Anket Tasarımına Yaklaşım ve Soru Kâğıdının Hazırlanması

5.4.1 Anket Tasarım Yaklaşımı

Çalışmada kullanılan anket formu (Bakınız Ek1): - Demografik bilgi soruları

- Açık uçlu sorular (Serbest anlatım) - Kapalı uçlu sorular

- Sıfat listeleri (İkili karşılaştırma)

- Sıralama ölçekleri kullanılarak şekillenmiştir. Anket için tasarlanan sorular 5 grupta toplanmış:

1. Grup Sorular: Demografik bilgilerin alınması 2. Grup Sorular: Bina Cephelerinin Tanımlatılması

3. Grup Sorular: Sokaktaki Cephelerin Bütünü Hakkında Fikir Alımı 4. Grup Sorular: Soru-Cevap Sistemi

5. Grup Sorular: Seçilen Cephenin Değerlendirilmesi-Tanımlatılması

Örneklem seçiminde gözlem tekniği kullanılmıştır. Cephenin gösterimi ise iki şekildedir. Seçilen örnekler hem somut (fotoğraflar) olarak hem de yerinde (doğrudan) gözlemcilere gösterilmiş, anketteki sorular Anlamsal Derecelendirme Ölçeği (Semantic Rating Scale-SSR-) tekniğine bağlı olarak değerlendirmeye alınmıştır.

Görsel çevre değerlendirme teknikleri ve bu teknikleri kullanan araştırmaların analizleri sonucunda çalışmada, cephenin görsel etkisinin öznel açıdan değerlendirilmesi amacıyla beş gruptan oluşan bir deney düzenlenmiştir.

Tasarım ilkelerinin öznel değerlendirmesini bulmak amacıyla sorularda kullanılan sıfatlar ve bunların ortaya çıkardığı faktörler(etkiler), ön deneyle sınanarak belirlenmiştir. Böylece kent kullanıcısının cepheye dair tanımlama ve değerlendirmeleri faktör grupları bağlamında ortaya çıkarılmıştır.

1. Grup Sorular: Demografik Bilgilerin Alınması

Her birey kendi imgesini yaratır ve taşır, ama aynı kümeye dahil olan bireyler arasında temel bir uyuşma vardır. Çok sayıda kişi tarafından kullanılacak bir çevreyi biçimlendirmeyi arzulayan kent planlamacıları / tasarımcılar / mimarlar da gruplar arasındaki uzlaşmayı ortaya koyan bu tür imgelerle ilgilenmektedir. Cepheyi algılama-tanımlama-yorumlama farklılıkları üzerinde tanımlanan gözlemci gruplarının rolünün (etkilerinin) bulunmaya çalışılması nedenle

çalışmada 4 temel gözlem grubu oluşturulmuştur.

Tabloda tanımlanan gözlemci grupları sosyal-demografik yapıları, tasarım eğitimi alıp almamış olmaları ve seçilen sokakları kullanım durumları dikkate alınarak oluşturulmuştur (Çizelge 5.5).

Çizelge 5.5 Gözlem grupları

GÖZLEMCİLER (300 KİŞİ) MİMAR OLANLAR

(100 kişi) MİMAR OLMAYANLAR (200 kişi)

KADIN ERKEK KADIN ERKEK

Genç Genç Genç Genç

YAŞ Orta yaş YAŞ Orta yaş YAŞ Orta yaş YAŞ Orta yaş İSTANBUL’DAKİ ….. CADDESİ’NDEKİ BULUNMA (İKAMET) DURUMU İSTANBUL’DAKİ ….. CADDESİ’NDEKİ BULUNMA (İKAMET) DURUMU İSTANBUL’DAKİ ….. CADDESİ’NDEKİ BULUNMA (İKAMET) DURUMU İSTANBUL’DAKİ ….. CADDESİ’NDEKİ BULUNMA (İKAMET) DURUMU

GEÇİCİ GEÇİCİ GEÇİCİ

DAİMİ (KALICI) GEÇİCİ DAİMİ (KALICI) Konut İş yeri Çalışan Konut İş yeri Çalışan

EĞİTİM DURUMU EĞİTİM DURUMU EĞİTİM DURUMU EĞİTİM DURUMU

Yüksek Okul ve üzeri Yüksek Okul ve üzeri Lise ve altı

Yüksek Okul ve üzeri Lise ve altı Yüksek Okul ve üzeri

2. Grup Sorular: Bina Cephelerinin Tanımlatılması

Seçilen sokaklardaki her bir cephe için gözlemcilerden kişisel tanımlayıcı cümleler istenmiştir. Amaç, gözlemcinin cepheye dair serbest anlatım/yorum yapmasını sağlamaktır. Böylece cepheye dair ortak sıfatların bulunması ve çıkan verilerin var olan sıfatlarla karşılaştırılması hedeflenmiştir.

Sorular:

• Her Bir Cephe İçin Tanımlama Yapmanız Gerekir İse;

• Hangi Bina Cephesi veya Bina Cephelerinin Belirli Bir Mimari Tarzı Vardır?

3. Grup Sorular: Sokaktaki Cephelerin Bütünü Hakkında Fikir Alımı

Sokağa dolayısıyla var olan cephelere dair, sıfatlar kullanılarak beşli skala üzerinden değerlendirme yaptırılmıştır (Çizelge 5.6). Böylece, gösterilen her apartman cephesi üzerinden gözlemci gruplarına yorumlama / tanımlama aşaması oluşturulmuştur.

Çizelge 5.6 Faktör grupları ve sorular “Meşrutiyet Caddesi – Halaskargazi Caddesi”

Faktör Anket Soruları

Sokaktaki bina cepheleri genel olarak çağdaş bir mimarinin izlerini taşımaktadır. ÇAĞDAŞLIK

Burası yeni cephelere sahip bir sokaktır.

Sokaktaki bina cepheleri birbiriyle uyumlu değildir. UYUM/DÜZEN

Sokaktaki bina cepheleri düzenlidir.

Sokaktaki bina cepheleri genel olarak etkileyici bir mimarinin izlerini taşır. Sokaktaki bina cepheleri süslüdür.

Sokaktaki bina cepheleri iç mekan konforunu yansıtmaktadır. ETKİ

Sokaktaki bina cepheleri birbirlerine benzemektedir. Sokaktaki bina cepheleri sahte (taklit) uygulamalardır. Sokaktaki bina cepheleri iyi korunmuştur.

ORİJİNALLİK

Burası geleneksel cephelere sahip bir sokaktır. Sokaktaki bina cepheleri ilginçtir.

İLGİNÇLİK

Sokaktaki bina cepheleri genel olarak modası geçmiş bir etki uyandırmaktadır.

4. Grup Sorular: Soru-Cevap Sistemi

Her iki cadde’de seçilen bina cepheleri verilen sıfat çiftleriyle değerlendirilmiştir (Çizelge 5.7). Amaç, gösterilen bina cephelerinin tanımlatılmasıdır.

Kapalı ve açık uçlu sorulan sorularla da gösterilen cephe örneklerine dair yorumlar elde edilmiştir. Böylece cephe algılanırken: dikkat çekici ögelerin / özelliklerin neler olduğu, cephede beğenilen, beğenilmeyen, değiştirilmek istenen yanların neler olduğu sıralama yaptırılarak bulunmaya çalışılmıştır.

Soru:

• Sizce Hangi Bina Cephesi veya Cepheleri;

Çizelge 5.7 Faktör grupları ve sorular “Meşrutiyet ve Halaskargazi Caddeleri’ndeki hangi bina cepheleri”

Faktör Anket Soruları

ORİJİNALLİK Çağdaş - Geleneksel Yeni - Eski

İyi Korunmuş - Kötü Korunmuş SOSYAL STATÜ Eşsiz- Sıradan

Pahalı - Ucuz

UYUM/DÜZEN Uyumlu - Uyumsuz Saygılı - Saygısız Duyarlı - Duyarsız ETKİ İyi - Kötü Güzel - Çirkin GENEL DEĞERLENDİRME Popüler - Sahte Modası Geçmiş - Ebedi Narin - Kaba

İLGİNÇLİK Süslü - Sade İddialı - İddiasız İlginç - Monoton

Sorular:

• Binaların Eklentileri İçin Ne Düşünüyorsunuz? • Hangi Binada Yaşamak İstemez siniz?

• Hangi Binada Yaşamak İster siniz?

• Yaşamak İstediğiniz Binanın Cephesinde Bir Şeyler Değiştirmek İster Misiniz? • Değiştirmek İsterseniz Öncelikli Sıralamanıza Göre Neleri Değiştirirsiniz?

• Yaşamak İstediğiniz Binanın Cephesinde Beğendiğiniz Yanları Beğeni Sırasına Göre Yazınız:

• Yaşamak İstediğiniz Binanın Cephesinde Dikkatinizi Çeken Öğeler Ve Özelliklerin Neler Olduğunu Önem Sırasına Göre Sıralayınız:

5. Grup Sorular: Seçilen Cephenin Değerlendirilmesi-Tanımlatılması

Katılımcıların cephedeki tasarım ilkelerine (Bakınız Çizelge 4.4) ilişkin sorulara verdikleri yanıtlar, seçilen/ilişkilendirilen bazı sıfatlarla yapılmış tanımlamalardır (Çizelge 5.8). Amaç, tasarım ilkeleriyle ilişkilendirilen sıfatlarla şekillenen soruların cevapları ile elde edilen verilerin nesnel değerlendirmenin yorumlanmasında kullanılmasıdır.

Soru:

• Yaşamak İstediğiniz Binanın Cephesinde Dikkatinizi Çeken Öğeler Ve Özelliklerin Alt Açılımlarını 1’den 5’e Kadar Puan Vererek Değerlendirmeniz İstenir ise:

Çizelge 5.8 Tasarım ilkeleri bağlamında faktör grupları ve sorular “Meşrutiyet ve Halaskargazi Caddeleri’ndeki seçilen bina cepheleri”

Tasarım İlkeleri Anket Soruları

Pencereler yapı bütününde belirgin Kapı(lar) yapı bütününde belirgin Cumbalar yapı bütününde belirgin EGEMENLİK

Pencereler simetrik SİMETRİ

Bina cephesi simetrik

Binanın formu diğer binalarla uyumlu Binanın cephesi diğer cephelerle orantılı

Binadaki pencereler diğer bina cepheleriyle uyumlu Binanın formu diğer binalara benzemekte

Bina yakın çevresindeki bina yükseklikleriyle orantılı UYUM / BİRLİK

Binanın kütlesi diğer binalarla orantılı Binanın cephesi canlı renklerde RENK

Binanın cephesi diğer bina cephelerindeki renklere göre baskın Binanın kendi yüksekliği orantılı

Pencereler birbiriyle orantılı Kapı(lar) orantılı

Binanın kütle olarak ölçüsü orantılı

Binanın cephesindeki pencereler birbiriyle uyumlu Bina cephesindeki pencereler uygun büyüklükte ÖLÇEK-ORAN

Bina kapı(larının) sının boyutu uygun büyüklükte Pencerelerin tekrar edilişi düzenli

Kapı(lar) nın tekrar edilişi düzenli Pencerelerin tekrarı monoton Pencerelerin tekrarı karmaşık TEKRAR

Binanın cephesi bitmemiş bir etki uyandırmakta Pencereler birbiriyle iyi dengelenmiş

Bina iyi dengelenmiş Bina cephesi iyi planlanmış Binanın cephe tarzı kararsız Pencereler doğru konumlanmış DENGE

Kapı(lar) doğru konumlanmış

Soru:

• Yaşamak İstediğiniz Binanın Cephesinde Aşağıda Verilen Sıfatlara Göre Değerlendirme Yapmanız İstenir İse;

Çizelge 5.9 Faktör grupları ve sıfatlar “Meşrutiyet ve Halaskargazi Caddeleri’ndeki seçilen bina cepheleri”

Faktör Anket Soruları

SOSYAL STATÜ Bilindik – Bilindik olmayan Konforlu – Konforsuz Eşsiz- Sıradan Fakir – Zengin Pahalı - Ucuz KARMAŞIKLIK Karmaşık – Basit

Süslü - Sade

ORİJİNALLİK Çağdaş – Geleneksel Yeni – Eski

ETKİ Gerçek – Sahte İddialı - İddiasız Modası Geçmiş - Ebedi Güzel - Çirkin

İlginç - Monoton İyi - Kötü Çekici - İtici

GÜÇ Dişi - Erkek

UYUM Saygılı - Saygısız Uyumlu - Uyumsuz

Çalışmada öznel değerlendirme için, 5’li likerda skalası, sıralama ve açık uçlu sorular kullanılmıştır. İstatiksel değerlendirme ise SPSS programıyla yapılmıştır. Değerlendirme de; regrasyonlar (gözlenmiş ve miktarı belirlenmiş değişkenlerin arasındaki ilişkiyi matematiksel olarak saptama yöntemi), radar grafikler, korelasyonlar (iki ayrı veri grubu arasında bulunan ilişki derecesinin ölçümü) ve faktör analizleri kullanılmıştır.

5.4.2 Soru Kâğıdı

Soru kağıdı anlaşılabilir, basit bir dile indirgenerek sorulmuştur. Görüşme süresi yaklaşık 15 dakika olacak şekilde hazırlanmıştır. Bu amaçla da ön deney çalışması yapılarak yukarıda ifade edilen verilerin en uygun şekilde alınmasının hassasiyeti sağlanmaya çalışılmıştır. (Bakınız Ek20)