TR83 BÖLGESİ KAYNAK VERİMLİLİĞİ İHTİYAÇ ANALİZİ RAPORU

(1)

TR83 BÖLGESİ KAYNAK VERİMLİLİĞİ İHTİYAÇ ANALİZİ RAPORU

EYLÜL-2020

SAMSUN

(2)

TR83 BÖLGESİ KAYNAK VERİMLİLİĞİ İHTİYAÇ ANALİZİ RAPORU

Raporu Hazırlayanlar:

Prof. Dr. Yüksel ARDALI Çevre Yüksek Müh. Özge KÖKSAL

Araş. Gör. Bilge AYDIN ER

Yayın Tarihi:

Eylül 2020

(3)

İÇİNDEKİLER TABLOSU Sayfa

Tablolar Listesi ……….

Grafikler Listesi ………

Şekiller Listesi ………...

Kısaltmalar ………

Önsöz ………..

1. GİRİŞ ………...

2. RAPORUN AMAÇ ve KAPSAMI ……….

3. RAPOR METODOLOJİSİ ………

3.1. Çalışmanın Temel Aşamaları ………..

3.2. Veri Toplama Yöntemi ve Verilerin Değerlendirilmesi ……….

4. TR83 BÖLGESİ HAKKINDA ………..

4.1. Amasya İli ………

4.2. Tokat İli ………

4.3. Çorum İli ………..

4.4. Samsun İli ………

5. TANIMLAR VE KAVRAM ÇERÇEVESİ ………..

5.1. Kaynak Kullanımı ………..

5.2. Sanayide Kaynak Verimliliği ………...

5.3. Kaynak Verimliliği Göstergeleri ………..

5.3.1. Hammadde Verimliliği ………

5.3.2. Enerji Verimliliği ………

5.3.3. Su Verimliliği ………..

5.4. Kaynak Verimliliği Yatırım Örnekleri ………

5.5. Kaynak Verimliliği ve Temiz Üretim ile İlişkili Ulusal ve Uluslararası Yasal Düzenlemeler ………...

5.6. Kaynak Verimliliği Araçları ………

(4)

İÇİNDEKİLER TABLOSU Sayfa

5.6.1. Temiz Üretim ………..

5.6.1.1. Avrupa Birliği (AB) Direktifleri ve Temiz Üretim ………

5.6.1.2. Türkiye’de Temiz Üretim Politikaları ………...

5.6.1.3. Dünyada Temiz Üretim Uygulama Örnekleri ………...

5.6.2. Endüstriyel Simbiyoz ……….

5.6.3. Döngüsel Ekonomi ………

5.6.4. Sanayide Kaynak Verimliliği Çalışmaları ……….

5.6.4.1. Türkiye’den Örnek Çalışmalar ………..

5.6.4.2. Dünyadan Örnek Çalışmalar ……….

6. MEVCUT DURUM ANALİZİ /ANKET ÇALIŞMALARI ……….

6.1. Anket-I Değerlendirme Sonuçları ………..

6.2. Anket- II Değerlendirme Sonuçları ………

6.3. Swot Analizi ...………...

6.4. Çalıştay Çıktıları ………

7. SONUÇ ve DEĞERLENDİRME ………...

8. KAYNAKLAR ………

9. EKLER ………

(5)

Tablolar Listesi Sayfa

Tablo 4. Amasya İli İhracat Verileri (2014-2018)

Tablo 4. Amasya İli İthalat Verileri (2014-2018)

Tablo 4. Tokat İli İhracat Verileri (2014-2018)

Tablo 4. Tokat İli İthalat Verileri (2014-2018)

Tablo 4. Çorum İli İhracat Verileri (2014-2018)

Tablo 4. Çorum İli İthalat Verileri (2014-2018) Tablo 4. Samsun İli İhracat Verileri (2014-2018) Tablo 4. Samsun İli İthalat Verileri (2014-2018)

Tablo 5. Ekonomi genelinde girdi ve tüketim göstergeleri: türetme ve ilgili politika soruları

Tablo 5. Ülkeler bazında kaynak verimliliği göstergeleri

Tablo 5. Kaynak verimliliği göstergeleri (BIO Intelligence Service-2011)

Tablo 5. Kaynak verimliliği ve temiz üretim ile ilişkili ulusal düzenlemeler ve stratejiler

Tablo 5. Kaynak verimliliği ve temiz üretim ile ilişkili uluslararası yasal düzenlemeler ve stratejileri

Tablo 5. Uluslararası (AB) çevre mevzuatı ile uyum sürecinde ulusal çevre mevzuatımızda gerçekleştirilen çalışmalar

Tablo 7. Kaynak verimliliğinin çeşitli parametreler üzerindeki etkileri

(6)

Grafikler Listesi Sayfa

Grafik 4. Amasya OSB sanayi türlerine göre firma dağılım yüzdeleri

Grafik 4. Tokat OSB sanayi türlerine göre firma dağılım yüzdeleri

Grafik 4. Çorum OSB sanayi türlerine göre firma dağılım yüzdeleri

Grafik 4. Samsun OSB sanayi türlerine göre firma dağılım yüzdeleri

Grafik 5. Kaynak etkinliği, eko verimlilik ve ayrışmanın çevresel etkiler, ekonomi ve kaynak kullanımına etkisi

Grafik 5. Sürdürülebilir tüketim ve üretim fırsatları

Grafik 5. Türkiye’deki sektörel enerji yoğunluğu

Grafik 5. Endüstriyel çevre yönetiminde kavramsal hiyerarşi

Grafik 7. Organizasyonel değişiklik ile kaynak verimliliği arasındaki ilişkinin kapsamı

Grafik 7. Kaynak verimliliği engelleri

Grafik 7. Kaynak verimliliğine ek engeller

(7)

Şekiller Listesi Sayfa

Şekil 1. Dünya ekonomisinde 2050 yılına yönelik tahmini büyüme miktarı Şekil 4. TR83 Bölgesi harita gösterimi

Şekil 4. TR83 Bölgesi sektörel büyüme hızları

Şekil 4. Amasya ili sanayi kolları sektörel dağılımı, 2018 Şekil 4. Tokat ili sanayi kolları sektörel dağılımı, 2018 Şekil 4. Çorum ili sanayi kolları sektörel dağılımı, 2018 Şekil 4. Samsun ili sanayi kolları sektörel dağılımı, 2018 Şekil 5. Malzeme akış analizinin kapsamı

Şekil 5. Sürdürülebilir malzeme yönetiminin sağladığı faydalar Şekil 5. OECD yeşil büyüme göstergeleri

Şekil 5. Temiz üretim prensipleri

Şekil 5. UNIDO Temiz Üretim Programı Uygulamaları ile Sağlanan Kazanımlar TTGV, 2014

Şekil 5. Temiz üretim yaklaşımları

Şekil 5. Temiz üretim uygulamalarında yol gösterici öneriler

Şekil 5. Endüstriyel üretim sistemleri (a) Doğrusal Üretim (b) Yarı-Döngüsel Üretim (c) Döngüsel Üretim (Özkan vd., 2018).

Şekil 5. Simbiyotik ilişki

Şekil 5. Türkiye’de endüstriyel simbiyoz projeleri Şekil 5. Simbiyotik uygulama kazanımları

(8)

Kısaltmalar

Avrupa Birliği : AB

Organize Sanayi Bölgesi : OSB Elektrik Üretim Santralleri : HES Rüzgar Elektrik Santrali : RES Güneş Enerjisi Santrali : GES

Birleşmiş Milletler Çevre Programı : UNEP

Üretimde Kaynak Verimliliği ve Geri Dönüşüm : REMake Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü : OECD Uluslararası Enerji Ajansı : IEA

Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü : UNIDO Temiz Üretim : TÜ

T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı : STB Döngüsel Ekonomi : DE

Kaynak Verimliliği : KV

(9)

Önsöz

Dünya nüfusunda meydana gelen hızlı artış, ekonomide ki büyüme ve buna bağlı olarak ortaya çıkan yaşam standardının yükselmesi sonucunda ihtiyaçlarda da hızlı bir artış olmaktadır. Endüstrinin ortaya çıkmasında ve gelişmesinde de en önemli etken insan ihtiyaçlarıdır. İnsan ihtiyaçları süreklilik arz eder ve sınırsızdır fakat bu ihtiyaçları karşılayacak kadar mal ve hizmet

bulunmamaktadır. Kaynaklar kıt olduğu halde yeni kaynaklar da yaratılamamaktadır.

Dolayısıyla kaynaklarda artış olmaması kaynak verimliliğinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Kaynak verimliliği; sınırlı ve tükenebilir olan kaynakların daha verimli kullanılması ile daha fazla ürün meydana getirmek demektir. Kaynakların daha verimli kullanılması hem maliyeti etkilemektedir hem de israfı önlemektedir. Bu da çevrenin daha az kirlenmesi demektir. Hammadde, enerji ve suyun verimli ve sürdürülebilir kullanımı, hem çevre üzerindeki etkilerin azaltılması hem de daha az girdi kullanarak daha fazla değer üretilmesi yoluyla rekabet gücünün artırılmasını sağlamakta, bu bağlamda üretimin ve dolayısıyla ekonominin sürdürülebilirliğine katkıda bulunmaktadır. Kaynak verimliliğinin öneminin daha net ortaya çıktığı günümüzde, ülkemizde bu alandaki politika, strateji ve eylemlerin geliştirilmesi ve etkin bir biçimde uygulanması bir gereklilik olarak ortaya çıkmıştır.

Ülkemizin kaynaklarının verimli kullanılması, imalat sanayinin rekabet gücünün artırılması ve buna bağlı olarak çevresel etkilerin azaltılması amacıyla üretim süreçlerinde minimum kaynak tüketimi ve minimum atık oluşumu prensibine dayalı temiz üretim çalışmalarının yaygınlaştırılması öncelikli hedefler olarak ele alınmasının ülkemiz ve bölgemiz adına önemli olacaktır.

Fotoğraf ?

(10)

1. GİRİŞ

Kaynak verimliliği, teknolojik ve endüstriyel gelişmelerin beraberinde getirdiği çevresel zararların artması, yenilenemeyen doğal kaynakların hızla azalması ve kaynakların değerlerinin artması, dünya ekonomisindeki artış ile sanayi kuruluşlarının dünyada rekabetçi konumunu muhafaza etme konusunda oldukça önemli bir

yere sahiptir. Bu nedenle, üretimde verimliliğin artırılması hedeflerine ilave olarak hem kaynak tüketiminin azaltılmasına hem de çevresel etkileri en aza indirecek proseslerin ve ürünlerin kullanımına yönelik politikalar üretilmeye ve uygulanmaya başlanmıştır.

Ülkemizin kaynaklarının verimli kullanılması, sanayideki rekabet gücünün artırılması ve buna

paralel olarak çevresel etkilerin azaltılması amacıyla üretim süreçlerinde minimum kaynak tüketimi ve minimum atık üretimi prensibine dayalı kaynak verimliliği ve temiz üretim çalışmalarının yaygınlaştırılması öncelikli hedefler olarak ele alınmalıdır. Ayrıca sanayilerde yer alan birçok çeşit sektör kaynak kullanımı açısından farklılık gösterdiği için kaynak verimliliği uygulamalarının sektörel bazlı yapılmasına ihtiyaç vardır.

Bu çalışma ile TR 83 Bölgesinde Samsun, Amasya, Çorum ve Tokat’ta bulunan Organize Sanayi Bölgesi’nin endüstriyel yapıya uygun kümelenme, çevreye duyarlı üretim ve kaynak verimliliğinin desteklenmesi gibi konular dikkate alınarak TR83 Bölgesinde sanayileşmenin hızlandırılması amacıyla kaynak verimliliği ekseninde rekabetçi üretim yapısının geliştirilmesi için endüstride dönüşümün sağlanmasına katkı vermeyi hedeflemektedir.

TR83 Bölgesinde 4 ili kapsayacak şekilde teknoloji düzeyi, istihdam piyasası, endüstriyel simbiyoz ilişkilerini, yenilik ekosisteminin mevcut durumunun belirlenmesi amacıyla anket (Ek-1; Ek-2) ve görüşmelere dayalı saha araştırması yapılmıştır. Çalışma, OSB’lerin yöneticileri veya OSB yönetiminin yaşadığı sorunlara ve ihtiyaçlarını bilen üst düzey yetkilileriyle gerçekleştirilmiş, detaylar ve uzmanlık sorularında konunun uzmanlarına danışılarak en doğru bilgiye ulaşılmaya çalışılmıştır.

Deleted: oldukçu

Deleted: ,

Deleted: S

Formatted: Font: Bold

Deleted: enerji Deleted: hususlar Deleted: Bölgede Deleted: verimlilik ve Deleted: esas alan Deleted: tespiti

Deleted: a hakim Deleted: çalışanları Deleted: ile

Deleted: Çalışmanın sonunda OSB yönetimlerine altyapı ihtiyaçları arasında yaptırılan öncelik sıralaması da ayrıca belirtilmiştir.

(11)

2. RAPORUN AMAÇ VE KAPSAMI

TR83 Bölgesinde 4 ili kapsayacak şekilde teknoloji düzeyi, istihdam piyasası, endüstriyel simbiyoz ilişkilerini, yenilik ekosisteminin mevcut durumunun tespiti amacıyla anket ve görüşmelere dayalı saha araştırması yapılmıştır. Bu konudaki varlıkların haritalanması, Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerini kapsayacak şekilde “kaynak verimliliği” açısından mevcut durum tespiti ve sonuç olarak TR83 Bölgesi Kaynak Verimliliği İhtiyaç Analizi Raporu hazırlanmıştır.

Bu rapor, TR83 bölgesindeki kaynak verimliliğinin durumu ve potansiyeli hakkında genel bir bakış sağlamak için kaynak verimliliği ile ilgili önemli raporları ve anahtar çalışmaları gözden

geçirmektedir. Kaynak verimliliğini desteklemek ve kaynak verimli bir TR83 bölgesini desteklemek için büyük politika girişimleri ve araçlarının bir özeti ile başlar.

1

Kaynak verimliliğini ölçmek için yapılan araştırma durumunu dikkate alır ve buradaki sektörlerde şimdi ve gelecekte kaynak verimliliğinin ekonomik uygunluğuna odaklanır.

1

İhtiyaç analizi çıkarılırken kaynak verimliliğine yönelik politikalar ve kesişen tutarlılık ve politika entegrasyonuna yönelik siyasi zorluklara kısaca göz atarak, kaynak verimliliği

politikalarına odaklanmaktadır.

1

Yol Haritası'nda ortaya konan ön hedefleri ve göstergeleri çevreleyen tartışma durumunu özetlemekte ve TR83 bölgesinde düzeyinde halihazırda mevcut olan göstergeleri anketler ve özel görüşmelerle inceleyerek boşlukları ve literatürde vurgulanan iyileştirme ihtiyaçlar ortaya

konulacaktır.

1

Kaynak verimliliği konusundaki zorluğun kapsamını gösteren ön hedefler sunar. TR83 bölgesindeki endüstrilerindeki tasarruf potansiyeli ve gelecekteki rekabet gücünü ele alarak

sürdürülebilir bütüncül bir yaklaşımı ortaya çıkarmaktadır.

1

Özellikle, kaynak açısından verimli sektörlerin vizyonlarını dikkate almakta ve daha sürdürülebilir üretim ve tüketim modellerini teşvik etmek için potansiyel olanak sağlayan teknolojileri vurgulamaktadır. Temel politika eylemlerini vurgulayarak ve kaynak verimliliğini

artırmak için önerilerde bulunarak bu raporu sonuçlandırmaktadır.

1

Deleted: ¶

Formatted: Tab stops: 14.73 cm, Left

Deleted: a Deleted:

Deleted: Çalışmanın temel aşamaları şu şekildedir:¶

Sahada tüm paydaşların kaynak verimliliği konusundaki farkındalıklarını harekete geçirmek ve genel ihtiyaç tespiti ile mevcut durumun analiz edileceği online anket uygulammıştır. ¶

Mevcut durumun analiz edilebilmesi ve kaynak verimliliği konusunda proje fikirlerinin oluşturulabilmesi amacıyla başta üniversiteler olmak üzere, organize sanayi bölgeleri, teknoparklar, özel sektör temsilcileri (TSO, OSB, ESOB, vb) ile sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin katılımı ile 4 ilin katılımıyla çalıştay yapılmıştır. Temel amaç paydaşların ve sektör temsilcilerinin farkındalığını artırmak ve rapora veri temin etmektedir. ¶ Her ilden ikişer firma ile kaynak verimliliği çerçevesinde

“kurumsal yönetim” “verimlilik” ve “sürdürülebilir karlılık” konularının değerlendirildiği toplam 8 adet derinlemesine görüşme yapılmıştır. ¶

Anket, çalıştaylar ve firma uygulamalarının yapıldığı saha çalışmalarının sonucunda Dünya’da ve Türkiye’de Kaynak Verimliliğinin ekonomiye ve çevreye olan katkısını ortaya koyan TR83 Bölgesi Kaynak Verimliliği İhtiyaç Analizi Raporu hazırlanmıştır. Ayrıca TR83 Bölgesinde mevcut sektörlerdeki yatırım ihtiyacı, proje önerileri ve gelecekteki düzenlemelerin yer alacağı stratejik önceliklerin saptanması raporun hazırlanmasındaki diğer bir amaçtır.¶

¶

(12)

3. RAPOR METODOLOJİSİ

Bu raporun hazırlanması aşamasında yapılan çalışma ve izlenen metodoloji şu şekildedir:

Tüm organize sanayi ve tüketim yapan alanlarda genel anket ve TR83 bölgelerinde seçilen endüstrilerde endüstriyel simbiyoz ve verimlilik hakkında bilgi edinmek için detaylı anket olmak üzere iki farklı anket yapılmıştır.

3.1. Çalışmanın Temel Aşamaları Çalışmanın temel aşamaları şu şekildedir:



Sahada tüm paydaşların kaynak verimliliği konusundaki farkındalıklarını harekete geçirmek ve genel ihtiyaç tespiti ile mevcut durumun analiz edileceği online anket uygulamasının yapılacaktır.



Mevcut durumun analiz edilebilmesi ve kaynak verimliliği konusunda proje fikirlerinin oluşturulabilmesi amacıyla başta üniversiteler olmak üzere, organize sanayi bölgeleri, teknoparklar, özel sektör temsilcileri (TSO, OSB, ESOB, vb) ile sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin katılımı ile 4 ilde birer adet çalıştay yapılacaktır. Temel amaç paydaşların ve sektör temsilcilerinin farkındalığını artırmak ve rapora veri temin etmektedir.



Her ilden ikişer firma ile kaynak verimliliği çerçevesinde “kurumsal yönetim” “verimlilik”

ve “sürdürülebilir karlılık” konularının değerlendirildiği toplam 8 adet derinlemesine görüşme yapılacaktır.



Anket, çalıştaylar ve firma uygulamalarının yapıldığı saha çalışmalarının sonucunda Dünya’da ve Türkiye’de Kaynak Verimliliğinin ekonomiye ve çevreye olan katkısını ortaya koyan TR83 Bölgesi Kaynak Verimliliği İhtiyaç Analizi Raporu hazırlanacaktır.

Ayrıca TR83 Bölgesinde mevcut sektörlerdeki yatırım ihtiyacı, proje önerileri ve gelecekteki düzenlemelerin yer alacağı stratejik önceliklerin saptanması raporun hazırlanmasındaki diğer bir amaçtır.

Deleted: ¶

¶

Deleted:

(13)

3.2. Veri Toplama Yöntemi ve Verilerin Değerlendirilmesi

ANKET-I : Yapılan kaynak verimliliği ihtiyaç analizi çalışması sonucunda TR83 Bölgesindeki Organize Sanayi Bölgelerinin kaynak verimliliği ihtiyaçları, atık, su ve atıksu, enerji, emisyon ana başlıkları altında detaylandırılarak soru formu haline getirilmiştir.

Soru formunda, kaynak verimliliğine altyapı oluşturacak su, atıksu, atık, enerji, emisyon ile ilgili mevcut durumlar ve gelecek vizyonları sorgulanmıştır. Her konu başlığı için günümüz ve gelecekte “evet”, “hayır” veya “fikrim yok” şeklinde cevaplanarak istatistiki olarak raporlanabilir şekilde cevaplar alınmıştır.

Daha sonra; tespit edilen bu ihtiyaçların subjektif öncelik derecelerini belirlemek amacı ile OSB yönetiminden bu ihtiyaçlar arasından öncelikli üç tanesini seçmeleri istenmiştir.

Böylelikle hem TR83 Bölgesi dahilinde hem de iller dahilinde öncelikli ihtiyaçlar ve bu ihtiyaçlara ait yeterlilik yüzdeleri (ihtiyaca karşılık gelen “evet” ve “fikrim yok” cevaplarının toplamı)karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma, ihtiyaçların görece etkilerini değerlendirmemize olanak sağlamıştır.

ANKET-II: Soru formunda, hammadde kullanımına ilişkin bilgiler, kaynak kullanıma ilişkin bilgiler kaynak verimliliği ile ilgili bilgiler, atık yönetimi ile ilgili bilgiler sorgulanmıştır.

Soru formunun kaynak verimliliği bölümünde iş gücü niteliği ve istihdam, kaynak seçimi (hammadde seçimi, kullanımı ve yönetimi), su tüketimi ve yönetimi, enerji tüketimi ve yönetimi, atık yönetimi (atıksu, katı atık, atık gaz) irdelenmiştir.

Soru formunun son kısmında, Kapasite Artırımına yönelik sorularla OSB genelindeki firmaların Ar-Ge, yenilik ve verimlilik çalışmaları ile gelecek tasarımları anlaşılması hedeflenmiştir.

Deleted: ,

Deleted: imkan

Deleted: ,

(14)

4. TR83 BÖLGESİ HAKKINDA

Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerinden oluşan TR83 Bölgesi (Şekil-4), 15000 yıllık tarihi ile çok zengin bir kültür mirasına sahiptir. Orta Karadeniz Bölgesi, Doğu ve Batı Karadeniz’in birleşim yerindeki coğrafi konumuyla, her iki Bölgeye de açılan bir kapı olma özelliğiyle, Karadeniz’e kıyısı olan ülkelere yakınlığıyla, yeraltı ve yerüstü kaynaklarıyla, çok çeşitli turizm potansiyeliyle, tarıma uygun arazi varlığı ve uzun yıllardır oluşmuş sanayi kültürüyle ülke ekonomisi açısından önemli ve büyük bir potansiyel taşımaktadır.

Şekil 4.1. TR83 Bölgesi harita gösterimi

Bölgede yoğunlaşmanın yüksek olduğu sektörler sırasıyla gıda, giyim eşyası, mineral ürünler (taş toprak sanayi), metal eşya, mobilya ve ağaç ürünleridir. TR83 Bölgesi imalat sanayinin Türkiye’ye oranla uzmanlaşma katsayısı daha yüksektir; başka bir deyişle Türkiye, sektörel bazda Bölgeye oranla daha homojen bir yapıya sahiptir. TR83 Bölgesinde imalat sanayinde ortalama ücretler Türkiye imalat sanayi ortalamasının altında olup, Bölge, işgücü maliyeti bakımından görece avantaja sahiptir. TR83 Bölgesi de Türkiye gibi imalat sanayi ihracatında yoğunlaşmıştır. Bölge ihracatının %90’ının imalat sanayi, %6’sının tarım ve ormancılık ve %2.6’sının da balıkçılık sektörü tarafından gerçekleştirilmektedir.

(15)

TR83 Bölgesi illeri sanayi sektörünün gelişimi açısından gelişim potansiyeline sahip bulunmaktadır. Bölge, sahip olduğu doğal yer altı ve yer üstü kaynaklar, tarımsal çeşitliliği ve iklimi, işgücü potansiyeli, ayrıcalıklı teşvik avantajları ve zengin kültürel yapısı ile sanayi yatırımları için cazip konumdadır. TR83 Bölgesindeki ticari faaliyetler, genel olarak tarımsal ve hayvansal ürünler, tarıma dayalı sanayi ürünleri, maden ve taş ocakçılığı faaliyetleri ile imalat sanayi ürünlerine bağlı olarak şekillenmektedir.TR83 Bölgesi ekonomisi içinde sanayi sektörünün payı artış eğilimindedir.

Şekil 4.2. TR83 Bölgesi sektörel büyüme hızları

Türkiye geneli ile karşılaştırıldığında, Türkiye imalat sanayi işletmelerinin %2.9’u, imalat sanayi çalışanlarının %1.8’i, maaş ve ücretlerin %1.3’ü, cironun %1.2’si ve yatırımların da

%1’i TR83 Bölgesinde bulunmaktadır. Bölge’de dış ticarette en yüksek rekabet gücüne sahip sektörler; balıkçılık, giyim eşyası, maden kömürü, linyit ve turb, motorlu kara taşıtı ve römorklar, başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat, büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları, ana metal sanayi, tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat, basım ve yayım ile gıda ürünleri ve içecek imalatı sektörleri olarak sıralanmıştır.

(16)

TR83 bölgesi, Strateji çalışması kapsamında yapılan saha araştırması sonuçlarına göre, son üç yıl içinde bölgedeki kuruluşların amaçları aşağıdaki gibi özetlenebilir.

Yeni iş ve/veya üretim süreçleri geliştirerek uygulamaya aldığı,

Mevcut iş ve/veya üretim süreçlerine önemli iyileştirme yaptığı ve bunları uygulamaya aldığı,

Yeni pazarlama/hizmet sunum yöntemleri uygulamaya koyduğu,

Yeni ürün/hizmet geliştirerek pazara/kullanıma sunduğu,

% 69

Mevcut ürünlerde/hizmetlerde önemli iyileştirme yaparak pazara/kullanıma sunduğu,

% 71

Ürünlerinin/hizmetlerinin tasarımında veya ambalajında önemli değişiklikler yaptığı,

% 59

Çevrenin korunması, enerji verimliliği ve/veya yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı konusunda çalışmalar gerçekleştirdiği,

% 60

Kurumsal verimliliğin ve etkinliğin artırılması ve maliyetlerin azaltılması konularında organizasyonel değişiklikler gerçekleştirdiği tespit edilmiştir.

% 69

% 50

% 53

% 69

Deleted: ;

Deleted: yeni

Deleted: mevcut

Deleted: yeni

Deleted: mevcut

Deleted: ürünlerinin

Deleted: çevrenin

Deleted: kurumsal

(17)

4.1. Amasya İlinin Sanayi Yapısı:

Amasya’da sanayi; 1926 yılında kurulan Eski Çeltek Kömür İşletmesi ve 1955 yılında kurulan Yeni Çeltek Kömür İşletmesi ile fabrika ölçeğindeki sanayileşme hareketi ise 1954 yılında Suluova’da Şeker Fabrikası’nın

kurulması ile başlamıştır. Pancar ekiminin artırılması ve Amasya Şeker Fabrikasının kurulması ile başta şeker sanayi olmak üzere gıda sanayinde gelişmelerin başlangıcını oluşturmuştur.

Şekil 4. Amasya ili sanayi kolları sektörel dağılımı, 2018

Amasya İli sanayisi uzun yıllar taşa toprağa dayalı işletmelerden oluşmuş, 5084 sayılı kanunun uygulanmaya başlaması ile imalat sanayi, tekstil, mobilya ve madencilik alt sektöründe Amasya Beji olarak ünlenen ve markalaşan mermer sanayinde ciddi gelişmeler olmuştur. Amasya ilinde sanayi siciline kayıtlı aktif sanayi işletme sayısı 792’ dir. Türkiye

Moved (insertion) [1]

Deleted: İ Deleted: lin

Deleted: <#>¶

Yeşilırmak vadisi Harşena Dağı eteklerine kurulan Amasya, 8 bin yılın üzerindeki eski tarihi boyunca krallık başkentliği yapmış, bilim adamları, sanatkarlar, şairler yetiştirmiş, şehzadelerin eğitim gördüğü bir belde olmuştur.¶

Amasya 35°00’ ve 36° 30’ doğu boylamı, 40°15', 41 °03' kuzey enlemleri arasında Karadeniz Bölgesi’nin orta bölümünde yer almaktadır. Kuzeyden Samsun, batıdan Çorum, Güneybatıdan Yozgat ve Güneydoğu’dan Tokat illeri ile çevrilidir. Amasya, komşu illerden Samsun, Çorum ve Tokat'a karayolu ile bağlıdır. Ankara’ya 336 km, Samsun’a 131 km’dir.¶

Formatted: Indent: First line: 0 cm

Moved up [1]: İlin Sanayi Yapısı: ¶

Amasya’da sanayi; 1926 yılında kurulan Eski Çeltek Kömür İşletmesi ve 1955 yılında kurulan Yeni Çeltek Kömür İşletmesi ile fabrika ölçeğindeki sanayileşme hareketi ise 1954 yılında Suluova’da Şeker

Fabrikası’nın kurulması ile başlamıştır. Pancar ekiminin artırılması ve Amasya Şeker Fabrikasının kurulması ile başta şeker sanayi olmak üzere gıda sanayinde gelişmelerin başlangıcını oluşturmuştur. ¶

¶

(18)

sanayi işletmeleri toplamı içerisinde % 0.55’lik bir oran ile sanayisi gelişmekte olan illerimiz arasında yer almaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’in Ocak 2019 da açıkladığı verilere göre; 2017 yılı Amasya İli GSYİH’si 9.124.840.000 TL ile Türkiye GSYİH’ sının 0,3' lük kısmını oluşturmaktadır. Bu miktara göre GSYİH sıralamasına göre 81 il arasında 56. Sırada yer alırken, Kişi başına düşen milli gelir sıralamasında 81 il arasında 40. sırada yer almaktadır.

Amasya GSYİH’nin %19,43’ ünü Tarım sektörü, % 18,73’ünü Sanayi sektörü, % 50,47’ sini Hizmetler sektörü ve %11,37’sini ise vergiler ve diğerleri oluşturmaktadır. Amasya ilinde “gıda ürünleri ve içecek imalatı, madencilik ve taş ocakçılığı, taşa toprağa dayalı sanayi ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı sektörleri öne çıkmaktadır.

Amasya yöresindeki Amasya Beji doğal taş yatakları rezervi (1.400.000.000m³), Türkiye’de kayıtlı doğal taş rezervinin %21’ini, dünyadaki bilinen rezervlerin ise yaklaşık

%10’unu oluşturmaktadır. Sarı-bal rengindeki doğal taşı(mermeri), görünüm ve kalitesiyle (leke tutmaz, su emmez, aşınımı az) ulusal ve uluslararası ölçekte adını yurtdışına duyurmayı başarmıştır. 2018 yılında, Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan, Bangladeş, Tayvan, Lübnan, Suudi Arabistan başta olmak üzere 40 dan fazla ülkeye ihracat gerçekleştirilmiştir.

İlde sanayi alanında mermer, kuru maya, ankastre mutfak tipi aspiratör, davlumbaz, ürünleri, tekstil ürünleri, Rivet, mobilya ve ofis mobilyaları, linyit, metal sanayi ürünleri, kimyevi ve plastik sanayi ürünleri yurt içine satışı yapıldığı gibi yurt dışına da ihracatları yapılmaktadır. Mermer, ankastre mutfak ürünleri ihracatta önemli yer tutmaktadır. Amasya’da mermer sanayi önemli ölçüde gelişmiş olup yurt dışına ihracat yapılmaktadır. Merzifon ilçesinde aspiratör, davlumbaz, fırın mutfak eşyası ile makine kalıp üretiminde ve gölge kutuplu elektrik motoru konusunda ilk ve tek üretici firmaları bulunmaktadır, bunlar Avrupa ve diğer ülkelere önemli ölçüde ihracat gerçekleştirmektedirler.

 İldeki Organize Sanayi Bölgeleri:

Amasya ilinde 3 adet sicil almış OSB bulunmaktadır.

 Faaliyetteki Organize Sanayi Bölgeleri:

(19)

İl Sanayisinde Öne Çıkan Yatırım Alanları:

➢ Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar;

Potansiyeli Değerlendirmeye Yönelik Yatırımlar

➢ Merzifon OSB 187 ha. genişleme alanı ve OSB hizmet binası,

➢ Mermer ocakları ve işleme tesisleri

➢ Gıda (Et-Süt işleme üniteleri)

➢ Başka yerlerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı

➢ Mobilya imalatı

➢ ;

Gıda ürünleri ve içecek imalatı

Hayvancılıkla entegre işleme tesisleri yatırımları Madencilik

Yeşilırmak üzerinde yapımı devam eden elektrik üretim santralleri yapımı (HES) Rüzgar elektrik santrali yapımı (RES)

Güneş enerjisi santrali yapımı (GES)

OSB’lerden gelen verilere göre sektörel dağılım yüzdeleri;

Formatted: List Paragraph, Line spacing: 1.5 lines, Bulleted + Level: 1 + Aligned at: 0.63 cm + Indent at:

1.27 cm Deleted: ¶

Formatted: Font: (Default) Times New Roman, 12 pt, Italic, Font color: Text 2

Formatted: Normal, No bullets or numbering Moved up [5]: <#>Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar;¶

Moved up [6]: <#>Merzifon OSB 187 ha. genişleme alanı ve OSB hizmet binası, ¶

Mermer ocakları ve işleme tesisleri ¶ Gıda (Et-Süt işleme üniteleri) ¶

Başka yerlerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı ¶

Mobilya imalatı¶

Deleted: <#>Potansiyeli Değerlendirmeye Yönelik Yatırımlar…

(20)

Grafik 4. Amasya OSB Sanayi Türlerine göre Firma Dağılım Yüzdeleri Tablo 4.??? Amasya İli İhracat Verileri (2014-2018)

Tablo 4. Amasya İli İthalat verileri (2014-2018)

0 5 10 15 20 25

Maden Sanayi Gıda Sanayi Plastik Sanayi Kimya Sanayi Biyogaz Enerji Üretim Sanayi Orman Ürünleri Sanayi Metal Sanayi Makine Sanayi Elektrikli Ev Aletleri Üretim Sanayi PVC Cam Sanayi

Dağılım (%)

Sektör Türü

Formatted: Font color: Red

Formatted: Font color: Red Formatted: Font: Not Bold

(21)

Tokat İlinlin Sanayi Yapısı:

Tokat’ın ekonomik yapısında tarım, tarıma dayalı (özellikle gıda) sanayi, hayvancılık sektörü önemli rol oynamaktadır. Başta gıda sanayi olmak üzere taş ve toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri sanayi ve son yıllarda da hazır giyim (hazır giyim) sektörü, ilin ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Şeker pancarı, tütün, yaş sebze ve meyve ile diğer endüstriyel tarım ürünleri, buğday ve diğer tahıl ürünleri, ilde bulunan kamu ve özel sektör kuruluşlarında değerlendirilmektedir. İşletmeler

incelendiğinde, Erbaa ilçesinde taş ve toprağa dayalı sanayiden Tuğla ve kiremit fabrikaları, Konfeksiyon yatırımları, Turhal ilçemizde mermer ve maden sanayi, merkez ilçede tarım makineleri, hazır giyim ve gıda işletmeleri, Niksar ilçemizde yaş sebze

ve meyve işleme ve değerlendirmeye yönelik kuruluşlar, Zile ilçemizde gıda ve makine ile ilgili yatırımlar yoğunluktadır.

İldeki sanayi işletmelerindeki istihdam incelendiğinde il genelinde sanayi sicile kayıtlı yaklaşık 420 işletmenin olduğu görülmektedir. Bu işletmelerde en çok istihdamın il merkezinde ve daha sonra sırası ile Erbaa, Turhal, Niksar ve Zile ilçelerinde olduğu görülmektedir.

Sanayinin dengeli, süratli ve etkin gelişimini temin etmek, çevresel tehlikelere karşı doğayı korumak ve sanayi kuruluşları arasında teknolojik entegrasyonu sağlamak üzere Organize Sanayi Bölgeleri sanayileşme sürecinde büyük bir önem arz etmektedir. İl genelinde 4 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır.

İlde öne geçen sektörler genel olarak hammadde ve işgücü potansiyeline dayalı imalat sanayi kollarıdır. Gıda ve İçki Sanayi, Taş ve Toprak Sanayi (Tuğla Kiremit), Mermer ve Maden Sanayi, Tekstil ve Konfeksiyon Sanayi ilde yoğunlaşmıştır. İlde geleneksel yöntemlerle üretimini yapan ve gün geçtikçe rekabetçilikte uzaklaşan tuğla ve kiremit sektörüne yönelik kümelenme, modernizasyon ve ürün çeşitlendirme çalışmaları devam etmektedir. İlde gümrük Müdürlüğünün olmaması ve havaalanının henüz faaliyete geçmemiş olması özellikle ihracata yönelik üretim yapan (gıda, konfeksiyon vb.) sektörlerimiz olumsuz etkilemektedir.

4.1.

Formatted: Space After: 10 pt Moved (insertion) [2]

Deleted: İ

(22)

Şekil 4. Tokat ili sanayi kolları sektörel dağılımı, 2018

 Faaliyetteki Organize Sanayi Bölgeleri:

Tokat il Merkezi ve ilçelerinde olmak üzere 5 Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Tokat Merkez, Erbaa, Niksar, Turhal ve Zile ilçelerimizde bulunan OSB toplam 966 ha’ lık bir alana sahiptir. 2013 yılında Organize Sanayi Bölgelerinde çalışan sayısı 2018 yılı itibari ile yaklaşık 10.000’e yükselmiştir.

➢ Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar;

Gıda sanayinde yapılabilecek yatırımlar:

Meyve suyu (konsantre) üretim tesisi

Deleted: Tokat, Karadeniz Bölgesinde Orta Karadeniz bölümünün iç kısımlarında yer alır. Kuzeyinde Samsun, kuzeydoğusunda Ordu, güneyinde Sivas, güneybatısında Yozgat, batısında: Amasya ili ile çevrilidir. İlin yüzölçümü:

9958 Km²’dir. Bu alanı ile Türkiye topraklarının % 1,3 ünü kaplar. Denizden yükseltisi 623 metredir. Coğrafi Koordinatları: 39ô 51' 40ô 55' kuzey enlemleri ile 35ô 27'- 37ô 39' Doğu boylamları arasındadır. 11 ilçesi bulunan Tokat'ın her türlü tarım yapılabilen bereketli ovaları, il topraklarının yaklaşık %15,4'ünü kaplar. Tokat sanayisi 500 yıllık köklü bir tarihe sahiptir. Osmanlı Döneminde 16. yüzyılda ürettiği tekstil, ham bakır işleme, mamul bakır, deri ürünleri ile Tokat, “Küçük Asya’nın 3. Büyük İhracat Merkezi”

konumuna gelmiştir. ¶

Cumhuriyet Döneminde Türkiye’nin ilk şeker fabrikalarından biri olan Turhal Şeker Fabrikası ile temelleri atılan sanayileşme hareketi sonrasında 1949 yılında Tokat ili ülkemizde en çok vergi veren 4. il olmuştur. 1958 yılında kurulan, Türkiye’nin ilk meyve suyu üreticisi ve Türkiye’nin ilk 500 şirketinden biri olan Dimes, 1985 yılında kurularak uzun süre kamu tarafından işletildikten sonra özelleştirilen Tokat Sigara Fabrikası kentin sanayileşme sürecindeki önemli aktörleri olmuşlardır. 1985 yılından sonra özel sektöre yönelik teşvik tedbirleri ile imalat sanayi; gıda, toprak, orman ürünleri ve tarım makineleri sektörlerinde önemli gelişmeler kaydedilmiştir. ¶

Moved up [2]: ¶

<object>İlin Sanayi Yapısı:¶

¶

<object>Tokat’ın ekonomik yapısında tarım, tarıma dayalı (özellikle gıda) sanayi, hayvancılık sektörü önemli rol oynamaktadır. Başta gıda sanayi olmak üzere taş ve toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri sanayi ve son yıllarda da hazır giyim (hazır giyim) sektörü, ilin ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Şeker pancarı, tütün, yaş sebze ve meyve ile diğer endüstriyel tarım ürünleri, buğday ve diğer tahıl ürünleri, ilde bulunan kamu ve özel sektör kuruluşlarında değerlendirilmektedir. İşletmeler incelendiğinde, Erbaa ilçesinde taş ve toprağa dayalı sanayiden Tuğla ve kiremit fabrikaları, Konfeksiyon yatırımları, Turhal ilçemizde mermer ve maden sanayi, merkez ilçede tarım makineleri, hazır giyim ve gıda işletmeleri, Niksar ilçemizde yaş sebze ve meyve işleme ve değerlendirmeye yönelik kuruluşlar, Zile ilçemizde gıda ve makine ile ilgili yatırımlar yoğunluktadır.¶

İldeki sanayi işletmelerindeki istihdam incelendiğinde il genelinde sanayi sicile kayıtlı yaklaşık 420 işletmenin olduğu görülmektedir. Bu işletmelerde en çok istihdamın il merkezinde ve daha sonra sırası ile Erbaa, Turhal, Niksar ve Zile ilçelerinde olduğu görülmektedir. Sanayinin dengeli, süratli ve etkin gelişimini temin etmek, çevresel tehlikelere karşı doğayı korumak ve sanayi kuruluşları arasında teknolojik entegrasyonu sağlamak üzere Organize Sanayi Bölgeleri sanayileşme sürecinde büyük bir önem arz etmektedir. İl genelinde 4 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır.¶

İlde öne geçen sektörler genel olarak hammadde ve işgücü potansiyeline dayalı imalat sanayi kollarıdır. Gıda ve İçki Sanayi, Taş ve Toprak Sanayi (Tuğla Kiremit), Mermer ve Maden Sanayi, Tekstil ve Konfeksiyon Sanayi ilde yoğunlaşmıştır. İlde geleneksel yöntemlerle üretimini yapan ve gün geçtikçe rekabetçilikte uzaklaşan tuğla ve kiremit sektörüne yönelik kümelenme, modernizasyon ve ürün çeşitlendirme çalışmaları devam etmektedir. İlde gümrük Müdürlüğünün olmaması ve havaalanının henüz faaliyete geçmemiş olması özellikle ihracata yönelik üretim yapan

(23)

Patates cipsi üretimi

Kurutulmuş meyve ve sebze üretim tesisi Dondurulmuş gıda üretim tesis

Karma yem üretim tesisi Su şişeleme

Hazır çorba, puding ve hazır tatlı üretimi Dokuma ve giyim sanayinde yapılabilecek yatırımlar:

Çorap üretimi, Örme eşya üretimi

Plastik sanayinde yapılabilecek yatırımlar:

PVC profil doğrama, PVC ve PE boru üretimi Plastik eşya ve ambalaj malzemesi üretimi

Diğer sektörlerde yapılabilecek yatırımlar:

Toprak işlemeye yönelik tarım aletleri üretim tesisi Soğuk hava deposu

Güneş kollektörü üretim tesisi

Bölgesel hammadde ve pazara bağımlılık göstermeyen yatırımlar:

Metal eşya üretimi

İnşaat ve aksesuar yatırımları Yangın söndürücü

➢ Potansiyeli Değerlendirmeye Yönelik Yatırımlar;

Tarım sektöründe yapılabilecek yatırımlar:

✓ Seracılık

✓ Meyve ve sebze işleme yatırımları

✓ Kültür mantarı yetiştiriciliği

✓ Bağcılık

✓ Yem bitkileri üretimi

✓ Ekolojik tarım

✓ Soğuk hava deposu

Hayvancılık sektöründe yapılabilecek yatırımlar:

✓ Su ürünleri üretimi

✓ Arıcılık

Deleted: ¶

(24)

✓ Et ve yumurta tavukçuluğu

✓ Suni tohumlama ve damızlık üretimi

Orman ürünleri sektöründe yapılabilecek yatırımlar:

✓ Lata üretimi

✓ Lamine yonga levha (laminat) üretimi

✓ Lif levha (MDF) üretimi

✓ Lamine parke üretimi

✓ Cilalı boya üretimi

✓ Mobilya ve dekorasyon Mermer ve madencilik yatırımları:

✓ Mermer ocak ve işletmeciliği

✓ Alçı üretim tesisi

Grafik 4. Tokat OSB Sanayi Türlerine göre Firma Dağılım Yüzdeleri

0 5 10 15 20 25 30

Gıda Sanayi Metal Sanayi Tekstil Sanayi Yapı Malzemeleri Üretim Sanayi Kimya Sanayi Orman Ürünleri Sanayi Ayakkabı İmalat Sanayi Makine Sanayi Maden Sanayi Cam Sanayi Plastik Sanayi Yem Sanayi Set Teknoloji Üretim Sanayi

Dağılım (%)

Sektör Türü

(25)

Tablo 4. Tokat İli İhracat Verileri (2014-2018)

Tablo 4. Tokat İli İthalat Verileri (2014-2018)

Deleted: ¶

¶

(26)

4.2.Çorum İli nin Sanayi Yapısı:

Çorum ili, kendi öz kaynakları ile sanayileşmesini gerçekleştirmekte olan illerden biridir. İlde şeker fabrikası dışındaki sanayi kuruluşlarının tümü özel sektöre aittir. İlde gıda sanayi, taş ve toprak sanayi ile makine-metal sanayi ağırlık kazanmıştır. Ülkemizin kiremit tüketiminin

%40’ı, tuğla tüketiminin %10’u Çorum ili tarafından karşılanmaktadır. Ayrıca; un, bulgur, şeker, tuğla-kiremit, toprak sanayi ürünleri, yem sanayi ürünleri ve değirmen makineleri üretimi yapılmaktadır. İlde havayolu, denizyolu ve karayolu bağlantılarının ihtiyaca cevap verecek düzeye getirilmesi ve ulaşım maliyetlerinin asgariye indirilmesi, il sanayisi için önem arz etmektedir

Şekil 4. Çorum ili sanayi kolları sektörel dağılımı, 2018

Formatted: Font: (Default) Times New Roman, 12 pt, Bold

Formatted: List Paragraph, Outline numbered + Level:

2 + Numbering Style: 1, 2, 3, … + Start at: 1 + Alignment: Left + Aligned at: 0.63 cm + Indent at: 1.27 Formatted: Font: (Default) Times New Roman, 12 pt, Bold, Italic, Font color: Text 2

Deleted: İl

Formatted: Font: (Default) Times New Roman, 12 pt, Bold

Formatted: Normal, No bullets or numbering Deleted: İl, Karadeniz Bölgesi’nin Orta Karadeniz Bölümü’nde yer almaktadır. Bununla beraber coğrafi olarak topraklarının bir kısmı Karadeniz Bölgesi’nde kalırken, bir kısmı İç Anadolu Bölgesi’nde yer almaktadır. Doğuda Amasya, güneyde Yozgat, batıda Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzeydoğuda Samsun, güneybatıda Kırıkkale ile çevrili olan Çorum ili 12.820 km² yüzölçümüne sahiptir.¶

Moved up [3]: İlin Sanayi Yapısı:¶

<object>Çorum ili, kendi öz kaynakları ile sanayileşmesini gerçekleştirmekte olan illerden biridir. İlde şeker fabrikası dışındaki sanayi kuruluşlarının tümü özel sektöre aittir. İlde gıda sanayi, taş ve toprak sanayi ile makine-metal sanayi ağırlık kazanmıştır. Ülkemizin kiremit tüketiminin %40’ı, tuğla tüketiminin %10’u Çorum ili tarafından

karşılanmaktadır. Ayrıca; un, bulgur, şeker, tuğla-kiremit, toprak sanayi ürünleri, yem sanayi ürünleri ve değirmen makineleri üretimi yapılmaktadır. İlde havayolu, denizyolu ve karayolu bağlantılarının ihtiyaca cevap verecek düzeye getirilmesi ve ulaşım maliyetlerinin asgariye indirilmesi, il

(27)

Grafik 4. Çorum OSB Sanayi Türlerine göre Firma Dağılım Yüzdeleri

Çorum ili kalkınmada öncelikli yöre kapsamındadır ve 2 adet sicil almış OSB bulunmakta olup, doluluk oranı %30’dur.

 Faaliyetteki Organize Sanayi Bölgeleri;

450 hektar büyüklüğünde olup, 437 hektarlık alanı kredilendirilmiştir.

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Maden Sanayi Gıda Sanayi Tuğla Üretim Sanayi Karo, Porselen, Seramik Sanayi Ayakkabı İmalat Sanayi Makine Sanayi Metal Sanayi Yapı Malzemeleri Üretim Sanayi Dokuma, Deri, Tekstil Sanayi Orman Ürünleri Sanayi Kimya Sanayi Yem Sanayi PVC Cam Sanayi Medikal Sanayi Plastik Sanayi Kağıt-Karton, Ambalaj Sanayi

Dağılım (%)

Sektör Türü

Deleted: ¶

¶

(28)

273 hektarı 1995 yılında, 177 hektarı ise 2010 yılında tamamlanmıştır. Üretime geçen parsellerde yaklaşık 5.200 kişi istihdam edilmektedir. Ağırlıklı sektör grubu; demir çelik, gıda ve dokuma-giyim ürünleri sanayidir.

155 hektar büyüklüğünde olup, 100 hektarlık alanı kredilendirilmiştir. 2008 yılında tamamlanmıştır. Bölgedeki 84 adet sanayi parselinin, 6 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis edilen parsellerin; 2 adedi üretim, 4 adedi proje aşamasındadır. 78 adet parsel tahsis

edilmemiştir. Üretime geçen parsellerde yaklaşık 40 kişi istihdam edilmektedir.

Gıda sanayinde yapılabilecek yatırımlar:

Bisküvi ve gofret üretim tesisi

Çikolata ve kakaolu mamüller üretim tesisi Süt ve süt mamülleri üretim tesisi

Diğer sektörlerde yapılabilecek yatırımlar:

Beton kiremit imalatı Sulama ekipmanları üretimi Katı atık ayırma ve geri dönüşü Bakliyat eleme ve paketleme

Plastik inşaat malzemeleri Ağaç işleme makinaları üretim Elektrik motoru ve jeneratör üretimi

➢

Çorum OSB

Sungurlu OSB

(29)

Tarım Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar:

Seracılık

Bağ- bahçe yatırımları Meyve ve sebze yetiştiriciliği Yem bitkileri

Hayvancılık sektöründe yapılabilecek yatırımlar:

Arıcılık ve bal üretimi Tiftik keçisi yetiştiriciliği Et besiciliği

Yumurta tavukçuluğ Et tavukçuluğ Hindi Yetiştiriciliği

Tablo 4. Çorum İli İhracat Verileri (2014-2018)

Tablo 4. Çorum İli İthalat Verileri (2014-2018) İlin Sanayi Yapısı:

Deleted: ¶

¶

(30)

Samsun ilinin coğrafi konumu ve yapısı sanayi yatırımları için diğer Karadeniz illerine göre daha avantajlı durumdadır. Şehrin bu özelliği başta bakır, gübre ve sigara fabrikaları olmak üzere büyük sanayi işletmelerinin bölgede kurulmasına zemin hazırlamıştır. Şehirde kamuya ait sanayi tesisleri ile başlayan sanayileşme süreci 1980 sonrası dönemde Organize Sanayi Bölgelerinin kurulması ve özel sektör yatırımları ile devam etmektedir.

Merkezde bulunan OSB’lerden biri Gıda İhtisas OSB’dir. OSB’lerde gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin yanında ağırlıklı olarak makine sanayine yönelik yedek parça, cerrahi el aletleri ve medikal ürünlerin imalatı, mobilya imalatı sektöründe faaliyet gösteren işletmeler yer almaktadır. Samsun, hali hazırda kurulmuş organize sanayi bölgesiyle, küçük sanayi siteleri, serbest bölge, Teknopark ve Ar-Ge Merkezleri ile Türkiye’nin en büyük işletmeleri arasında yer alan firmalarıyla, kuzeye açılan kapılarımız olan limanlarıyla şehrimiz Karadeniz Bölgesi’nin adeta sanayi başkenti konumundadır.

(31)

4.3. Samsun İli

Şekil 4. Samsun ili sanayi kolları sektörel dağılımı, 2018

Deleted: Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin Karadeniz’e döküldükleri deltalar arasında yer alan Samsun ili 9,083 km²’lik bir yüz ölçüme sahiptir. Coğrafi konum

olarak 40° 50′ – 41° 51′ kuzey enlemleri, 37° 08′ ve 34° 25′

doğu boylamları arasındadır.¶

Karadeniz Bölgesi’nin en büyük metropol kenti olma özelliğine sahip olan Samsun, nüfus yoğunluğunun fazla olması şehrin ticari yaşantısını canlı kılmaktadır. Yatırım yapmaya; kentin yerleşimi ve üretim alanları diğer Karadeniz illerine göre daha müsaittir. Kent, stratejik önemi nedeniyle de bölgedeki diğer illere göre avantajlı durumdadır.

Karadeniz havzasına açılan ilk deniz kapısı ve İç Anadolu’ya açılan ilk kara kapısı olması özelliğiyle de bölgenin ticari yapısında önemli bir yeri vardır. Göç alan bir il olması münasebetiyle bölgede istihdam gitgide zorlaşmaktadır.

Kentin özellikle İç Anadolu’dan Karadeniz’e açılan ilk kapı olması sebebi ile ticari hayatı sürekli canlı olmuştur. Buna rağmen özellikle de; Tarıma dayalı üretimin yapılması ve istihdamın sürekli bu alanda yoğunlaşması sebebiyle kalifiye işgücü istihdamında gerekli seviyeye ulaşılamamıştır.

Özellikle 1980 yılından sonra kentte daralan istihdamın çözümü için; gelişen endüstri akımına uygun olarak gerek kent civarında, gerekse ilçelerinde küçük sanayi siteleri oluşmuş, istihdam yavaş yavaş nispeten sermaye yoğun küçük işletmelere doğru yönelmeye başlamıştır.¶

Moved up [4]: İlin Sanayi Yapısı:¶

<object>Samsun ilinin coğrafi konumu ve yapısı sanayi yatırımları için diğer Karadeniz illerine göre daha avantajlı durumdadır. Şehrin bu özelliği başta bakır, gübre ve sigara fabrikaları olmak üzere büyük sanayi işletmelerinin bölgede kurulmasına zemin hazırlamıştır. Şehirde kamuya ait sanayi tesisleri ile başlayan sanayileşme süreci 1980 sonrası dönemde Organize Sanayi Bölgelerinin kurulması ve özel sektör yatırımları ile devam etmektedir. ¶

Merkezde bulunan OSB’lerden biri Gıda İhtisas OSB’dir.

OSB’lerde gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin yanında ağırlıklı olarak makine sanayine yönelik yedek parça, cerrahi el aletleri ve medikal ürünlerin imalatı, mobilya imalatı sektöründe faaliyet gösteren işletmeler yer almaktadır.

Samsun, hali hazırda kurulmuş organize sanayi bölgesiyle, küçük sanayi siteleri, serbest bölge, Teknopark ve Ar-Ge Merkezleri ile Türkiye’nin en büyük işletmeleri arasında yer alan firmalarıyla, kuzeye açılan kapılarımız olan limanlarıyla şehrimiz Karadeniz Bölgesi’nin adeta sanayi başkenti konumundadır.¶

(32)

Ülkemizde faaliyette olan OSB’lerden, biri Gıda İhtisas ve biri Karma ve Medikal İhtisas olmak üzere 6’sı ilde bulunmaktadır. OSB’lerde ağırlıklı olarak makine sanayine yönelik yedek parça, enjeksiyon ürünler, cerrahi el aletleri ve medikal ürünlerin imalatı, mobilya imalatı ile gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmeler yer almaktadır. Samsun Merkez OSB’de 76, Samsun Gıda İhtisas OSB’de 14, Kavak OSB’de 23 ve Bafra OSB’de de 25 işyeri faaliyettedir. Kavak, Bafra, Havza ve Samsun Gıda İhtisas OSB’lerinde yatırımcılar için arsa tahsisleri devam etmektedir. Çarşamba OSB tüzel kişiliğini kazanmış olup, altyapı çalışmalarına henüz başlanmamıştır.

 Faaliyetteki Organize Sanayi Bölgeleri;

Toplam alan 161 ha’dır. Bölgede 103 sanayi parseli mevcuttur.

76 firma faaliyettedir. 6553 kişi istihdam edilmektedir.

Doluluk oranı % 100’dür.

Doluluk oranı % 56’dır.

Samsun Merkez OSB

Samsun Gıda İhtisas OSB

Kavak OSB

(33)

Doluluk oranı % 81’dir.

Toplam Alan 96 ha’dır. Bölgede 61 sanayi parseli mevcuttur.

1 firmaya 7 parsel tahsisi yapılmıştır.

Toplam Alan 82 ha’dır. Tüzel kişilik oluşturulmuş olup, altyapı hazırlık çalışmaları devam etmektedir.

Otomotiv ve kara taşıtlarına yönelik yatırımlar Makine sektörüne yönelik yatırımlar

Çelik, metal ve demir işleme sektörüne yönelik yatırımlar Gıda sektörüne yönelik yatırımlar

Mobilya sektörüne yönelik yatırımlar

Tıbbı ve medikal cihaz sektörüne yönelik yatırımlar Savunma sanayine yönelik yatırımlar

Bilişim sistemlerine yönelik yatırımlar

➢ Potansiyeli Değerlendirmeye Yönelik Yatırımlar;

Havza OSB

Çarşamba OSB

(34)

Medikal sektöre yönelik yatırımlar (cerrahi el aletleri ve tıbbi cihazlar) Sağlık hizmetleri, Tarımsan ilaçlama ve gübre sanayi, Tarımsal Ar-Ge Mobilya sektörü yatırımları, balıkçılık

Gıda ve tarıma dayalı sanayi yatırımları Ana metal sanayi yatırımları

Ulaşım ve lojistik yatırımları, Tersane-yan sanayi yatırımları Turizm yatırımları, enerji yatırımları

Grafik 4. Samsun OSB Sanayi Türlerine göre Firma Dağılım Yüzdeleri

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Orman Ürünleri Sanayi Metal Sanayi Karo, Seramik Sanayi Otomotiv Sanayi Makine Sanayi Yem Sanayi Gıda Sanayi Kimya Sanayi Yapı Malzemeleri Üretim Sanayi Soğutma Sanayi Cam Sanayi Medikal Sanayi Plastik Sanayi Tekstil Sanayi Savunma Sanayi Eğitim Araçları Üretim Sanayi Ambalaj Sanayi

Dağılım (%)

Sektör Türü

Deleted: ¶

(35)

Tablo 4. Samsun İli İhracat Verileri (2014-2018)

Sektör

2014 2015 2016 2017 2018

İhracat (USD)

Sektörün İl İhracatındaki

Payı (%) İhracat

(USD)

Payı (%) Tarım ve

ormancılık

27.239,614 5,85% 38.649,421 9,70% 15.652,902 4,26% 25.096,014 5,42% 40.939,810 6,46%

Madencilik ve taşocakçılığı

2.586,850 0,56% 810.976 0,20% 486.082 0,13% 999.316 0,22% 1.408,844 0,22%

İmalat Sanayi 412.067,999 88,50% 333.674,302 83,75% 329.952,476 89,76% 411.557,423 88,93% 564.118,999 88,97%

Balıkçılık 23.706,828 5,09% 24.733,440 6,21% 21.158,614 5,76% 24.571,968 5,31% 23.491,970 3,71%

Toptan ve perakende ticaret

22.100 0,00% 567.822 0,14% 341.636 0,09% 103.355 0,02% 38.887 0,01%

Elektrik, Gaz ve Su

0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% 439.813 0,00% 4.045,260 0,64%

Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyeti

0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% 2.068 0,00% 0 0,00%

Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmetler

4.421 0,00% 0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% 2.203 0,00%

TOPLAM 465.627,812 100,00% 398.435,961 100,00% 367.591,710 100,00% 462.769,957 100,00% 634.045,973 100,00%

Tablo 4. Samsun İli İthalat Verileri (2014-2018)

Sektör

2014 2015 2016 2017 2018

Sektörün İl İhracatındaki Payı (%)

Sektörün İl İhracatındaki Payı (%) Tarım ve

ormancılık

165.869,447 21,08% 181.099,863 27,01% 112.448,097 19,07% 163.801,525 20,67% 182.101,735 22,02%

Madencilik ve taşocakçılığı

103.080,071 13,10% 116.905,445 17,44% 80.710,475 13,68% 102.285,475 12,91% 92.800,327 11,22%

İmalat Sanayi 210.426,883 26,75% 175.865,777 26,23% 211.451,829 35,85% 236.807,881 29,89% 200.041,542 24,19%

Balıkçılık 0 0,00% 155,812 0,02% 162.865 0,03% 52.685 0,01% 46.063 0,01%

Toptan ve perakende ticaret

307.318,486 39,06% 196.455,941 29,30% 184.748,012 31,33% 288.855,458 36,45% 351.518,246 42,51%

Elektrik, Gaz ve Su

0 0,00% 0 0,00% 254.499 0,04% 534.096 0,00% 230.320 0,03%

Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyeti

0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% 0 0,00%

Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmetler

2.120 0,00% 2.479 0,00% 0 0,00% 25.425 0,00% 114.789 0,01%

TOPLAM 786.697,007 100,00% 670.485,317 100,00% 589.775,777 100,00% 792.362,545 100,00% 826.843,022 100,00%

(36)

5. KAYNAK VERİMLİLİĞİ TANIMLAR VE KAVRAM ÇERÇEVESİ 5.1. Kaynak Kullanımı

Tüm yaşam için gerekli olan kaynakların sınırlarının varolması kaçınılmaz bir gerçektir.

Dünyada hızla artan nüfus ve tüketim talepleri odaklı yaşam şeklimiz temel alındığında oldukça düşündürücü bir sınır olarak hızla algılanabilir. Dünya üzerinde sahip olduğumuz her türlü ihtiyacımızı gezegenin bize sunmuş olduğu doğal kaynaklar ve bunların oluşturduğu zincir sayesinde karşılayabiliyoruz. Bu zincirdeki herhangi bir halkanın eksikliği veya yok olması tüm dengeleri alt üst edebilme potansiyeline sahipken yaşamın yok olma riskinin öne çıktığı noktada ise ekonomik değerler ve ekonomiden bahsetmek mümkün olamayacaktır. Çözüm ise insanın hayat kalitesinin artması için çalışılan sistemde, kaynakların korunduğu ve etkin kullanıldığı bir ekonomik yapıya geçişi sağlamak ve bunu sürdürülebilir kılmaktır.

Grafik 5. Kaynak etkinliği, eko verimlilik ve ayrışmanın çevresel etkiler, ekonomi ve kaynak kullanımına etkisi

(37)

5.2. Sanayide Kaynak Verimliliği

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından doğal kaynakların sürdürülebilir olarak üretilmesi, işlenmesi ve tüketilmesinin yanı sıra, ürünlerin üretimleri ve tüketimleri esnasında oluşan olumsuz çevresel etkilerin tüm yaşam döngüleri boyunca azaltılması olarak tanımlanmaktadır. Aynı zamanda, geleneksel kirlilik kontrolü yöntemlerinin aksine atık oluşumunu kaynağında önleyerek veya azaltarak üretimden kaynaklanan çevresel etkileri en aza indirmeyi de amaçlamaktadır. Bu şekilde, daha yüksek karlılığın yanı sıra, yeni teknolojilerin gelişmesi teşvik edilerek ve istihdam artırılarak üretimde yenilik ve büyüme potansiyeli açığa çıkarılmaktadır. Üretimde yeni proseslerin geliştirilmesi ve uygulanması ile eko-verimli ürünlerin tasarımı, atıkların geri dönüşümü ve yeniden kullanımı da sağlanmaktadır.

Şekil-?????

Doğal kaynakların sınırlı olması sebebiyle doğal kaynak kullanan sanayide üretim verimliliğinin arttırılması, rekabetçilikte öne çıkma ve çevresel etkilerin azaltılması gibi çıktılarla gündeme gelen kaynak verimliliği; atık kaynak tüketilen hemen her alanda uygulanmaktadır. Bu sebeple, sadece endüstriyel üretim aşamasında değil, kaynak tüketiminin fazla olduğu tüm faaliyetlerde de sürdürülebilirliğin sağlanması açısından uygulanmalıdır.

Artan nüfus, endüstriyel üretimi de arttırmakta ve girdi fiyatları (hammadde, su, enerji, işçilik vb.) da sürekli artmaktadır.