Anketlerin hazırlanması

Anketler hazırlanmadan önce bu konuda daha önce yapılmış olan araştırmalar incelenmiş ve akustik parametrelerin değerlendirilmesi konusunda Barron’un anketi daha detaylı ve anlamlı bulunduğu için başlangıç noktası olarak alınmıştır [3]. Müzisyen ve dinleyici anketlerinin hazırlanması aşamasında, anketlerde kullanılan terimlerin müzisyenler tarafından kullanılan terminolojiyi doğru bir şekilde yansıtabilmesi için İ.T.Ü. Türk Müziği Konservatuarı ve İ.T.Ü. Dr. Erol Üçer Müzik İleri Araştırmalar Merkezi (MIAM)’ndeki müzisyenlere başvurulmuştur. Bunun sonucunda hem müzisyenler hem de anketleri dolduran kişiler için ortak akustik terimler oluşturulmuştur. Ayrıca, müzisyenlerin görüşleri doğrultusunda anketlerde iyileştirme ve düzeltmeler yapılmış ve dinleyicilerin terimleri daha doğru bir şekilde anlayıp, anketi doğru bir şekilde doldurabilmeleri için terimlerin altına kısa birer açıklamaları da eklenmiştir.

Daha sonra, dinleyici anketlerinin biraz daha detaylandırılmasına karar verilerek dinleyicilerin müzik bilgisini ölçmeye yönelik yeni anket ölçekleri eklenmiştir. Bu bölümler için T.J.Cox ve B.M.Shield’in araştırmalarında kullandığı dinleyici anketi örnek alınmıştır [26].

Anketlerin ilk taslağı Boğaziçi Oda Orkestrasının Sabancı Üniversitesi Konser Salonunda verdiği konser sırasında müzisyenlere ve dinleyicilere dağıtılarak test edilmiştir. Bu anketlerin sonuçlarına bakılarak seçilen dört salonda performansların değerlendirilmesi için anketler uygulanmadan önce gerekli değişiklikler yapılmıştır. Müzisyen anketleri ilk formunda sadece parametreleri değerlendirmeye yönelik bir bölümden oluşmakta iken deneme sonrasında anketlere yeni bölümler eklenmiştir; örneğin, mimari değerlendirme bölümü ve dinleyici olarak araştırılan salonları değerlendirmeleri gibi. Anketlerle ilgili detaylı bilgi sonraki başlıklarda verilmektedir. Katılımcılara dağıtılan anketlerde, katılımcıların her salon için seçilen akustik parametreleri 1’den 10’a kadar bir ölçekle değerlendirmeleri istenmiştir. Ölçeklendirme sisteminde her değere karşılık gelen anlamlar ekil 4.12’de gösterilmiştir. Ölçek sınıflandırmalarının yanında değere karşılık gelen sıfat tanımlayıcılarda (ör; uzak-samimi) ana ölçeğin iki ucunda verilmiştir. Fakat denekleri yanıltmamak için pozitif tanımlar sağda, negatif tanımlar ise solda verilmiştir.

10 9 8 7 6 5 4 2 3 1 İYİ KABUL EDİLEBİLİR ORTALAMA

ZAYIF ÇOK İYİ

70

Katılımcıların seçilen parametrelerin yanında toplam akustik etkiyi de 1’den 7’ye kadar olan bir ölçek sisteminde değerlendirmeleri istenmiştir. Ölçeklendirme sisteminde her değere karşılık gelen anlamlar ekil 4.13’de gösterilmiştir. Bu son ölçekte Barron’ın araştırmasında kullandığı anketde olduğu gibi, sürekli bir ölçek yerine tanımlayıcılarında altında belirtildiği bölümlendirilmiş bir ölçeklendirme kullanılmıştır [3]. Böyle bir ölçeklendirmenin yararı, salonları genel akustik açısından değerlendirirken bir numara değeriyle ifade etmektense “iyi - çok iyi” gibi bir öznel değerlendirme ile salonun tanımlanmasına olanak sağlamasıdır.

ORTALAMA ÇOK İYİ

7 6 5 4 2 3 1 KABUL EDİLEBİLİR ZAYIF

ÇOK ZAYIF İYİ MÜKEMMEL

ekil 4.13. Toplam akustik etki derecelendirme sisteminin açıklaması. Dinleyici anketleri

Dinleyici anketleri her salon için ayrı ayrı hazırlanmış olup iki sayfa, altı bölüm ve 23 sorudan oluşmaktadır. Anketin başlangıcında katılımcıların anketin amacını anlayabilmeleri için kısa bir açıklama yapılmıştır. Anketi oluşturan bölümler aşağıda sıralanmıştır:

A.Kişisel bilgiler: Bu bölümde dinleyicilerin yaşı ve cinsiyet bilgileri sorulmaktadır. B.Mimari - form ve görsel algı: Dinleyicilerin salonu mimari ve hacimsel olarak algılamalarını değerlendirmeye yönelik dört sorudan oluşan bir bölümdür. Bu bölümde dinleyicilerin;

- Salon içerisinde oturdukları alanı sıra, koltuk ve oturma alanı olarak belirtmeleri,

- En favori oturma alanlarını işaretlemeleri,

- Sahneyi görüşlerini 5 derecelik bir derecelendirme sistemi üzerinde değerlendirmeleri,

- Mimari beğenilerini 5 derecelik bir derecelendirme sistemi üzerinde değerlendirmeleri istenmiştir.

C.Müzik bilgisi: Dinleyicilerin herhangi bir müzik bilgilerinin olup olmadığı yani müzik kulakları olan deneyimli dinleyiciler mi yoksa deneyimsiz dinleyiciler mi olduklarını ölçmeye yönelik 5 sorudan oluşan bir bölümdür. Dinleyicilere;

- Değerlendirilen salonda bir yıl içerisinde kaç kez bir konsere katıldıkları, - Diğer salonlarda bir yıl içerisinde kaç kez bir konsere katıldıkları, - Herhangi bir müzik enstrümanı çalıp çalamadıkları,

71

- Konserde çalınan bölümlerinin herhangi birinin kaydına sahip olup olmadıkları sorulmuştur.

D.Ses yüksekliği: Dinleyicilere ulaşan sesin ya da çevrelerinde üretilen seslerin dinleyiciler tarafından nasıl algılandığını değerlendirmeye yönelik 3 sorudan oluşan bir bölümdür. Dinleyicilere;

- Seyirci gürültüsünün konserden aldıkları zevki etkileyip etkilemediği, - Orkestra sesinin yüksek olup olmadığı,

- Orkestra solist arasındaki ses oranının yüksek olup olmadığı sorulmuştur. E.Akustik parametreler: Akustik parametrelerin dinleyiciler tarafından öznel olarak değerlendirilmesinin istendiği bu bölüm anketin en önemli kısmını oluşturmaktadır. Açıklık, reverberasyon, kuşatılmışlık, samimilik, sıcaklık ve denge parametrelerinin daha önce açıklanan iki ucunda zıt kelimelerle parametrelerin öznel karşılığının yazıldığı 10 derecelik bir değerlendirme sistemi üzerinde değerlendirilmesi istenmiştir. Ayrıca katılımcıların terimleri daha iyi anlayarak soruları cevaplandırabilmelerinin sağlanabilmesi için her terimin altına parametrenin kısa bir tanımı eklenmiştir.

F.Genel değerlendirme: Bu son bölümde ise dinleyicilerden genel bir değerlendirme yaparak konserden aldıkları zevki ve salonun akustiğini daha önce açıklanan 7 derecelik derecelendirme sistemi üzerinde değerlendirmeleri istenmiştir. Son olarak da anketi ne zaman tamamladıklarını belirten bir soru yer almaktadır.

Dinleyici anketinin bir örneği Ek-A’da verilmiştir. Müzisyen anketleri

Müzisyen anketleri dört sayfa ve 37 sorudan oluşan bir anket formudur. Anket başlangıcında katılımcıların anketin amacını anlayabilmeleri için kısa bir açıklama yapılmıştır. Müzisyen anketleri öncelikle kişisel bilgileri içermekte ve sonrasında 3 ana bölümden oluşmaktadır.

Kişisel bilgiler: Bu bölümde müzisyenlerin yaşı, cinsiyeti, meslekteki kıdemi ve orkestradaki görevi ile ilgili bilgiler sorulmuştur.

1.Bölüm: Çalışmada incelenen dört salon içinde mimari form ve görsel algı ile ilgili karşılaştırmalı sorular içermektedir. Müzisyenlerden;

- Bir salondaki en favori oturma alanlarını işaretlemeleri,

- Ele alınan tüm salonları mimari olarak kötüden iyiye doğru giden 10 derecelik bir değerlendirme sistemi üzerinde değerlendirmeleri,

72

- Orkestral bir performans sergiledikleri sırada ele alınan tüm salonları genel akustik açısından 7 derecelik bir değerlendirme sistemi üzerinde değerlendirmeleri,

- Sahnede bir performans sergilerken seyirci gürültüsünden etkilenip etkilenmedikleri,

- Adı geçen salonlarda kaç kez bir klasik müzik konseri dinlediklerini belirtmeleri,

- Dinleyici olarak katıldıkları bir konser sırasında ele alınan tüm salonları genel akustik açısından 7 derecelik bir değerlendirme sistemi üzerinde değerlendirmeleri,

- Dinleyici olarak katıldıkları bir konser sırasında seyirci gürültüsünden etkilenip etkilenmedikleri belirtmeleri istenmiştir.

2.Bölüm: Bu bölümde, müzisyenlerin sahnede bir performans sergiledikleri sırada salonun akustik özelliklerini değerlendirmeleri istenmiştir. Müzisyenlerden sırasıyla;

- Açıklık, - Reverberasyon, - Kuşatılmışlık, - Samimilik, - Yükseklik, - Destek, - Sıcaklık, - Birliktelik, - Adaptasyon, - Görsel etki, - Arka plan gürültüsü, - Denge,

- Toplam akustik etki

ile ilgili görüşlerini toplam akustik etki hariç yukarıda detaylı bir şekilde anlatılan iki uçunda zıt kelimelerle öznel karşılıklarının yazıldığı 10 derecelik bir değerlendirme sistemi üzerinde değerlendirmeleri istenmiştir. Toplam akustik etkinin ise 7 derecelik bir değerlendirme sistemi üzerinde değerlendirilmesi istenmiştir. Ayrıca katılımcıların terimleri daha iyi anlayarak soruları cevaplandırabilmelerinin sağlanabilmesi için her terimin altına parametrenin kısa bir tanımı eklenmiştir. Bu değerlendirmelerin sonunda ise boş bir alan bırakılarak müzisyenlerin salona en çok uyan müzik stili ve salon hakkındaki yorumlarını yazmaları istenmiştir.

73

3.Bölüm: Son bölümde, müzisyenlerin seçtikleri bir salonda dinleyici olarak katıldıkları bir performans sırasında dinleyici gözüyle salonun akustik kalitesini değerlendirmeleri istenmiştir. Bu bölümde, dinleyici ve müzisyen anketleri arasında bir karşılaştırma yapılabilmesi için, dinleyici anketlerinin D.Ses yüksekliği ve E.Akustik parametreler ile ilgili bölümleri aynen alınarak uygulanmıştır.

Müzisyen anketinin bir örneği Ek-B’de verilmiştir.

Solistlerin yukarıda detaylı olarak anlatılan 3. Bölümü doldurmaları istenmemiş, bunun yerine tüm salonlar için genişletilmiş bir 2. Bölüm oluşturularak, solistlerin bu salonların tümü için bir performans sergiledikleri sırada salonun akustik kalitesini değerlendirmeleri istenmiştir.