Ion Başlıklarında abakusu Ion kymationu bezeli örnekler Arkaik Dönemde abakuslu başlıkların ortaya çıkışıyla birlikte başlar, Roma Dönemi içerisinde de görülmeye devam eder541. Abakusa bezenen yumurtaların işleniş biçemleri, derin ve burgu şeklini almış volüt yayları M.S. 2. yy özelikleri göstermektedir (Kat. No: 44).
Attik-ion tipinde yapılmış başlığın yan yüzünde, ranke bezeli balteus yanlardan yuvarlak bir profille sınırlandırılmıştır. Rankeler farklı yönlere doğru kıvrılarak heliksler oluşturmuştur. Balteusda ranke bezemesi M.S. 2. yy‟dan itibaren görülmeye başlamaktadır.
Pulvinusuna çapraz yerleştirilmiş akanthus yaprakları yastık kısmını büyük oranda kaplamıştır. Pulvinusa bezenen akanthuslar tez örneğimizde olduğu gibi Stratonikeia dışında Sagalassos Agorasında542, Aizanoi Sütunlu Caddesinde543, Aphrodisias Tiberius Portiğinde544
, görülmektedir.
Yüksek kabartma şeklinde yapılmış yaprakları ortadan ayıran ana damar oldukça derin, kanallı yan yaprak damarları ise daha sığdır. Yaprak gözleri uzamış uçlara doğru iplikçikler tutmaktadır. Bu şekildeki akanthus yapraklarının benzerleri M.S. 2. yy içerisine tarihlenen Manisa Müzesi‟nden bir başlıkta545, Troya Müzesi‟nden546
Hadrianus Dönemi‟ne tarihlenen bir başlıkta da görülmektedir. Benzer örneklerden de anlaşıldığı gibi başlık tarih olarak M.S. 2. yy ortalarına ait olmalıdır.
3.5.2 Grup 21’in BaĢlığı
Başlığın bir ön yüzü korunmuş, ikinci kullanımdan dolayı yastık kısmı sütun oturma düzlemine kadar tıraşlanmıştır (Kat. No: 45). Abakusu bezemesiz, echinusuna Ion kymationu bezenmiştir. Yumurta ve ok uçlarının yalnızca uçları korunmuştur. Ok uçları yumurtalara bitişik şekilde yapılmış ve sütun oturma düzlemine kadar ulaşmaktadır. Volüt yayları arası derin işlenmiş, volüt kıvrımlarının üst kısmı ise bombelidir.
541
Abakusunda Ion kymationu bezeli örneklerin çok olmasından dolayı, burada tanınmış yapılardan Efes Artemis, Didyma Apollon, Priene Athena, Magnesia Artemis, Aizanoi Zeus Tapınakları örnek verilebilir. 542 Vanteput 1997, 120-122, Pl. 64. 2-3. 543 Vanteput 1997, 120-122, Pl. 68. 2. 544 Vanteput 1997, 120-122, Pl. 73. 4. 545
Bingöl 1980, Kat. Nr. 200, Taf. 32. 546
Başlığın yan yüz, konsol kısmına üçgen göbekten çıkan açık ve kapalı palmet dizisi bezenmiştir. Palmetler üçerli taç yaprağı ve eksen yaprağından oluşmaktadır. Açık palmetin taç yapraklarının uçlarında, içeriye doğru çentikler oluşmuştur. Alçak kabartma şeklinde yapılmış açık palmetin alt dalları, filiz şeklinde açılmış ve küçük heliksler oluşturmuştur.
Başlık form olarak yalnızca Stratonikeia‟da örneklerine rastladığımız konsollu başlıklardandır. Konsol yüzeyine bezenen palmetler bize tarihsel ipuçları vermektedir547
. Açık ve kapalı palmetlerin benzer örnekleri Hadrianus Dönemi‟ne tarihlenen Perge Sütunlu Caddesi‟nde548
, M.S. 2. yy içerisine tarihlenen Pergamon Müzesi‟nden yapısı bilinmeyen bir başlıkta549
ve Asklepion Sütunlu Caddesi‟nde550 görülmektedir. Benzer örneklerden de anlaşıldığı gibi başlık M.S. 2. yy ortalarına ait olmalıdır.
3.5.3 Grup 22’nin BaĢlıkları
Ölçü ve bezeme özeliklerinden yola çıkılarak Kat. No: 46 ve 47 numaralı başlıklar aynı yapıya ait olmalıdır. Bu yüzden bunlar aynı grup altında değerlendirilmiştir. Başlıkların echinusunda, abakusunda ve volüt yaylarında kırıklar yüzeyinde ise aşınmalar vardır. Her iki başlığında abakusunda Lesbos kymationu bezenmiştir. Lesbos yapraklarının ve ok uçlarının formları bozulmuştur. Önyüzü daha iyi korunmuş durumdaki 47 numaralı başlığın echinusuna beş adet yumurtadan oluşan Ion kymationu bezenmiştir551. Yumurta ve kabuk arasındaki kanalın derin işlenmesi sonucu, yumurta kabuktan ayrılmış, yanlarda iplikçikler tutmaktadır. Yumurtalar arasındaki ok uçları ise sütun oturma düzlemine kadar ulaşmaktadır. Volüt kıvrımları arası derin işlenmiş, volüt gözü ise disk şeklindedir.
Başlıkların önyüzlerinin genel görünümlerine baktığımız zaman echinusun yukarı yönde çıkması sonucu abakusa yaklaşmış, buna bağlı olarak kanaliste daralmaya başlamıştır. Bu şekildeki kanalis formu ve beş yumurtalı echinuslu başlıkların yakın benzerleri M.S. 2. yy içerisine tarihlenen Manisa Müzesi‟nden552
bir başlıkta, Miletosta553 M.S. 2. yy‟ın 2. yarısına tarihlenen Ionik portiğin başlıklarında görülmektedir.
547
Açık ve kapalı palmet kuşağının tip ve gelişimi hakkında detaylı bilgi için bkz. Bingöl 1980, 104-108. 548
Bingöl 1980, Kat. Nr. 247, 249, Taf. 35. 549
Bingöl 1980, 107, Kat. Nr. 223, Taf. 35. 550
Bingöl 1980, Kat. Nr. 74-75, Taf. 34. 551
Beş yumurtalı echinus tipleri hakkında geniş bilgi için bkz. Bingöl 1980, 45. 552
Bingöl 1980, Kat. Nr. 200, Taf. 4. Manisa Müzesi‟ndeki başlıkta farklı olarak abakusta Ion kymationu bezenmiştir.
553
Başlıkların yanyüz bezemelerine baktığımızda, balteusların aynı, pulvinuslarının bezeme ikonografilerinin birbirinden farklı oldukları görülmektedir554. Defneyaprağı bezeli balteuslar urgan motifi ile sınırlandırılmıştır Yüksek kabartma şeklinde yapılmış defneyaprakları, doğal görünümlerini yitirmiştir.
Pulvinusunda altta yatay yerleştirilmiş yarım akanthus yapraklarının uçları sivri, yaprak gözleri ise uzundur. akanthustan çıkan kalın yaprak filizleri farklı yönlere yönelmiştir. Filizler ile akanthus arasındaki boşluklar her iki tarafta da beş yapraktan oluşan rozetle doldurulmuştur. Pulvinusunda rozet bezemesi olan benzer örnekler, Hadrianus Dönemi‟ne tarihlenen Pergamon Asklepiondaki kuzey portiğin başlıklarında görülmektedir555. Yapının diğer örneğinin (Kat. No: 47) pulvinusun üst ve alt kısmına yarım, ortasına ise tam akanthus yaprağı yatay şekilde bezenmiştir. akanthus yapraklarının uçları sivri, yaprak gözleri uzun, yaprak damarları ise derin işlenmiştir. Stratonikeia başlığına benzer akanthuslu örnekler; Hadrianus Dönemi‟ne tarihlenen Pergamon Asklepion Kuzey Portiği‟nde556, M.S. 2. yy‟ın 2. yarısına tarihlenen Aphrodisias Tiberius Portiği‟nde557
bulunmaktadır.
Başlığın gerek önyüzünün, gerekse yan yüzünün benzerleri, örneklerinden de anlaşıldığı gibi M.S. 2. yy‟ın ortalarında inşa edilmiş bir yapıya ait olmalıdır. Buluntu yeri bilinmeyen başlığın nasıl bir yapıda kullanılmış olduğunun kesin bir cevabı olmasada bir öneri sunulabilir. Mevcut verilerle başlıklar, küçük ölçüleri ile iki katlı bir yapıda, muhtemelen bir çeşme yapısında kullanılmış olabilir.