Anket-II Değerlendirme Sonuçları

Endüstriyel yapıya uygun kümelenme, çevreye duyarlı üretim ve enerji verimliliğinin desteklenmesi, döngüsel ekonomide kazanımlar gibi konuların ele alındığı bölgede verimlilik ve sanayileşmenin hızlandırılması amacıyla verimliliği esas alan rekabetçi üretim yapısının geliştirilmesi için endüstride dönüşümün sağlanmasına katkı vermeyi hedefleyen, OKA-OMÜ işbirliğinde gerçekleştirilen Kaynak Verimliliği konulu yapılan değerlendirme anketi TR83 Bölgesinde üretim yapan çeşitli sektörlerdeki beş büyük işletme tarafından cevaplanmıştır.

Ankette işletmelere genel tanımlayıcı bilgiler, sektöre ilişkin bilgiler, hammade ve kaynak kullanımına ilişkin bilgiler ile işletmede oluşan atıklara ait bilgileri içeren sorular ile 45 adet değerlendirme sorusu sorulmuştur. TR83 Bölgesinde sadece Çorum ilinden cevaplayıcı bulunmamıştır. İki işletme %100 yabancı sermayeye sahipken diğer işletmeler yerli sermayedir.

Bir işletmenin çalışan sayısı 1000+ iken diğerleri 100 küsür çalışanla hizmet vermektedir. Tüm işletmeler üretim süreci için elektrik, doğal gaz ve su hizmeti satın almakta ve oluşan atıklarını tehlikeli ve tehlikesiz olmak üzere ayırarak uygun bertaraf yöntemleri kullanmaktadır.

İşletmelerin kaynak verimliliği ile ilgili genel değerlendirme sorularına verdiği cevaplar irdelendiğinde; tüm işletmelerde kalite yönetim sistemi mevcut olduğu, tüm üretim girdi ve çıktılarının, miktarların ve niteliklerinin takip edildiği, faaliyet gösterdikleri alanda yeni teknoloji ve gelişmeleri takip ettikleri belirlenmiştir. İşletmelerin %60’ının Ar-ge faaliyetleri için üniversite veya araştırma merkezleri ile işbirliği yaptıkları, doğrudan ya da dolaylı yoldan devletten hibe aldıkları belirlenmiştir. İşletmelerin hemen hemen tümü istihdam alanını geliştirmek herhangi bir paydaşla anlaşma yapmadıklarını bildirmişlerdir.

Cevaplayıcıların işgücü niteliği ve istihdam ile ilgili sorulara verdikleri yanıtlar değerlendirildiğinde; işletmelerin tamamına yakınının işin niteliğine göre çalışan sayısını ve çalışma süresini ayarladıkları, yeterli istihdamı sağladıkları, çalışan personel için performans çizelgesi tuttukları ve personel temin ederken devlet teşviklerinden yararlandıkları belirlenmiştir.

İşletmelerin kaynak seçimi grubu sorularına verdikleri cevaplar incelendiğinde; tümünün hammade seçimi yapılırken çevresel faktörleri göz önünde bulundurduğu, üretim süreçlerinde kayıpları izlediği ve önlem aldığı ve üretim sırasında kimyasal kullanmamaya azami gayret gösterdikleri, çoğunun ise üretim performansını ve ürün özelliklerini arttırmaya yönelik hammadde ve kimyasal kullandığı ve bu kimyasalların hazırlanması üretim proseslerinde kullanılması sırasında otomasyona dayalı sistemlerden yararlandıkları tespit edilmiştir.

Değerlendirme anketine cevap verenlerin su tüketimi ve yönetimi ile ilgili sorulara verdikleri cevaplar incelendiğinde; cevaplayıcıların işletmelerinde su kayıplarının önlenmesine yönelik uygulamalar yaptıkları, proses bazlı su tüketim sarfiyatlarının düzenli olarak izledikleri, yıkama temizleme işlemlerinin verimini arttırmaya yönelik çalışmalar yaptıkları ve gereksiz su sarfiyatını önlemek amacıyla otomatik kapatma sistemleri kullandıklarını belirtmişlerdir.

İşletmelerden sadece bir tanesinde makinelerin su tüketimini takip etmek amacıyla su debisi kontrol cihazı mevcuttur.

İşletmelerin enerji tüketimi ve yönetimi grubu sorularına verdikleri yanıtlar irdelendiğinde; cevaplayıcıların enerji tüketimini azaltmaya yönelik çalışmalar yaptıkları, kaçakları önlemek için elektrik devrelerinin izole ettiği ve enerji kayıplarını izleyerek optimize ettikleri gözlemlenmiştir. Ayrıca işletmelerin yarısı enerji sarfiyatlarını makine proses bazında takip ettiklerini ve birer işletme ise yenilenebilir enerji kaynağı kullandığını ve üretim esnasında ortaya çıkan atık ısının geri kazanım olarak kullanıldığını belirtmiştir.

Cevaplayıcıların tümü işletmelerinde oluşan atıksuların kaynaklarını bildiklerini ve ayrı topladıklarını belirtirken, bir işletme oluşan atıksuların miktarını azaltmaya yönelik bir çalışma yapmadığını, üç işletme ise oluşan atıksuyun karakterizasyonuna düzenli olarak bakıldığını ve akredite laboratuvardan destek aldıklarını belirtmiştir.

Katı atık yönetimi ile ilgili sorulara işletmelerin verdiği cevaplara baktığımızda ise;

işletmelerin tamamının oluşan katı atıkları ayrıştırarak bertaraf ettiği ve işletmede oluşan tehlikeli, tehlikesiz veya geri kazanılabilir nitelikteki atıkların kaynakta ayrı toplandığı ve bir işletme hariç tümünde büyük hacimli veya geri dönüşümlü konteynerlar kullanıldığı bildirilmişitr.

İşletmelerin yarıya yakını atık gaz yönetimi konusunda diğer atık yöntemlerine göre daha az çalışma yaptıklarını, sadece işletmede kullanılan yakıt seçiminde daha az atık gaz emisyonu oluşturacak yakıt tercih ettiklerini bildirmişlerdir.

Son olarak ar-ge, yenilik ve verimlilikle ilgili çalışamalar değerlendirildiğinde; tüm işletmelerin ürün kalitesini geliştirmek için uğraştıklarını, ar-ge ve yenilik çalışmaları için bir işletme hariç bütçe ayırdıklarını belirtmişlerdir. İşletmelerin yarısı üniversite, teknoloji parkları veya ar-ge merkezleri ortaklı uygulamak istedikleri projeleri olduğunu ve teşvik ya da hibe programlarından yararlandıklarını bildirmiştir.

Genel olarak anket sonuçları değerlendirildiğinde; işletmelerin kaynak verimliliğini etkin kullanmak için belirli bir çaba gösterdikleri, üniversiteler ve kalkınma ajansları uhdesinde yapılacak çeşitli eğitim ve çalıştaylar aracılığı ile bu süreci yönetmede daha başarılı olabilecekleri, bu hususu yönetebilecek yetkinlikte personel istihdamı ile işletmenin alacağı önlem ve uygulamalar neticesinde işgücü, enerji, su ve atık yönetiminde verimlilik sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca işletmelerin ar-ge, yenilik ve verimlilik çalışmalarına yeteri kadar önem vermediği ya da kaynak ve işgücü ayrımadığı gözlemlenmiş, doğal kaynakların sürdürülebilir olarak üretilmesi, işlenmesi ve tüketilmesinin yanı sıra, ürünlerin üretimleri ve tüketimleri esnasında oluşan olumsuz çevresel etkilerin tüm yaşam döngüleri boyunca azaltılması için tüm paydaşların üzerine düşen görevleri yerine getirmesi işletmeler açısından yüksek karlılığın yanı sıra istihdamın artması ve yeni teknololjilerin gelişmesi için de bir potansiyel oluşturacaktır.