ĠĢ Anlamı Alanında Yapılan AraĢtırmalar

2.2.4 ĠĢ Anlamı Alanında Yapılan AraĢtırmalar

Çok sayıda araĢtırmada anlam hissinin önemi bireyin yaĢamının diğer önemli yönleriyle karĢılaĢtırılarak incelenmiĢtir. 1980‟li yıllarda “ĠĢ anlamı” projesinde; sekiz farklı ülkeden yaklaĢık 14.000 katılımcı üzerinde geniĢ kapsamlı bir araĢtırma yapılmıĢ ve bu çalıĢma iĢ anlamı alanında yapılan önemli çalıĢmalardan birisi olarak alanyazında yerini almıĢtır.

ÇalıĢmada araĢtırma takımı farklı ülke ve kültürleri iĢ anlamı açısından kültür, yaĢ ve sosyo ekonomik statü gibi değiĢkenler açısından incelemiĢtir. AraĢtırma sekiz temel amaçları Ģunlardır: katılımcıların ve grupların temel anlam Ģablonlarını belirlemek; bu Ģablonlar açısından bireysel ve grupsal farklılıkları anlamak; bu Ģablonların bireyde ve sosyal yapıda oluĢturduğu sonuçları incelemek ve her bir Ģablondaki iĢ gücü popülasyonunu tahmin etmek. AraĢtırmadan elde edilen bulgular üç temel Ģablonu göstermiĢtir: iĢi merkeze alma, çalıĢmaya yönelik sosyal kurallar ve değerli iĢ çıktıları ve tercihleri (Harrison, 2008).

MOW (1987) çalıĢmasında dikkat çeken diğer bir bulgu ise bireylerin çalıĢmalarının temel nedeninin ekonomik kaygılar, ikinci nedenin ise kendini ifade etme gereksinimi olmasıdır.

Bu kendini ifade etme ihtiyacı ilginç bir iĢ yapma, birey-iĢ uyumu, özerklik ve değiĢiklik gibi boyutlar içermektedir. Ġlginç iĢ; tüm yaĢ gruplarında ve her iki cinsiyette en önemli boyut olarak bulunmuĢtur (Edwards, 2005). Ayrıca bu çalıĢmada katılımcıların iĢlerine yönelik algıları incelenmiĢ ve Japonya ve Yugoslavya gibi farklı sekiz ülkeden bireyler;

iĢlerinin yaĢamlarının en önemli yönü olduğunu ve kendileri için aile, eğlence, sosyal yapı ve dinden daha ön planda geldiğini belirtmiĢtir (MOW, 1987). Belçika, Britanya, Almanya, Ġsrail, Hollanda ve Amerika BirleĢik Devletlerinden katılan bireyler ise ailelerinden sonra en önemli olan Ģeyin iĢleri olduğunu ifade etmiĢtir. 1990‟lı Aynı ekibin yürüttüğü ve Belçika, Almanya, Ġsrail, Japonya, Amerika BirleĢik Devletlerinden bireylerin katıldığı

21

ikinci bir çalıĢmalarda da benzer bulgular elde edilmiĢtir. Bu çalıĢmalarda Almanya dıĢında diğer tüm katılımcılar için iĢin, aileden sonra en önemli yaĢam alanı olduğu bulunmuĢtur. Alman çalıĢanlarda ise eğlence ikinci, iĢ ise üçüncü derecede önemli olarak bulunmuĢtur (Harpaz ve Fu, 2002).

Kuzey Amerika, Avrupa ve Pasifik Asya‟dan 100.000 birey üzerinde yürütülen diğer geniĢ bir kapsamlı bir çalıĢmada; Kelly Global Work Force Index (2009), katılımcıların %51‟den fazla bir oranının, dünyaya ve insanlara daha anlamlı bir katkı sunma imkânı olursa, mevcut iĢlerindeki rollerinden daha düĢük ve önemsiz bir rolü veya daha düĢük ücretli bir iĢte çalıĢmayı kabul etmeye hazır oldukları bulunmuĢtur. Yönetici eğitimi programına katılan bireyler üzerinde yürüttüğü çalıĢmasında ise Holbeche (2004), yönetim kurulunda görev yapan bireylerin %63‟ünün, orta düzey yöneticilerin %72‟sinin ve müdür ve direktörlerin ise %69‟unun yaptıkları iĢten daha yüksek düzeyde anlam hissi elde etmenin yollarını aradıklarını saptamıĢtır. Bu sonuçlar bireylerin yaptıkları iĢ ve içindeki bulundukları örgütlerde yerine getirdikleri roller açısından anlamlılık hissinin diğer birçok doyum aracından ve mesleki değerden daha önde geldiğine iĢaret etmektedir.

Mitroff ve Denton (1999), insan kaynakları uzmanları üzerinde yürüttüğü çalıĢmasında, katılımcıların iĢlerine anlam katan değiĢkenlerin neler olduğunu incelemiĢtir. Elde edilen bulgular katılımcıların; iĢin ilginç olması, birey olarak potansiyellerine kullanmalarına imkân sunması ve iyi bir etik organizasyon mantığının bulunması gibi değiĢkenleri önemsemiĢtir. Para ve kazanç ancak beĢinci sırada önemsenmiĢtir.

Isaksen (2000) iĢ anlamı ve iĢ anlamıyla iliĢkili diğer değiĢkenlere yönelik derin bir analiz yaptığı araĢtırmasında, 28 çalıĢanla görüĢmeler yapmıĢ ve onların çevrelerini gözlemlemiĢtir. Bulgular, stresli çalıĢma koĢullarına rağmen, çalıĢanların %75‟inin iĢlerinde anlam hissi elde ettiklerini göstermiĢtir. Katılımcıların iĢ anlamına yönelik tanımlarına bağlı olarak Isaksen iĢ yerinde anlam hissine yönelik 8 boyut belirlemiĢtir: (1) iĢyerine ve onun prosedürlerine bağlı kalarak elde edilen anlam (bu kategori; iĢyerine veya iĢe bağlılığın çalıĢanın kimliği ve öz-saygısı için çok önemli olduğunda geçerlidir), (2) iĢ yerinde sosyal iliĢkilerle meĢgul olma sonucunda elde edilen anlam, (3) iĢi, daha geniĢ bir anlam bağlamının gerekli bir parçası olarak okuma sonucunda elde edilen anlam (bu kategori, iĢin para veya bireyin aile, özel yaĢamı ve geleceği için ödüller sağladığı için anlamlı olduğu durumlarda geçerlidir.), (4) ĠĢi bir eğlence ve öğrenme süreci olarak görme aracılığıyla elde edilen anlam, (5), ĠĢyerinde üretken olma sonucunda elde edilen gurur ve sorumluluk duyguları aracılığıyla elde edilen anlam, (6), ĠĢin diğer insanların iyiliğine

22

katkıda bulunduğu hissi aracılığıyla elde edilen anlam, (7) ĠĢ süreçleri, rutinleri ve koĢullarının geliĢmesine katkıda bulunma hissi aracılığıyla elde edilen anlam ve (8) Özgürlük hissi veren bir özerklik deneyimi aracılığıyla elde edilen anlam (Isaksen, 2000).

Silverthorne (2002) araĢtırmasında, cinsiyet ayrımcılığı deneyimlerine rağmen, yaptığı iĢten anlam duygusu elde eden, kariyerlerinin ortalarında bulunan ve gelir düzeyi yüksek olan 10 kadınla görüĢme yapmıĢtır. Bu çalıĢmada iĢ anlamı hissine katkıda bulunan dört boyut elde edilmiĢtir: özerklik, iĢ aile dengesi, iĢyeri iliĢkileri ve benlik hissi. Bulgular bu profesyonel kadın çalıĢanların yaptıkları iĢi kendi baĢına anlamlı gördüklerini ortaya koymuĢtur.

Hodson (2002) iĢ anlamını etkileyen değiĢkenleri incelediği ve 108 birey üzerinde yürüttüğü çalıĢmasında iĢ anlamının, iĢ doyumu ve iĢ özerkliği ile pozitif, iĢ arkadaĢlarıyla çatıĢma yaĢama ile negatif iliĢkili olduğunu bulmuĢtur. Bessette (2003), 102 katılımcı üzerinde yürüttüğü araĢtırmasında, iĢ anlamının, topluluk hissi ve örgütsel iklim pozitif iliĢkili olduğunu bulmuĢtur.

Harpaz ve Fu (2002) farklı ülkelerden çeĢitli iĢ kollarında çalıĢan bireylerin %65-95 oranının mevcut iĢlerinde, ekonomik gereksinimlerini dikkate almadan çalıĢmaya devam ettiklerini bildirmiĢtir. Onlara göre toplumun değerler sistemi değiĢmeden iĢ “bireyin yaĢamına ekonomik, sosyal ve bireysel kimlik formlarında katkı sunmaya devam eden temel bir kaynak” (s. 663) olmaya devam edecektir. May, Gilson ve Harter (2004), 213 iĢ gören üzerinde yürüttükleri araĢtırmalarında iĢ anlamının; iĢe bağlanma, güven hissi, iĢi zenginleĢtirme, iĢ görev uyumu, iĢ arkadaĢlarıyla iliĢkiler, yöneticilerle iliĢkiler ile pozitif iliĢkili olduğunu bulmuĢtur. Bu araĢtırmada ayrıca iĢ anlamı hissinin, iĢi zenginleĢtirme, iĢe bağlanma ile iĢ rol uyumu ve iĢe bağlanma arasındaki iliĢkilerde tam aracılık etkisine sahip olduğu saptanmıĢtır.

Bireylerin yaptıkları iĢ ve aktivitelerden anlam hissi elde etmeleri diğer bir deyiĢle iĢ anlamı hissi, psikolojik, fizyolojik ve sosyal anlamda iyi olmanın önemli bir etkenidir (Chalofsky, 2003; Keyes, 2007; Clausen ve Borg, 2011). AraĢtırmalar iĢ anlamı hissinin bireysel kimliğin ifadesinde de önemli oranda katkı sunduğuna dikkat çekmektedir (Baumeister ve Vohs, 2005; Chalofsky, 2003; Pratt ve Ashforth, 2003).

Harrison (2008), 170 otel yöneticisi üzerinde yaptığı araĢtırmasında bireylere yaptıkları iĢe anlam katan bir aktivitenin çeĢitli değiĢkenler üzerindeki etkisini incelemiĢtir. Bu çalıĢmadan elde edilen bulgular iĢ anlamı hissine katkıda bulunan bir aktivite ile meslek