati Kılavuzunu hazırlamışlardır. Özellikle hizmet sektöründeki Ar-Ge istatistiklerini geliştirme ve Ar-Ge ile ilgili insan kaynakları hakkında daha ayrıntılı veri toplama başta olmak üzere çeşitli yöntembilimsel öneri ve ilkeleri güçlendirme gayreti içindedir.
Küreselleşme, Ar-Ge taramaları için yeni bir ortam oluşturduğundan, Kılavuz bu konuyu vurgulamak amacıyla sınıflandırmada bazı değişikliklerin yapılmasını önermiştir.
ii Sozkonusu Kılavuz, ülkemizde uygulanan 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve diğer teşvik ve destek uygulamaları açısından bağlayıcı olmamakla birlikte, yol gösterici bir kaynak niteliğindedir.
iii David Gelb, KPMG’s Global Head of R&D Incentives talks about the value of R&D incentives
and considerations for locating R&D activity,
http://www.kpmg.com/global/en/issuesandinsights/articlespublications/tax-views/2013-asia-pacific-tax-summit/pages/r-and-d-incentives.aspx (16.11.2014)
iv http://www.invest-in-france.org/Medias/Publications/1530/Tax-measures-to-promote-competitiveness-investment-in-France-2013.pdf (16.11.2014)
v http://www.invest-in-france.org/us/invest-in-france-agency.html (15.11.2012)
vi http://taj-strategie.fr/IMG/pdf/86-2-pdf_R_D_study_EN.pdf, s.14 (16.11.2014)
vii http://germany.ciipp.com/en/article-list-10087.html (18.11.2012)
viiihttps://www.kpmg.com/UK/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/PDF/Tax/A TLwebex%20slides%20%2012%20Feb%20final%20version%20v2.pdf (16.11.2014)
ix http://www.kpmg.com/IE/en/services/Tax/RD/Pages/WhatIsRD.aspx (16.11.2014)
x 12 sütundan oluşan bir endeks ile ülkelerin global rekabet gücünün nesnel bir şekilde ölçülmesi sonucu kullanılan Global Rekabet Gücü endeksi ülkelerin kalkınmışlık seviyesine ilişkin önemli ipuçları vermektedir. Söz konusu 12 sütundan ilk dördü temel gereksinimler endeksinde, altı tanesi verimlilik artırıcı grupta son ikisi de inovasyon ve sofistike faktörler endeksinde yer alır. İlk dört faktör sırasıyla; kurumlar, altyapı, makroekonomik çevre, sağlık ve temel eğitim, ikinci grup sırasıyla, yüksek eğitim, mal piyasaları verimliliği, işgücü piyasası verimliliği, finansal Pazar gelişimi, teknolojik hazırlık ve Pazar büyüklüğü, son ikisi de iş sofistik durumu ve inovasyondur (WEF, 2013: 9). Bu faktörler ve sütunlardan hiçbir tanesi yekdiğerinden bağımsız değildir.
Birbirini etkileyen ve iç içe geçmiş olan sütunların birbirini etkileme derecesi de eşit değildir. İlk grup faktörlere sahip ülkeler az gelişmiş veya gelişen ekonomiler iken ikinci gruptaki ülkeler verimlilik, üçüncü gruptaki ülkeler ise inovasyon odaklı ekonomilerdir. Türkiye’nin de içinde bulunduğu verimlilik eksenliden inovasyon eksenli ülkelere geçiş grubunda 22 ülke, faktör etkenden verimlilik eksenli ekonomiye geçiş grubunda 20 ülke, faktör eksenli 38 ülke, verimlilik temelli 31 ülke ve son olarak inovasyon odaklı 37 ülke yer almaktadır. Türkiye geçiş aşamasındaki 22 ülke arasından sıyrılırsa son aşamadaki 37 ülke arasına katılabilecektir. Türkiye 7 üzerinden 4.45 skorla 148 ülke arasından 44. sırada bulunmaktadır. Türkiye, 2013 yılı Raporuna göre geçen seneye göre iyi bir performans sergilemiş olmakla birlikte, makro ekonomik görünümü hafifçe kötüye gitmiş, enflasyonu biraz yükselmiş fakat Avrupa’nın çoğu ülkesinden daha iyi bir vaziyet göstermiştir. Türkiye’nin canlı özel sektörü, büyüyen pazarı, iç rekabeti, görece gelişmiş kurumları (49ncu), ulaşım ve hava ulaşım altyapısı ile ön plandadır. Türkiye insan kaynakları ve sağlık alanında (59ncu), yüksek eğitim (65nci), işgücü piyasaları (130ncu) ve son olarak kamu kurumlarının şeffaflığı (58nci) alanında bazı iyileştirmeler yapmalıdır (WEF, 2013: 29).
xi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13630
xii http://www.dunya.com/ar-geyi-yatirima-donusturen-sirketlere-10-milyon-lira-destek-207240h.htm
xiii Rakamları farklı yıllardan alınan ülkeler: Avustralya (2008), Kanada (2008), Şili (2008), Fransa (2008), Yunanistan (2007), İzlanda (2008), Kore (2008), Meksika (2007), Yeni Zelanda (2007), Güney Afrika (2008), İsviçre (2008) ve ABD (2007).
xivhttp://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13630&utm_term=istatistik,n%C3%BCfus,e nflasyon,sanayi,gsyih,demografi&utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter
xv http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13630
xvi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=10931 (14.11.2014)
xvii http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16199
xviii http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13630
xix http://www.oecd-ilibrary.org/science-and-technology/oecd-science-technology-and-industry-outlook-2012_sti_outlook-2012-en
xx 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun, Madde 3/1.