Anne Sütünün Sağılması, Saklanması ve Kullanılması

Bebeklerin prematüre veya yetersiz emme kapasitesine sahip olması nedeniyle bebekler emzirme sırasında memeyi tam olarak boşaltamadığında annenin emzirmeden sonra elle veya bir süt pompası yardımıyla sütünü boşaltması süt üretimini arttırmada önemli bir yaklaşımdır (Langkamp and Girardet 2006, Kielbratowska et al 2010). Bu amaçla ikiz bebek anneleri süt miktarını arttırmak ve sonrasında kullanmak için süt sağma yöntemini kullanabilirler (Geraghty et al 2005). Sağma işlemine doğumdan sonra özellikle ilk 6-12 saat içinde başlanması önerilmektedir (Leonard 2003, Damato 2005, Gromada 2007). Ayrıca bazı durumlarda (örneğin; bebeklerin emme yeteneğinin olmaması, ileri derece prematüre olmaları, bebeklerden birinin ya da ikisinin yoğun bakım ünitesinde tedavi görüyor olması ve ya hasta olması) bebekler emzirilemediğinde sütün sağılarak kap, kaşık ve sonda ile verilmesi en iyi alternatif yoldur (Damato, Dowling, Madigan et al 2005, Multiple Births Foundation 2011, Whitford et al 2015). Bebeklerin kendi annesinin sütü verilemediği durumlarda başka bir annenin sütünün formül mamadan daha iyi bir seçenek olduğu önemle vurgulamaktadır (Multiple Births Foundation 2011, Quigley and McGuire 2014).

41 2.3.7.1. Süt sağma rutini

Süt sağma işlemi ikiz bebeklerin emzirilme rutini ile benzerdir. Yenidoğan bir bebek 24 saatte en az 8 kez çoğunlukla 12-14 kez anne sütü almaktadır. Emzirme süresi bebekten bebeğe değişiklik göstermekle birlikte 10-40 dakika arasındadır. Süt sağma işlemi de emzirme sıklığını ve süresini taklit ederek günde 8-10 kez, toplamda 100-140 dakika sürmektedir. Doğumdan sonra ilk 2 hafta sütün artması için kritik bir dönemdir. Bu kritik dönemde sütün günde 8 kez mümkünse 10 kez sağılması ile doğum sonrasındaki 2 hafta ve sonrasında sütün artması arasında olumlu ilişki bulunmaktadır. Anneler süt sağma rutinini düzenli bir şekilde geliştirdiklerinde sütlerini arttırmada başarılı olurlar (Geraghty et al 2005, Gromada 2007). Sağma işleminden önce meme masajının yapılması, süt inme refleksini uyarmakta, sütün miktarını ve içeriğini geliştirmektedir. Annenin bebeklerini erken sütten kesmesi veya formül mamalar ile desteklemesine gerek kalmadan kendi sütü ile beslemesine fırsat sağlamaktadır (Bowles 2011). Bunun yanında ikiz bebek sahibi annelerin sütünü sağma işleminde çift sağımlı pompayı tercih etmesi de süt miktarının artırmaktadır. Bu uygulamaların yanında süt sağma işlemi sırasında bebeğinin fotoğrafına bakması, sesini dinlemesi, bebeğinin kullandığı battaniye, kıyafeti vb. koklaması, bebeği yoğun bakımda ise bebeğini görerek konuşması sağma işlemini kolaylaştırır ve süt miktarının artmasını sağlar (Gromada 2007, Multiple Births Foundation 2011, Becker, Smith and Cooney 2015).

2.3.7.2. Süt Sağma Yöntemleri

İkiz bebek sahibi anneler tek bebek sahibi anneler gibi sütlerini elle veya el pompası ya da elektrikli pompa arayıcılığı ile sağabilirler.

2.3.7.2.1. Anne sütünün elle sağılması

Sütün sağılmasında en kolay ve ekonomik yol elle sağmadır. Bu işlem için öncelikle ellerin yıkanmasına ve süt sağılan kabın temiz olmasına dikkat edilmelidir. Süt sağmadan önce memelere dairesel hareketler ile masaj yapılmalıdır. Avuç içi kullanılarak omuz altı, koltuk altı, memenin alt kısmı, sternumun üzeri gibi memenin farklı noktalardan başlanarak meme başına doğru nazikçe sıvazlanır (Bowles 2011). Meme masajı sırasında eğer bebek annenin yanında değilse bebeğe ait bir fotoğrafa bakması, kıyafetine dokunması veya sesini duyması süt inme refleksini olumlu yönde etkilemektedir (Gromada 2007, Becker et al 2015).

42

Masajdan sonra anne hafif öne eğik pozisyonda rahat bir şekilde oturur. Sol elinde memeyi sağarken sağ elindeki kabın içerisine sütü toplar (Bowles 2011). Baş parmağı memenin üzerinde areolanın kenarına diğer parmakları ise memenin alt kısmını destekleyerek işaret parmağı da memenin altında areolanın kenarına yerleştirilmektedir. Baş ve işaret parmağı ile memenin altındaki dokuyu hissedilecek kadar sıkıştırılarak bastırılmalıdır. Sütü boşaltmak için sıkma ve serbest bırakma tekniği kullanılarak ritmik (annenin isteğine düzenli hız ve basınç) olarak sürdürülmektedir Meme başı dışarıya doğru çekilmemeli ve sert hareketlerden kaçınılmalıdır. Emzirme süresine benzer olarak bu işlemi 15-20 dakika sürdürmek gerekmektedir. İşlem her iki meme için de uygulanmaktadır. Süt sağma işleminden önce ılık duş alınması, banyoda memelerin ılık su dolu kap içine konulması ya da memeler üzerine ılık bez konulmasının ardından masaj yapılması sert ve ağrılı olan memelerin elle daha kolay sağılmasını kolaylaştırmaktadır (Bowles 2011, Bal yılmaz ve Bolışık 2013, Taşkın 2014, Aslan 2015).

2.3.7.2.2. Anne sütünün el pompası ile sağılması

Anne sütü sağılmadan önce eller yıkanmalıdır. El pompasının huni kısmı memeye düz ve tam bir şekilde yerleştirilmelidir. Memenin etrafından hava sızıntısı olmadığından emin olunmalıdır. Pompanın pistonu yumuşak hareketler ile ritmik olarak çekilip bırakılmalıdır. İşlem ritmik olarak devam ettirilmelidir (Gromada 2007, Gerathy et al 2005). Sağma işleminden sonra pompa sıcak ve sabunlu suyla yıkanarak durulanmalıdır. Bulaşık makinesinde de uygun ısıda yıkanabilir. Bulaşık makinesi imkanı yoksa süt pompası yıkandıktan sonra kaynatılması önerilmektedir (Başkale ve Serçekuş 2014).

2.3.7.2.3. Anne sütünün elektrikli pompa ile sağılması

Elektrikli pompalar tek veya çift sağımlı olmak üzere iki şekildedir. İkiz bebeklerde çift sağımlı pompanın kullanılması süt miktarının artırması ve anneye zaman kazandırması açısından önerilmektedir (Gromada 2007, Szucs et al 2009). Pompanın memeye yerleştirilecek kısmı areolanın üzerine ve meme ucu tam ortasına gelecek şekilde yerleştirilmeli, sağmaya makinenin en düşük sağma gücünden başlanarak aşamalı olarak artırılmalıdır (Başkale ve Serçekuş 2014).

43

2.3.7.3. Sağılan anne sütünün saklanması ve kullanılması

Sağılan anne sütü uygun koşullarda saklanarak daha sonra bebeklere verilebilir. Kısa süreli (72 saat) saklamalarda plastik poşetlerin, uzun süreli saklamalarda sert plastik veya cam kapların kullanılması önerilmektedir (Başkale ve Serçekuş 2014).

Tek kullanımda fazla olan sütün atılmaması için sağılan anne sütü 60-120 ml arasında olmasına dikkat edilmelidir. Saklama kabı üzerine sütün sağıldığı tarih ve saati yazılmalıdır (Bal yılmaz ve Bolışık 2013). Sağılan anne sütü oda ısısında (19 - 26ºC) 3 saat, buzdolabında (0 - 4 ºC) 3 gün, Derin dondurucuda (-18 ºC’nin altında) 3 ay değerini kaybetmeden saklanabilir ( https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/11801,anne-sutunun-onemipdf.pdf?, Erişim tarihi: 03 Mart 2018). Buzdolabında saklanacak anne sütü dolabın orta rafında ve arka tarafında saklanmalıdır (Başkale ve Serçekuş 2014).

Dondurulmuş anne sütü buzdolabında ya da ılık suyun içinde çözdürülmelidir. Çözdürülen anne sütünün mikrodalga fırında ısıtılması sütün immünolojik, doğrudan ateşte ısıtılması ise antienfektif özelliklerinin zarar görmesine neden olur (Balyılmaz ve Bol Işık 2013, Başkale ve Serçekuş 2014). Bu nedenle süt ılık su dolu bir kabın içine konarak (benmari yöntemi) ısıtılması önerilmektedir. Enzim aktivitesinin kaybına yol açmaması için sütün 40ºC’nin üzerinde ısıtılmaması gerekmektedir (Başkale ve Serçekuş 2014). Buzu çözdürülen sütün karışmasını sağlamak için bebeğe verilmeden önce hafifçe çalkalanmalıdır. Eritilen süt tekrar dondurulmamalıdır (Balyılmaz ve Bol Işık 2013, Başkale ve Serçekuş 2014).