3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.3. Analiz Yöntemleri
Nitrat azotu, nitrit azotu, toplam fosfor analizleri için; Hach Lange Dr 5000 Model Spektrofotometre kullanılmıştır. Amonyum azotu analizi için, WTW pH/ION 735 Model İyon Seçici Cihaz kullanılmıştır. Analizler sırasında hazırlanan çözeltilerin karıştırılması amacıyla, Biosan MSH 300 Model Manyetik Karıştırıcı kullanılmıştır. BOİ5 ölçümünde, OXI TOP WELP BOİ Ölçüm Cihazı kullanılmıştır. Ölçüm
değerlerini, 0-4000 mg/L ölçüm aralığında göstermektedir. Ölçümün tamamlanması 5 gün sürmekte bu süre içerisindeki değişim skaladan gözlenebilmektedir. pH ölçümünde, WTW pH 196 T model pH-metre kullanılmıştır. Otomatik kalibrasyon özelliğine sahiptir. Sıcaklık farklılıklarını da ölçerek, çok hassas ölçümler yapılmaktadır. Çözünmüş oksijen ölçümünde, WTW OXI 196 model oksijenmetre kullanılmıştır.
Kalite gözlem noktalarından yukarıda belirtilen dönemlerde alınan numunelerin ölçülecek parametreleri ve analiz metotları Çizelge 3.7’de belirtildiği şekilde yapılmış ve sonuçlar su kalitesi ve sulama suyu açısından ilgili yönetmeliklere göre değerlendirilmiştir.
Çizelge 3.7. Ölçüm parametreleri ve analiz metotları
Sıra Parametre Formül Birim Analiz Metodu
1 pH (25 ⁰C) TS 3263 ISO10523
2 Elektriksel İletkenlik (25 ⁰C) EC μS/cm TS 9748 EN 27888
3 Sodyum Na+ meq/L TS 4530
4 Kalsiyum Ca++ meq/L TS 8196
5 Klorür Cl- meq/L TS 4164 ISO 9297
6 Sülfat SO4= meq/L TS 5095
7 Bor B mg/L TS 3661
8 Amonyum Azotu NH4+-N mg/L EPA 350.2
9 Nitrat Azotu NO3--N mg/L EPA 352.1
10 Nitrit Azotu NO2--N mg/L STDM 20. Edt /4500-NO2--B
11 Çözünmüş Oksijen ÇO mg/L TS 5677 EN 25814
12 Biyolojik Oksijen İhtiyacı BOİ mg/L STDM 20. Edt /5210-B
13 Organik Madde PV mg/L TS 6288 EN ISO 8467
14 Kimyasal Oksijen İhtiyacı KOİ mg/L TS 2789 ISO 6060
15 Renk Pt-Co TS 6392 EN ISO 7887
Sıcaklık
pH metre elektrodu, numune içerisine daldırılıp, pH metre üzerinde bulunan sıcaklık okuma düğmesi yardımı ile sıcaklık ölçümü yapılmıştır.
pH
pH metre elektrodu, numune içerisine daldırılıp, kalibrasyonu düzenli olarak yapılan pH metre üzerindeki düğmeler yardımı ile pH ölçümü yapılmıştır.
Çözünmüş Oksijen (ÇO)
Ölçüm WTW marka Multiparametre 340i cihazı ile yapılmıştır. Kalibrasyonu düzenli olarak yapılan cihazın probu değer sabitlenene kadar numune içinde bekletilmiş ve cihazın ekranındaki ÇO değeri kaydedilmiştir.
Klorür
Klorür tayini argentometrik (gümüş nitrat metodu) metodu, civa nitrat metodu, potentiometric ve iyon kromotografi metodu ile yapılabilir. Klorür tayininde argentometrik metodu kullanılmıştır. Metoda göre klorürü kromatlı, nötr ve hafif bazik ortamda gümüş nitratla titre edilmiştir. Gümüş klorür çöker ve dönüm noktasında kırmızı renkli gümüş kromat oluşur. Bromür, iyodür ve siyanür iyonlarında klorür gibi gümüş nitrat kullanılır. Sülfür, tiyosülfat ve sülfit iyonları girişim yapacağından, hidrojen peroksit ile giderilerek engellenir. Ortofosfat iyonları 250 mg/L konsantrasyonda gümüş fosfat şeklinde çökerek uzaklaştırılır. 10 mg/L’den fazla demir iyonları dönüm noktasında karışıklığa neden olur.
Potasyum kromat, K2CrO4, indikatör çözeltisi 50 g potasyum kromat (K2CrO4)
bir miktar saf suda çözülerek hazırlanmıştır. Çok az kırmızı çökelek verinceye kadar gümüş nitrat çözeltisi konularak 12 saat bekletilmiş ve süzülerek, saf su ile 1000 mL’ye tamamlanmıştır. 0,014 N standart gümüş nitrat (AgNO3) Çözeltisi 2.395 g gümüş nitrat
saf suda çözülerek, balon jojede 1000 mL’ye tamamlanmıştır. 0,0141 N standart sodyum klorür (NaCl) Çözeltisi 0,824 g NaCl (140 oC’de kurutulmuş) saf suda
çözülmüş ve balon joje 1000 ml’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 0,5 mg Cl-’e
eşdeğerdir. Alüminyum hidroksit süspansiyon çözeltisi, 125 g alüminyum potasyum sülfat (AlK(SO4)2.12H2O) veya alüminyum amonyum sülfat (AlNH4(SO4)2.12H2O)
1000 mL saf suda çözülmüştür. 60 oC’ye ısıtılmış ve 55 mL derişik amonyak yavaş
54 kadar birkaç kez saf su ile yıkanmıştır. Süspansiyonun hacmi yaklaşık 1000 ml’ye tamamlanmıştır.
Fenolftalein indikatör çözeltisi 5 g fenolftalein 500 ml % 95’lik etil alkolde çözülmüştür. 500 ml saf su konulmuş ve 0,02 normal sodyum hidroksit çözeltisi damla damla soluk pembe renk elde edilinceye kadar damlatılmıştır. 1 N sodyum hidroksit (NaOH) çözeltisi 40 g sodyum hidroksit saf suda çözülerek, balon jojede 1000 ml’ye tamamlanarak hazırlanmıştır. %30 Hidrojen Peroksit, (H2O2), kullanılmıştır.
100 ml veya 100 mL’ye seyreltilmiş numune kaserole konulmuştur. Numune renkli ise 3 ml alüminyum hidroksit süspansiyon çözeltisi konup karıştırılmıştır. Çökmesi beklenmiş ve süzülmüştür. Eğer numunede sülfür, sülfit veya tiyosülfat varsa 1 mL H2O2 konup 1 dakika karıştırılmıştır. Numunenin pH’ı H2SO4 veya NaOH ile 7-
10’a ayarlanmıştır. 1 mL potasyum kromat indikatör çözeltisi ilave edilmiştir. Standart AgNO3 çözeltisi ile renk sarıdan pembemsi sarıya dönünceye kadar titre edilmiştir.
Hesaplama aşağıdaki eşitlikler ile gerçekleştirilmiştir. Burada, V: ml numune, A: numune için harcanan AgNO3 hacmi, mL, B: Blank için harcanan AgNO3 hacmi, N:
AgNO3 normalitesi, mg Cl/l =
V N B A 35450 (3.1) mgNaCl/l = mg Cl- / l×1,65 (3.2) SülfatSülfat konsantrasyonu tayininde türbidik metod kullanılmıştır. Sülfat iyonu asidik ortamda baryum klorür, BaCl2 ile baryum sülfat, BaSO4 halinde çöktürülür.
Baryum sülfat süspansiyonun ışık absorbansı fotometre ile ölçülür, sülfat konsantrasyonu Standart eğriden okunur. Renk ve askıdaki katılar karışıklığa neden olduğundan giderilmelidir.
Buffer çözeltisi A, 30 g magnezyum klorür, MgCl2.6H2O, 5 g sodyum asetat,
CH3COONa.3H2O, 1 g potasyum nitrat, KNO3 ve 20 ml asetik (%99), CH3COOH, 500
mL saf suda çözülüp 1000 mL’ye tamamlanmıştır. Buffer çözeltisi B (sülfat konsantrasyonu 10 mg/L’den daha az ise gereklidir) 30 g magnezyum klorür, MgCl2.6H2O, 5 g sodyum asetat, CH3COONa.3H2O, 1 g potasyum nitrat, KNO3, 0,11 g
mL’ye tamamlanmıştır. Baryum klorür, BaCl2 20–30 mesh arası, standart sülfat çözeltisi
0,1479 g susuz sodyum sülfat, Na2SO4, saf suda çözülüp, balon jojede 1000 ml’ye
tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 0,1 mg SO4-2 içermektedir.
Standart eğrinin hazırlanması için standart sülfat çözeltisinden 5, 10, 15, 20 30, 30, 40 mL alınarak 100 mL’ye tamamlanmıştır. Böylece 5, 10, 15, 20, 25, 30, 40 mg/L’lik bir seri standart seri hazırlanmış olmaktadır. Hazırlanan standartların her birine 20 mL buffer çözeltisi konup, magnetik karıştırıcıda karıştırılmıştır. 1 ölçek BaCl2 kristali konup, kronometreye basılarak 1 dakika karıştırmaya devam edilmiştir.
Spektrofotometrede okuma yapılıp, okunan değerler ile standart eğri hazırlanmıştır. 100 ml numune 250 ml’lik behere konulduktan sonra 20 ml buffer çözeltisi ilave edilip karıştırıcıda karıştırılmıştır. Karıştırılırken 1 ölçek BaCl2 kristali konup ve
kronometreye basılmıştır. 1 dakika sabit hızla karıştırmaya devam edildikten sonra absorbsiyon hücresine koyup spektrofotometrede okuma yapılmıştır. Standart eğriden mg/L sülfat miktarı bulunmuştur. Hesaplama aşağıdaki formülle gerçekleştirilmiştir. Burada, V: ml numune, Eğer buffer A çözeltisi kullanılmışsa; BaCl2 ilavesinden önceki
numune absorbansı çıkarttıktan sonra Standart eğriden direkt olarak hesaplanmıştır. Eğer buffer B çözeltisi kullanılmışsa; yukarıdaki formülde bulunan sülfat konsantrasyonundan blank konsantrasyonu çıkarılmıştır.
mgSO4-2/l = V mgSO421000 (3.3) Amonyum Azotu
Amonyum azotu konsantrasyonu neslerizasyon metodu ile tayin edilmiştir. Saflaştırılmış içme suları, doğal sular ve saflaştırılmış atıksu atıkları için kullanıldı. Amonyağı yüksek sularda, amonyak nessler reaktifi ile doğrudan tayin edildi. Nesler reaktifi ile bulanıklık veren kalsiyum, demir, magnezyum ve sülfür iyonları alkali çinko sülfatla çöktürülmeden önce arıtma yapıldı. Nesser reaktifi ile aromatik aminler, organik kloraaminler, aseton ve aldehitler sarımsı ve yeşilimsi renk ve bulanıklık verirler. Bunun için destilasyon gereklidir.
Amonyaksız saf su, iki kez destile edilerek suya yeterince brom konup bir gece bekletilmiştir. Bütün rektiflerin hazırlanmasında, seyreltme işlemlerinde bu su kullanılmıştır. Çinko sülfat, (ZnSO4.7H2O,) çözeltisi, 100 g ZnSO4.7H2O amonyaksız
56 iyodür, HgI2 ve 70 g potasyum iyodür, KI bir miktar amonyaksız saf suda çözülmüştür.
Bu karışım 500 ml amonyaksız saf suda çözülmüş 160 g sodyum hidroksitin soğuk çözeltisine yavaşça ve karıştırarak konulmuştur. Amonyaksız saf su ile balon jojede 1000 ml’ye seyreltilmiştir. Bu çözeltiden yaklaşık 0,1 mg/L amonyak azotu bulunan numuneye konduğunda yaklaşık 10 dakika içinde karakteristik turuncu tuğla kırmızımsı renk oluşmuştur. Stok amonyak çözeltisi, 100 oC’de kurutulmuş 3.819 g susuz
amonyum klorür, NH4Cl, bir miktar amonyaksız saf suda çözülmüş, balon jojede 1000
mL’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 1,00 mg N, 1.22 mg NH3 içermektedir.
Standart amonyum çözeltisi, stok amonyum çözeltisinden 10 mL alınmış, amonyaksız saf su ile balon jojede 1000 mL’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 0,0122 mg NH3 içermektedir. Sodyum hidroksit çözeltisi, NaOH, 6 N: 240 g NaOH
amonyaksız saf suda çözülüp, balon jojede 1000 mL’ye tamamlanmıştır. Sodyum- potasyum tartarat çözeltisi, 50 g sodyum potasyum tartarat tetrahidrat (KNaC4H4O6.4
H2O) 100 mL amonyaksız saf suda çözülmüştür. 30 ml kalıncaya kadar kaynatılmıştır.
Soğutulup, balon jojede, 100 mL’ye tamamlanmıştır.
Standart amonyum çözeltisinden 0-0,2-0,4-1,0-2,0-3,0-4.0-5,0-6,0 mL alınıp, amonyaksız saf su ile 50 mL’ye tamamlanmıştır. Böylece 0-0,002-0,004-0,01-0,02- 0,03-0,04-0,05 ve 0.06 mg amonyak azotlu bir seri hazırlanmıştır. Bu çözeltinin her birine 1 mL nessler reaktifi konup, 10-30 dakika sonra spektrofotometrede okuma yapılmıştır. Okunan değerler ordinat, mg N değerleri apsiste olmak üzere Standart eğri çizilmiştir.
Numunede artık klor varsa eşdeğer miktarda klor giderici çözelti konulmuştur. 100 ml numuneye 1 mL ZnSO4 çözeltisi konup, iyice karıştırılmıştır. pH değerini 10,5’e
ayarlamak için 0,4-0,5 ml 6 N NaOH çözeltisi konmuştur. İyice karıştırılıp birkaç dakika bekletilmiştir. Süzülerek veya santrifüjlenerek çökelek uzaklaştırılmıştır. İlk 25 mL süzüntü atılarak 50 mL numune alınmıştır. Nessler reaktifi ile çökelek oluşturan, bulanıklık yapan kalsiyum, magnezyum ve diğer iyonların etkisini azaltmak için 1-2 damla (0.05-0.1 mL) sodyum potasyum tartarat çözeltisi ve 1 mL nessler reaktifi ilave edilmiştir. 400–425 nm fitler fotometre veya 400-500 nm spektrofotometrede okuma yapılmıştır. Standart eğrisinden mg NH3-N bulunmuştur. Hesaplama aşağıdaki eşitlikler
ile gerçekleştirilmiştir. Burada V numune hacmi’dir.
V N mgNH l N mgNH3 / 3 1000 (3.4)
mg/L NH3 = mg/L NH3-N /l×1,216 (3.5)
mg/L NH4+ = mg/L NH3-N×1,288 (3.6)
Nitrit
Nitrit konsantrasyonu kalorimetrik metot ile tayin edilmiştir. Nitrit anyonu 2-2,5 pH arasında diazolandırılmış sülfanilik asidin N-(1-naftil)-etilendiamin dihidro klorür ile verdiği kırmızımsı mor azo boyar maddesinin rengine dayanarak bulunmuştur. Bu metotla 0.001–0.025 mg/L nitrit azotu gözle tayin edilmiştir. 5 cm ışık yolu ve yeşil renkli filtre kullanılmışsa 0.005–0.05 mg/L konsantrasyon uygundur. Renk 1 cm ışık yolu ve 543 nm’de 0.18 mg/L nitrit azotuna kadar Beer kanununa uyar. Deney şartlarında çökelti veren Fe+3, Ag+, Bi+3, Hg+2, Sb+3. Pb+2, Au+3 ve diğer renkli iyonlar
reaksiyonu bozarlar.
Nitritsiz su, 1 litre saf suya 1 mL derişik H2SO4 ve 0,2 mL mangan sülfat,
MnSO4 (36.4 g MnSO4.H2O 100 ml saf suda çözülmüştür) hafif pembe renk oluşuncaya
kadar 1–3 mL potasyum permanganat, KMnO4, çözeltisi (0.4 mg KMnO4 1000 mL saf
suda çözülüp) konmuştur. 15 dakika bekledikten sonra renk amonyum oksalat çözeltisi (0,9 g (NH4)2C2O4.H2O 1000 ml saf suda çözülüp) ile giderilmiştir. Bütün çözelti ve
seyreltmelerde nitritsiz su kullanılmıştır. Stok nitrit çözeltisi, 1,232 g NaNO2 saf suda
çözülmüş, balon jojede 1000 mL’ye tamamlandmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 0,25 mg NO2-N içerir. Çözeltiye 1 mL koliform konarak bozunması önlenmiştir.
Stok nitrit çözeltisinin ayarlanması için 0,05 M (0,25 N) KMnO4 çözeltisi, 5 ml
derişik H2SO4 ve 50 ml stok nitrit çözeltisi pipet ile kapaklı bir leğene konmuştur. İyice
karıştırılmıştır. Isıtıcı tablada 70-80 oC’ye kadar ısıtılmıştır. 0,025M (0.05N) sodyum
oksalat çözeltisinden permanganatın rengi gidinceye kadar 10 ml’lik kısımlar halinde ilave edilmiştir. Sodyum oksalatın aşırısı 0,05 M KMnO4 çözeltisi ile hafif pembe renk
kalana kadar titire edilmiştir. Aynı işlem nitritsiz saf su ile blank için yapılmıştır. Stok çözeltideki nitrit azotu hesaplaması aşağıdaki formülle yapılmıştır. Burada, A stok nitrit çözeltisindeki mg nitrit azotu/ mL, B kullanılan permanganat hacmi, mL, C KMnO4
normalitesi, D ilave edilen sodyum oksalat hacmi, mL, E sodyum oksalat normalitesi, F titrasyon için alınan stok nitrit çözeltisi, mL.
A=
F E D BxC 7 (3.7)58 Sodyum oksalat, Na2C2O4 çözeltisi, 0,025 M (0,5 N), için 3.50 g primer Standart
saflığında Na2C2O4 saf suda çözülüp, balon jojede 1000 mL’ye tamamlanmıştır.
Potasyum permanganat, KMnO4, çözeltisi, 0,05 M (0.25 N), için 8 g potasyum
permanganat bir miktar saf suda çözülüp, balon jojede 1000 ml’ye tamamlanmıştır. Kahverengi cam şişede en fazla 1 hafta bekletilmiştir. Ayarı için 100-200 mg susuz Na2C2O4 400 mL’lik behere konmuştur. 100 ml saf su ilave edilip çözünmesi için
karıştırılmıştır. 10 mL (1+1) H2SO4 konup 90-95 oC’ye kadar ısıtılmıştır. Hemen
potasyum permanganat çözeltisi ile magnetik karıştırıcıda hafifi pembe renk oluşuncaya kadar titre edilmiştir. Sıcaklık 85 oC’nin altına düşmemelidir. Blank içinde aynı işlem yapılmıştır. Burada, A numune için harcanan KMnO4, mL, B blank için harcanan
KMnO4, mL, C sodyum oksalat miktarı, g, M potasyum permanganat molaritesi’dir.
M= 33505 , 0 ) (A B x C (3.8)
Ara nitrit çözeltisi için stok nitrit çözeltisinden 50 mL alınıp, balon jojede 250 mL’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 ml 0.05 mg NO2-N içerir. Günlük
hazırlanmıştır. standart nitrit çözeltisi ara nitrit çözeltisinden 10 mL alınmıştır, balon jojede 1000 ml’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 ml’si 0,0005 mg NO2-N içerir.
Sülfanilik asit çözeltisi, 0,6 g sülfanilik asit 70 ml saf suda çözülüp, soğutulmuştur. 20 mL derişik HCl ilave edilip saf su ile balon jojede 100 mL’ye tamamlanmıştır. İyice karıştırılmıştır. Naftilamin hidroklorür çözeltisi, 1 mL derişik HCl ilave edilmiş saf suda 0.6 g 1-nafitlamin hidroklorür çözülüp ve 100 mL’ye balon jojede tamamlanmıştır. Renksiz olarak, soğukta saklanmış ve kullanılmadan önce süzülmüştür. Sodyum asetat tampon çözeltisi için, 2 M, 16,4 g susuz sodyum asetat veya 27,2 g CH3COONa.3 H2O
saf suda çözülüp, balon jojede 100 mL’ye tamamlanmıştır.
Standart eğrinin hazırlanması için standart nitrit çözeltisinden pipetle 0-0,1-0,2- 0,4-0,7-1,0-1,4-2,0-2,5 mL alınarak 50 ml’ye tamamlanmıştır. Böylece 0-0,00005- 0,0001-0,0002-0.00035-0,0005-0,0007-0,001-0,00125 mg nitrit azotlu sandard seri hazırlanmış olmaktadır. Standart çözeltilerin her birine 1 ml sülfanilik asit konup iyice karıştırılmıştır. pH 1,4 olup, 5- 10 dakika sonra 1 mL naftilamin hiiroklorür ve 1 mL tampon sodyum asetat çözeltisi konulmuştur. İyice karıştırılıp pH 2-2,5 arasında olması sağlanmıştır. 10-30 dakika sonra kırmızımsı mor renk 543 nm’de spektrofotometrede
okunmuştur. Okunan değerler ordinat, mg nitrit azot değerleri apsiste olmak üzere Standart eğri çizilmiştir.
Eğer numune süspansiyon katı madde içeriyorsa numune 0,45 µm membran filtre kağıdından süzülerek, süzülmüş numuneden 510 mL veya 50 mL’ye seyreltilmiş hacimde alınmıştır. Standartlardaki işlemler uygulanıp spektrofotometrede okuma yapılmıştır. Standart eğriden mg nitrit azotu bulunmuştur. Hesaplama aşağıdaki formüller ile gerçekleştirilmiştir. Burada V numune hacmi’dir.
V N mgNO l N mgNO / 2 1000 2 (3.9)
mg/L nitrit = mg/L nitrit azotu ×3,29 (3.10)
Nitrat Azotu (NO3--N)
Nitrat konsantrasyonu brüsin sülfat metodu ile tayin edilmiştir. Nitrat iyonlarının brusin sülfatla verdiği sarı rengin kolorimetrik olarak ölçümüne dayanır. Artık klor, Fe+2, Fe+3, Mn+4 yükseltgen ve indirgen maddeler reaksiyonu bozar. Stok nitrat
çözeltisi, 105 oC’de 24 saat kurutulup 0,7218 g potasyum nitrat, KNO3, bir miktar saf
suda çözülüp, balon jojede 1000 ml’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltin 1 mL’si 0.1 mg nitrat azotu içerir. Standart nitrat çözeltisi, stok nitrat çözeltisinden 100 mL alınmış, saf su ile balon jojede 1000 ml’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 0,01 mg nitrat azotu içerir. Sodyum arsenik çözeltisi 5 g sodyum arsenit saf suda çözülüp, balon jojede 1000 ml’ye tamamlanmıştır. Brüsin sülfanilik asit çözeltisi, 1 g brusin sülfat ve 0.1 g sülfanilik asit 70 mL sıcak saf suda çözüldü. 3 ml derişik HCl ilave edilip, soğutulup, saf su ile balon jojede 1000 ml’ye tamamlanmıştır. Bu çözelti birkaç ay bozunmadan kalabilir. Sülfürik asit çözeltisi, H2SO4, 500 ml derişik sülfürik asit 75 mL saf suya ilave
edilmiştir.
Standart nitrit çözeltisinden 0, 5, 15, 25, 35, 50, 75, 100 mL alınarak 100 mL’ye tamamlanmıştır. Böylece 0-0,05-0,15-0,25-0,35-0,5-0,75-1,0 g nitrat azotu içeren bir seri çözelti hazırlanmıştır. Bu çözeltilerinden her birinden 2’şer ml 50 mL’lik beherlere alınıp 1 mL Brusin –Sülfanilik asit çözeltisi konulmuştur. İkinci bir 50 mL’lik behere 10 mL H2SO4 çözeltisi, üçüncü bir 50 ml’lik behere de 10 mL saf su konulmuştur.
60 birbirine aktarıldıktan sonra 20-30 dakika karanlıkta bekletilip, Spektrofotometrede okuma yapılmıştır. Okunan değerler ordinat, mg nitrat azotu değerleri apsiste olmak üzere Standart eğri çizilmiştir.
Numunede serbest klor varsa 0,1 mg klor için 0,05 ml sodyum arsenit kullanarak iyice karıştırılır. 50 mL’lik behere 2 mL numune konup standartlardaki işlemler uygulandıktan sonra spektrofotometrede okuma yapılmıştır. Standart eğrisinden mg nitrat azotu bulunmuştur. Eğer seyreltme yapılmışsa bulunan değer seyreltme faktörü ile çarpılır. Hesaplama aşağıdaki formüller ile gerçekleştirilmiştir.
mg /l NO3--N = Standart eğriden bulunan nitrat azotu × 10 (3.11)
mg /l NO3- = mg/ l NO3--N×4,43 (3.12)
Renk
Renk giderimi ozonlama, koagülasyon, sedimantasyon ve filtrasyon işlemleriyle gerçekleştirilebilir. Renk tayininde gözle karşılaştırma metodu kullanılmıştır. Metoda göre bilinen renkli standartlarla numunenin gözle karşılaştırmasıdır. Karşılaştırma özel olarak yapılmış ve uygun bir şekilde renkli cam disklerle yapılır. Bu metot, içilebilir ve içinde doğal çözünmüş maddelerden ileri gelen renge sahip suların renk ölçümleri için uygun olup, yüksek derecede renkli endüstri atıksuları için uygulanamaz. Renk tayini yapılacak numuneler berrak olmalıdır. Çok az bir bulanıklık bile dikkate değer bir renk değişimine neden olabilir. Bu nedenle bulanıklık santrifüj veya filtrasyon ile giderilebilir. Suyun rengi pH’a bağlı olduğundan hangi pH değerinde tayin edildiği belirtilmelidir.
1,246 g potasyum kloroplamit ( K2PtCl6) 500 mg metalik Pt’e eşdeğer) ve 1 g
kristal kobalt klorür (CoCl2.6H2O) ( yaklaşık 250 mg metalik Co’a eşdeğer) 100 mL
derişik hidroklorik asitte çözülüp, balon jojede saf su ile 1000 mL’ye tamamlanmıştır. Bu stok çözeltinin rengi 500 birimdir.500 mg saf metalik platin sulu ortamda ısıtma yardımıyla çözülüp, porsiyonlar halinde derişik hidroklorik asit ilavesiyle devamlı buharlaştırılarak HNO3 uzaklaştırılmıştır. Bu ürün 1 g CoCl2.6H2O ile yukarıdaki gibi
çözülerek işleme devam edilmiştir. Hazırlanan bu stok çözeltiden; 0,5, 1,0, 1,5, 2,0, 2,5, 3,0, 3,5, 4,0, 4,5, 5,0, 6,0 ve 7 mL alınıp nessler tüpleri içerisinde saf su ile 50 ml’ye tamamlanmıştır. Elde edilen çözeltilerin renkleri sırasıyla; 5, 10, 15, 20, 25,30, 35, 40, 45, 50, 60,70 birimdir. Nessler tüpüne işaret çizgisine kadar 50 ml numune
konulmuştur. Beyaz bir yüzey üzerinde yukarıdan bakılarak renk standartları ile karşılaştırılmıştır. Bulanıklık giderilmemişse görünür renk olarak rapor edilmiştir. Eğer renk 70 birimin üzerinde ise, numune uygun oranda seyreltilerek standart çözelti sınırları içerisine düşürülür. Her bir numunenin pH’ı ölçülerek kaydedilmiştir.
Sodyum
Sodyum tayininde Flame Emisyon Fotometrik Metodu kullanılmıştır. Metoda göre aleve tutulan bazı metal atomları aleve görünür ve UV’de spektral çizgiler oluşturan bir renk verirler. Oluşan ışık emisyonu alkali ve toprak alkali metallerin kalitatif tayinlerinde kullanılır. Flame fotometrede numune aleve püskürtülür. Madde partiküllerinin alevde ergimeleri sonucu moleküller atomlara ayrışır. Oluşan atomlar emisyon spektrumlarını verirler. Bir filtre veya monokromotör yardımıyla bu spektrumdan seçilen bandın ışık şiddeti fotosele gönderilerek ölçülür. Sodyum iyonlarının alevde oluşturduğu sarı rengin 589 nm’de tayinine dayanır.
Bütün reaktifler ve kalibrasyon standartlarının hazırlanmasında ve seyreltmelerde deiyonize saf su kullanılmıştır. Stok sodyum çözeltisi için 140 oC’de kurutulmuş 2,542 g NaCl saf suda çözülüp, balon jojede 1000 ml’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 1,00 mg Na içerir. Ara sodyum çözeltisi için stok sodyum çözeltisinden 10 mL alınıp, saf su ile 100 mL’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 0,1 mg Na içerir. Bu çözelti 1-10 mg/L Na içerecek şekilde kalibrasyon çözeltisi hazırlamak için kullanılmıştır. Standart sodyum çözeltisi için ara sodyum çözeltisinden 10 ml alınıp, saf su ile balon jojede 100 mL’ye tamamlanmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si 0,01 mg Na içerir. Bu çözelti 0,1-1,0 mg/L Na içerecek şekilde kalibrasyon çözeltisi hazırlamak için kullanılmıştır. Blank ve uygun miktarlarda 0-1,0 veya 0-10 veya 0-100 mg/L sınırları arasında sodyum kalibrasyon standartları hazırlanmıştır. En yüksek konsantrasyondaki kalibrasyon standardından başlanıp, en seyreltiğe doğru çalışılarak 589 nm’de okuma yapılmıştır. Bu işlem güvenilir, ortalama bir değer okuyuncaya kadar birkaç kez tekrarlanmıştır. Kalibrasyon eğrisi çizilmiş ve bu eğriden sodyum konsantrasyonu bulunmuştur. Eğer numunedeki sodyum değeri standart sınırlarına girmediyse, gerekli seyreltme yapılmalıdır. Grafikten okunan değer mg/L Na verir. Hesaplama aşağıdaki şekilde gerçekleştirilmiştir. Burada, A seyreltme oranını ifade etmekte olup, seyreltme yapıldıysa bu değer seyreltme faktörü ile çarpılmalıdır.
62
mg/lt sodyum = (Alınan miktardaki mg/lt Na)x A (3.13)
Bulanıklık
Bulanıklık analizi Nephelometric yönteme göre yapılmıştır. Ölçümde Jenway marka turbidimetre kullanılmıştır.
Organik Madde (OM)
Organik madde tayini suda oksitlenebilen maddelerin bulunması için yapılır. Organik maddelerin miktarı suyun bileşimine, kullanılan reaktiflerin konsantrasyonuna, sıcaklığa, oksitleyici madde ile reaksiyon süresine bağlıdır. Organik madde tayininde Permanganat Metodu kullanılmıştır. Asitli ortamda suda bulunan organik maddelerin potasyum permanganat ile oksitlendirilmiştir. Geri titrasyonla permanganat miktarı oksijen ekivalenti olarak bulunmuştur. Hidrojen sülfür, nitrit ve sülfıd iyonları