Anket Sonuçlarının Genel Değerlendirmesi

Ülke riskleri içerisinde ankete katılan firmalar tarafından en çok karşılaşılan risklerin ortalama 3,75 derecesiyle ülkede bürokrasinin yavaş işleyişi ile ortalama 3,55 derecesiyle ülkede yerel vasıflı işçi bulunmasındaki zorlukların olduğu ortaya çıkmıştır. Bu risk grubunda en az karşılaşılan riskin ise ortalama 0,7 derecesiyle ülkede projenin yapımına karşı baskı grupları/derneklerin varlığı olduğu ortaya çıkmıştır. Ankete katılan firmaların verdikleri cevaplarda teklifte yer verdikleri risk bedeli içindeki risk paylarında ülke riskleri %28 ile en başta yer almaktadır. Firmaların riskleri değerlendirirken cevaplarındaki en yüksek puanları ülke risklerine vermeleri bu durumu doğrular niteliktedir. Ülkelerin gelişmişlik dereceleri bürokrasiye doğrudan etki etmektedir. Anketteki firmaların iş yaptıkları ülkelerin çoğunluğunun gelişmişlik düzeylerinin düşük olması nedeniyle firmaların en çok karşılaştığı riskin bürokrasinin yavaş ilerlemesi olduğu düşünülmektedir. Yine ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin düşük olması nedeniyle vasıflı işçinin bulunamaması sorunları ile karşılaştıkları sonucu çıkarılabilir. Firmaların iş yaptıkları ülkelerin ulusal güvenlik sorunu olmayan ülkeler olması dolayısıyla firmaların güvenlik sorunu yaşamadıkları düşünülmektedir.

Finansal riskler içerisinde ankete katılan firmalar tarafından en çok karşılaşılan riskin ortalama 2,52 derecesiyle malzeme fiyatlarında yüksek enflasyon riskinin mevcut olması olduğu ortaya çıkmıştır. Bu risk grubunda en az karşılaşılan risk ise ortalama 0,92 derecesiyle projenin yapılacağı bölgedeki vergi sistemi analizinin yeterince yapılmamış olmasıdır. Ankete katılan firmaların verdikleri cevaplarda teklifte yer verdikleri risk bedeli içindeki risk paylarında finansal riskler %19 ile ikinci sırada yer almaktadır. Özellikle ülkelerdeki enflasyon durumu inşaatın en önemli giderlerinden olan malzeme fiyatlarını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle çalışılan ülkelerdeki enflasyon durumu finansal risklerin en önemli belirleyicisidir. Firmaların proje yaptıkları ülkeleri daha önceden tanımaları, buralarda iş yapmış olmaları ve ülkelerin vergi oranlarının çok sık değişmemesi nedenlerinden dolayı vergi sistemi analizinde sorun yaşamadıkları düşünülmektedir. Bunda verilerin toplandığı firmaların ağırlıklı olarak büyük ölçekli firmalar olmasının da etkisi büyüktür.

İnşaat riskleri içerisinde ankete katılan firmalar tarafından en çok karşılaşılan riskin ortalama 2,35 derecesiyle çalışılan taşeronlardan kaynaklanabilecek gecikme riski olduğu ortaya çıkmıştır. Bu risk grubunda en az karşılaşılan risk ise ortalama 0,67 derecesiyle firma çalışanlarının projede kullanılacak yeni inşaat teknolojileri/makine ve ekipmanlar konusunda tecrübesizliği olarak ortaya çıkmıştır. Ankete katılan firmaların verdikleri cevaplarda teklifte yer verdikleri risk bedeli içindeki risk paylarında inşaat riskleri %19 ile finansal risklerle birlikte ikinci sırada yer almaktadır. Taşeronların verilen işleri hatasız, eksiksiz ve zamanında yapamaması gibi durumlar en çok karşılaşılan inşaat risklerindendir. Diğer yandan, ankete katılan firmaların çalışanlarının projede kullanılacak yeni inşaat teknolojileri veya makine ve ekipmanlar konusunda tecrübesizliği ve firmanın mevcut makine parkının, proje için yetersiz veya projeye uygun olmaması gibi durumları kabul edip şirket prestijini zedelememek için bu tür risklere düşük puan vermeleri söz konusu olabilir.

Sözleşme riskleri içerisinde ankete katılan firmalar tarafından en çok karşılaşılan riskin ortalama 2,6 derecesiyle tasarımdan veya zemin raporlarındaki kusurlardan doğan gecikmeler ve ilave maliyetlerle ilgili sözleşme maddelerinin riski yüklenici firmaya yüklemesi olduğu ortaya çıkmıştır. Bu risk grubunda en az karşılaşılan riskin ise ortalama 1,15 derecesiyle sözleşmede gecikme cezası uygulanacak durumların açık ve anlaşılır olarak belirlenmemesi olduğu ortaya çıkmıştır. Ankete katılan firmaların verdikleri cevaplarda teklifte yer verdikleri risk bedeli içindeki risk paylarında sözleşme riskleri %15 ile dördüncü sırada yer almaktadır. Sözleşmede yükleniciye yüklenen sorumlulukları firmaların işi alabilmek için kabul etmesi ancak tasarım ve zemin etüdü çalışmalarının yeterli yapılmaması sonucu çıkan ek maliyetler nedeniyle sorun yaşamaları sözleşme riskleri içinde en çok karşılaşılan durumlardan biridir. Ayrıca, yüklenicilerin sözleşmede hak edişlerin zamanında ödenmemesi halinde haklarının korunmaması durumunu işi alabilmek için kabul etmeleri daha sonra sorun yaşamalarına neden olmaktadır.

İhaleye hazırlık risk grubu içerisinde ankete katılan firmalar tarafından en çok karşılaşılan riskin ortalama 2,25 derecesiyle projenin detay pafta ve mahal listelerinin karışıklığının ihale hazırlığında teknik ofise yaşattığı olduğu ortaya çıkmıştır. Bu risk grubunda en az karşılaşılan risk ise ortalama 1,08 derecesiyle ihale departmanının benzer projelere ilişkin tecrübe noksanlığının bulunması olarak ortaya çıkmıştır. Ankete katılan firmaların verdikleri cevaplarda teklifte yer verdikleri risk bedeli

içindeki risk paylarında ihaleye hazırlık riskleri %11 ile beşinci sırada yer almaktadır. Firmaların bu risk grubu içinde en çok karşılaştıkları risklerin bile düşük seviyede olması ankete katılan firmaların ihaleye hazırlık sürecinde gerekli çalışmaları yaptıklarını göstermektedir. Firma riskleri içerisinde ankete katılan firmalar tarafından en çok karşılaşılan risklerin ortalama 1,57 derecesiyle firmada çalışan sirkülâsyonunun hızlı olmasının verimi düşürmesi olduğu ortaya çıkmıştır. Bu risk grubunda en az karşılaşılan riskler ise ortalama 0,95 derecesiyle firma şantiyelerinde iş güvenliği ve işçi sağlığına dair önlemlerin yetersizliği olduğu ortaya çıkmıştır.

Ankete katılan firmaların verdikleri cevaplarda teklifte yer verdikleri risk bedeli içindeki risk paylarında firma riskleri %8 ile son sırada yer almaktadır. Ankette bu risk grubu için verilen puanların düşük olmasıyla risk bedeli içinde firma riski yüzdesinin düşük oluşu paralellik göstermektedir. Firmaların kendilerini objektif olarak değerlendirmemeleri nedeniyle bu risk grubunun önem derecesinin düşük olarak gözüktüğü düşünülmektedir.