Amortismanla lgili Özellikli Durumlar

Standartta amortisman ay rma ile ilgili olarak MDV’ parçalara ay rarak amortisman ay rma, MDV’ grupland rarak amortisman ay rma, MDV’ n üretim miktar yöntemine göre amortismana tabi tutulmas , bilanço d b rakmada amortisman uygulamas gibi özellikli durumlar yer almaktad r.

5.5.1. Maddi Duran Varl Parçalara Ay rarak Amortisman Ay rma 16 nolu standartta bir duran varl meydana getiren parçalar n pratik olarak birbirlerinden ay rt edilebilir nitelikte olmalar ve ekonomik ömürlerinin tahmin edilebilmesi durumunda katlan lan toplam harcamalar n, o varl meydana getiren parçalara ve birimlere da larak muhasebele tirilmesi ve her bir parçan n ekonomik ömrüne göre amortisman ayr lmas öngörülmü tür.

Örne in bir uça ve onun motorlar tek bir varl k olarak kabul etmek yerine, faydal ömürleri bir bütün olarak uça nkinden daha k sa olan makineleri (uçak motorlar ) ayr bir varl k olarak muhasebele tirmek ve farkl oranda amortismana tabi tutmak daha uygundur²¹⁶.

Pek çok yedek parça veya hizmet teçhizat stok olarak ta r veya tüketildikçe gider olarak kaydedilir. Ancak, büyük yedek parçalar veya yard mc malzeme, e er letme taraf ndan bir y ldan fazla kullan lacaksa, varl k olarak kabul edilir. Buna benzer olarak e er yedek parçalar n ve hizmet teçhizat n yaln zca maddi varl a ba olarak kullan lmas gerekiyorsa ve düzenli olarak kullan laca öngörülmüyorsa, bunlar maddi varl k gibi dikkate al r ilgili oldu u varl n faydal ömrünü geçmemek üzere belli bir sürede amorti edilir. Maddi varl klar n bile enlerinin farkl faydal ömürlere sahip olmas veya i letmeye farkl ekillerde fayda sa lamas halinde, maddi varl n mali tablolara ilk tutar bile enlere tahsis edilir ve her bir bile en ayr ayr muhasebele tirilir.

Bu durumda farkl amortisman yöntemleri ve oranlar n uygulanmas esast r²¹⁷.

letme maddi duran varl k kaleminin baz parçalar ayr olarak amortismana tabi tuttu u kapsamda, kalemin kalan k sm da amortismana tabi tutar. Kalan k m, kalemin tek ba na önemli olmayan parçalar ndan olu ur. letmenin bu parçalar için de en beklentileri olmas durumunda, kalan k sma ili kin amortisman n ilgili tüketim al kanl klar ve/veya yararl ömrü do ru olarak yans tacak ekilde gerçekle tirilmesi için tahmin teknikleri kullan labilir.

216Tokay, S. Hüseyin. Muhasebe Kuram ve Vergi Mevzuat Aç ndan Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varl klar, Ankara: Gazi Kitapevi, 2002, s. 243.

217Erdo an, Murat. “Farkl Faydal Ömürlere Sahip Maddi Varl klar n Bile enlerinin Amortisman ”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Say 29, Ocak 2006,s.119.

Bir i letme, bir kalemin, maliyeti ilgili kalemin toplam maliyetine göre önemli olmayan parçalar ayr olarak amortismana tabi tutabilir²¹⁸.

Örnek:

Ada letmesi A. .’i 2010 y nda 200.000 TL + % 18 KDV bedelle pe in olarak bir kamyon alm r. Kamyonun yararl ömrü “4 y l” olarak tahmin edilmi tir.

Kamyona 25.000 TL + % 18 KDV nakden ödenerek kasa yapt lm r. Kasan n yararl ömrü 2 y l olarak belirlenmi tir. Kamyon ve kasas n ayr ayr amortsimana tabi tutulmas na karar verilmi tir. Her ikisine de do rusal amortisman (normal amortisman) yöntemi ile amortisman ayr lacakt r. 31.12.2010 tarihinde yap lmas gereken amortisman ay rma kay tlar gösterelim²¹⁹.

Amortisman Hesaplamalar

TMS 16’ ya Göre VUK’a Göre

Kamyon 200.000 / 4 y l = 50.000 TL/y l 200.000 / 4 y l = 50.000 TL/y l Kamyon Kasas 25.000 / 2 y l = 12.500 TL/y l 25.000 / 4 y l = 6.250 TL/y l

TMS 16 VUK Fark

2010 Y nda Ayr lacak Amortisman 62.500 56.250 - 6.250 2011 Y nda Ayr lacak Amortisman 62.500 56.250 - 6.250 2012 Y nda Ayr lacak Amortisman 50.000 56.250 +6.250 2013 Y nda Ayr lacak Amortisman 50.000 56.250 +6.250

218 Örten, Remzi ve Bay rl R dvan. “TMS 16 Maddi Duran Varl klar Standard na Göre Amortisman Ay rma ve Muhasebe Uygulamalar ”, Yakla m Dergisi, Nisan 2007,say 172, s.76.

219 Örten, Bay rl ; Örten ve Bay rl . “TMS 16: Maddi Duran Varl klar Standard na Göre Amortisman Ay rma ve Muhasebe Uygulamalar ”, s.18.

--- 31.12.2010 ---970 Vergi Aç ndan Kabul Edilmeyen Giderler

971 Vergi Aç ndan Kabul Edilmeyen Giderler Alacak Hs

6.250

6.250

5.5.2. Maddi Duran Varl klar Grupland rarak Amortisman Ay rma Bir maddi duran varl k kaleminin önemli bir parças n sahip oldu u yararl ömür ve amortisman yöntemi ile ayn kalemin bir ba ka önemli parças n sahip oldu u yararl ömür ve amortisman yöntemi ayn olabilir. Böyle parçalar amortisman giderinin belirlenmesinde grupland labilir.

VUK’a göre de birlikte de erleme yap lmas , amortisman ayr lmas mümkündür. Ancak VUK’ta s fland rd ktan sonra grupland rarak amortisman ayr labilece i konusu net de ildir²²⁰.

Örnek:

Bir hava yolu irketi uçaklar n motorlar ile kasalar ayr amortisman rejimine tabi tutmaktad r. Muhasebe politikas olarak uçaklara ait kasalar grupland larak amortismana tabi tutulmaktad r. Buna göre irkete ait 2008 y nda sat n al narak aktife giren 5 adet uça n kasalar için 3 y l ekonomik ömür belirlenmi tir. Uçak kasalar n amortismana konu de erleri s ras yla 10.000, 15.000, 20.000, 8.000, ve 22.000 TL’dir. Uçak kasalar do rusal amortisman yöntemi ile amortismana tabi tutulmaktad r²²¹.

220 Örten ve Bay rl , s.125.

221 Örten ve Bay rl . TMS 16: Maddi Duran Varl klar Standard na Göre Amortisman Ay rma ve Muhasebe Uygulamalar , s.18.

Buna göre uçak kasalar grupland ld nda toplam amortismana konu de er, 75.000 TL (10.000+15.000+ 20.000+8.000+22.000) olmaktad r. Ayr lacak amortisman ise y llar itibariyle 25.000 TL/y l (75.000 TL/3 y l) olmaktad r. Ancak VUK’a göre MDV’ parçalara ay rarak veya grupland rarak amortisman ay rma uygulamas bulunmad ve uçak için belirlenen 6 y ll k sürenin d na ç ld için TMS 16’ya göre yap lan bu uygulamada amortisman giderlerinin bir k sm gider olarak kabul edilmeyecektir. Vergi aç ndan 12.500 TL/y l (75.000 TL / 6 y l) amortisman ayr lmas gerekirken i letmenin tercihi ile 25.000 TL ayr ld ndan 12.500 TL (25.000 TL- 12.500 TL) her y l vergi aç ndan kabul edilmeyen gider olacakt r.

---31.12.2008---740 Hizmet Üretim Maliyeti

257. Birikmi Amortismanlar 257.05.01. Uçak

25.000

25.000

--- 31.12.2008---970 Vergi Aç ndan Kabul Edilmeyen Giderler

971 Vergi Aç ndan Kabul Edilmeyen Giderler Alacak Hs.

12.500

12.500

5.5.3. Kullan m Amaçl Duran Varl klar n Sat Amaçl Duran Varl a Dönü mesinde Amortisman Ay rma

Çal mam n ilgili bölümünde de aç klad z gibi, i letme, sat amaçl fland lan veya sat amaçl s fland lan elden ç kar lacak varl k grubunun bir parças olan bir duran varl amortismana tabi tutmaz. Sat amaçl duran varl a ait geçmi y llardan gelen yeniden de erleme art mevcutsa bu tutar n tamam geçmi y l kârlar na al nabilir.

Sat amaçl elde tutulan olarak s fland lma kriterlerini sa layan varl klar;

defter de erleri ile sat için katlan lacak maliyetler dü ülmü gerçe e uygun de erlerinden dü ük olan ile ölçülür ve söz konusu varl klar üzerinden amortisman ay rma i lemi durdurulur (TFRS 5: md.1/a)²²².

6. Amortisman Uygulamas n Finansal Tablolara Etkisi ve Ertelenmi