Ankara İlçe Belediyelerinde Yaşayan Yurttaşların Yoksulluk Profili

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), 2000 yılı raporunda yer alan göreli yoksulluk tanımı, gıda gereksinimleri dışındaki zorunlu gereksinimlerin (giyim, enerji, barınak gibi) karşılanması için gerekli olan gelirden yoksun olma durumu

olarak karşımıza çıkmaktadır (UNDP, 2000: 20).

Yaşanabilirlik kavramı; yaşanabilir (insancıl) olma durumu, çevresel karakteristikler ve kişisel karakteristikler arasındaki bir davranışsal etkileşim bağıntısı, belirli çevredeki gerekliliklerin sakinlerin kapasite ve ihtiyaçları ile örtüşme derecesi, hem kişisel hem de toplumsal düzeyi kapsayan sıhhat ve refah ile beraber insanların sosyal hoşnutluğuna dair gereksinimler olarak tanımlanmaktadır (Pacione, 1990: 1-30; Veenhoven, 1996: 1-58; Newman, 1999: 219-226). Kısaca yaşanabilirlik kavramının özellikleri şu şekildedir;

 Bireyin günlük yaşamını idame ettirmesi için gerekli düzey,  Yöresel refah ve sosyal ağlara ilişkin bağ,

 Yaşamsal çevrenin ikamet edilebilirlik açısından değerlendirmesi

 Günlük yaşamsal çevrenin idraki (Kamp vd., 2003: 7) olarak tanımlanmaktadır.

Literatürde yer alan en geniş yoksulluk tanımı ve kentte yaşayan bir insanın asgari koşullarda nelere ihtiyaç duyduğunu yapılan tanımlar ışığında belirlemenin yanı sıra; çalışmaya örnek teşkil eden Ankara belediyelerinin yoksulluk yaklaşımları ise, aşağıdaki gibi her bir soruya verilen yanıtlarla somutlaşmaktadır.

Ayaş Belediyesi’nde yer alan yoksul bireyler, genel olarak orta yaş üstü, evli ya da eşinden boşanmış, en az iki çocuk sahibi, geliri olmayan ya da işini kaybetmiş, çalışamaz durumda olan, eğitim düzeyi okuryazar olmakla birlikte, genellikle ilkokul mezunu olarak nitelendirilen kişilerden oluşmaktadır. Belediye yetkilisi, özellikle eşini kaybetmiş ailelere yardım yaptıklarını ve yoksul ailelerin çok sayıda çocuk sahibi olduklarını belirtmiştir. Bunun yanında, ailelere yardımlar konusunda çocuk sayılarıyla ilgili bir kısıtlama getirilmediği de araştırma sorusuna verilen yanıt arasında yer almaktadır.

Ayaş Belediye yetkilisinin aktardığı bilgilere göre sosyal yardımlardan yararlanan kişilerin, temel yaşam ihtiyaçlarını karşılayabilecek güce sahip olmadığı anlaşılmaktadır. Kızılcahamam Belediyesi sınırları dahilinde yer alan yoksul bireylerin genel profillerine bakıldığı zaman, ortalama bir ailede tek çalışan ya da hiç çalışanı olmayan, en az iki çocuk sahibi, yaşlılar ve eşlerinden boşanmış çalışamayacak durumda olan kadınlar görülmektedir. Bu profil dahilinde bulunan bireyler öncelikli olarak yoksulluk yardımlarından faydalanmaktadır. Kızılcahamam

Belediyesi katılımcı görüşleri ele alındığında; yoksulluk yardımlarında çocuk sayısı sınırlaması yapılmadığı ve yoksulluk yardımları için gelir düzeyi düşük bireylerin yardım için temel alındığı ifade edilmektedir.

Kalecik Belediyesi’nde yer alan yoksul bireylerin profil bilgileri hakkında çalışma için ortalama bir yanıt alınamamış olmakla birlikte, toplamda elli adet köyün yer aldığı ilçe içerisinde yardım talebi doğrultusunda yoksulluk yardımı yapıldığı ifade edilmiştir. Kalecik Belediyesi katılımcı yetkili görüşleri çalışma kapsamında ele alındığında, yoksul bireylerin medeni durumları, çocuk sayıları, eğitim düzeyleri gibi konularda bilgi eksikliği yaşandığı yorumu yapılabilmekte ve yoksul bireylerin yardım için başvurdukları belediye ile tek taraflı bir iletişim yaşandığı söylenmektedir. Yardım desteği için bireylerin dilekçeyle başvurması gerekmekte olup, iletişim sorununun önüne geçilebilmesi için yoksulluk tespitlerinin daha etkin yapılabilmesi önerilmektedir.

Sincan Belediyesi’nde yer alan yoksul bireyler; boşanmış aileler, eşi vefat etmiş kadınlar, çalışamayan ev hanımları ve en az birer tane ev ve arabası olan bireylerin dışında kalan kişiler olarak ifade edilmiştir. Yoksulluk yardımları için özellikle muhtaçlık durumunda olan bireylerin yardımlar için öncelikli tutulduğu belirtilmiştir.

Sincan Belediyesi katılımcı yetkili görüşleri incelendiğinde, yoksul bireyler yardım taleplerini genel olarak dilekçe üzerinden sağlamakta ve karşılıklı iletişim sorunlarının önü açılmakta yorumu yapılmaktadır. Örneğin; çalışma için yapılan telefon görüşmesi sırasında mevcut dönemde yaşanan Covid 19 salgın hastalık nedeniyle belediyeye yapılan yardım talepleri, yetkili tarafından dilekçe başvuru yönlendirmesiyle sağlanmaya çalışılmış ve bu yaklaşım karşılıklı iletişim sorunlarını da beraberinde getirmiştir.

Şereflikoçhisar Belediyesi’nden elde edilen görüşler dâhilinde; ilçe genelinde sosyal yardımlardan yararlanan vatandaşların büyük bir kısmını mevsimlik işlerde çalışan vatandaşlar oluşturmaktadır. Sözü edilen bireyler; yaz aylarında düğünlerde, kına gecelerinde, sünnet düğünlerinde davul ve zurna çalgıcılığı yaparak geçimlerini idame ettirmektedirler. Kış aylarında bu tür organizasyonların yok denilecek kadar az olması nedeniyle bu vatandaşlar sosyal yardımlardan en yüksek payı alan kesim olarak nitelendirilmektedir. Ayrıca bahsedilen vatandaşlar, genellikle akraba

evlilikleri yapmakta olup evlilik yaş ortalaması erkeklerde 20, bayanlarda ise 18 civarındadır. Geniş bir aile yapısına sahip olan sosyal yardımlardan yararlanan vatandaşların genellikle iki ya da daha fazla çocukları bulunmaktadır. Sosyal yardımlardan yararlanan çoğu vatandaşın eğitim hayatlarının ilköğretim seviyesinde olduğu ve büyük bir kısmının mezun olamadan eğitim yaşantılarını noktaladıkları dikkat çeken detaylar arasında yer almaktadır.

Her beş gruptaki katılımcıların görüşleri incelendiğinde genel olarak sosyal yardımlardan yararlanan kişilerin genel profil özellikleri; eşini kaybetmiş, eşinden boşanmış ya da eşi çalışamayacak durumda olan, en az iki çocuk sahibi, ev ve araba sahibi olmayan vatandaşlar öncelikli olarak değerlendirilmektedir. Bunun yanında, Şereflikoçhisar Belediye yetkilisinden alınan görüşlerde ise, yapılan sosyal yardımların genellikle mevsimsel işçi ağırlığında olup daha çok kış mevsiminde çalışamayacak durumdaki vatandaşlara yönelik yapıldığı belirtilmiş olmaktadır.