Amortisman Ay rma Ko ullar

VUK’un 313’üncü maddesinde amortisman konusu ile beraber amortisman ay rman n ko ullar da belirlenmi tir. Buna göre, bir iktisadi k ymete amortisman ayr labilmesi için a daki ko ullar n varl gereklidir¹²⁵.

123 Güvemli, Oktay. Amortisman Yeniden De erleme ve Uygulamalar , stanbul: 1998,s. 44

124 Gündüz, N.Kemal ve Perçin Necati. Amortismanlar ve Yeniden De erleme, Ankara: Yakla m Yay nlar , 2009,s.4.

125Tokay, S. Hüseyin. “Amortisman Hesaplama Yöntemlerinin Giderlere ve Yeniden De erleme lemlerinin Etkisi-1”, Yakla m Dergisi Temmuz 2003, say 127,s.27.

4.3.1. letmede Bir Y ldan Fazla Kullan lmas

Bir iktisadi k ymetin amortismana tabi tutulabilmesi için, i letmede bir y ldan fazla kullan lmas n mümkün olmas gerekir.

letmede bir y ldan fazla kullan lmas mümkün olmayan iktisadi k ymetlerin de eri ne olursa olsun, iktisap edildi i dönemde gider yaz lmal r.

Bir y ll k sürenin belirlenmesinde de erleme gününe göre belirleme yap lmamal r. Örne in; Aral k ay nda sat n al nan ve ömrü üç ay olan bir iktisadi ymetin bedeli ne olursa olsun, do rudan gider yaz lmal r. De erleme gününde bu ymetin i letmede mevcut olmas bu durumu de tirmeyecektir¹²⁶.

Öte yandan, i letmede bir y ldan fazla kullan lma art , sabit k ymetleri niteleyen bir unsurdur. Sabit k ymet, i letmede bir y ldan fazla kullan lacak nitelikte olmak art ile baz y llar hiç kullan lmadan bekletilmi olsa bile amortisman ayr r.

4.3.2. Y pranma, A nma veya K ymetten Dü meye Maruz Kalmas

Amortismana tabi tutulabilecek k ymetlerde aranan bir özellik de kullan na ba olarak y pranmaya, a nmaya veya k ymetten dü meye maruz kalmas r. ktisadi ymetin y pranmaya veya a nmaya tabi olmas ndan, eskimenin bu k ymetin fiziki bünyesinde meydana getirdi i kayb n anla lmas gerekmektedir. ktisadi k ymetin de erin artmas veya azalmas ayr bir olayd r. öyle ki; bir iktisadi k ymet, süreç içinde al bedeline k yasen de er kazanabilir. Örne in; maliyet bedeli 150.000 TL olan bir otomobilin piyasa de eri al takip eden 1 y l içinde 250.000 TL’ye ç km olabilir.

Böyle bir durumda sözkonusu iktisadi k ymetin y pranma veya a nmaya tabi olmad bu nedenle de amortismana tabi tutulmamas gerekti i ileri sürülemez. Çünkü, bu

ymet fiziki anlamda eskimek suretiyle a nmaya veya y pranmaya maruz kalmaktad r.

126 Yalç n, s.632.

Örne imizdeki otomobile göre belirtirsek, otomobilin de eri artmakla birlikte o art k eskimi (1 ya nda) bir otomobildir. Yeni bir otomobille aras nda bu anlamda bir fark vard r ve bu farkl k üzerinden amortisman ayr lmas gerekli k lmaktad r¹²⁷.

4.3.3. letmenin Aktifine Girmi Olmas

Amortisman konusu iktisadi k ymetler gerek bilanço ve i letme esas nda defter tutan mükelleflerde gerekse serbest meslek erbab ve gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerde VUK’un 198. maddesinde gösterildi i ekilde envantere al rlar. ktisadi ymetin envantere dahil olmas , hem fiilen i letmenin tasarrufunda bulunmas , hem de envantere kaydedilmi olmas ifade eder¹²⁸.

Öte yandan, i letmede kullan lmakla beraber, kayden envantere al nmam olan iktisadi k ymetler içinde amortisman ayr lmaz. Örne in, i sahibinin, tamamen i letme faaliyetlerine tahsis etti i binek otomobil, kayden envantere al nm sa amortisman konusu yap lmaz.

daki iki hal özellik arz eder.

a) Mülkiyeti muhafaza kayd ile sat lan kamyon ve benzeri araçlar ve di er sabit k ymetlerle ilgili amortisman, amortisman konusu k ymet hukuken henüz al n aktifine girmemi olmamakla beraber, al taraf ndan ayr r.

b) Ba kalar na ait araziler üzerine tahsis edilen reklam panolar , fiilen i letme dahilinde olmamakla beraber, envantere al r ve amortismana tabi tutulur¹²⁹.

127 Tarakç , H r. Vergi Mevzuat nda Amortismanlar ve Enflasyona Kar Olu turulan Müesseseler, stanbul: K lavuz Yay nlar , 2007, s. 23

128 Aksoyo lu, Volkan. “Kullan lm ( kinci El) Amortismana Tabi ktisadi K ymet Sat n Al nmas Halinde Bu K ymetler çin Amortisman Ayr labilir mi?”, Lebib Yalk n Mevzuat Dergisi, ubat 2009, say 62,s. 97.

129 Sönmez, Erdal ve Ayaz Garip. Geçici Vergi Uygulamalar , Ankara: Türmob Yay nlar , 1999,s. 141.

4.3.4. ktisadi K ymetin De erinin Belli Bir Miktar n Üzerinde Olmas De eri ne olursa olsun i letmede bir y ldan fazla kullan lacak alet ve demirba lar amortisman n konusuna girer. Ancak VUK’un 313.maddesinde dileyen mükellefler, de eri belli bir tutar a mayan alet ve demirba lar do rudan gider yazabilmelerine imkan tan nm r. Bu suretle önemsenmeyecek derecede küçük de erlere sahip duran varl klar amortismana tabi tutmalar yoluyla mükelleflere bir seçimlik hak tan nm r.

Do al olarak, seçimlik hakk n katlan lan maliyet unsurlar n do rudan gider kaydedilmeleri yerine bu bedellerin amortisman yoluyla itfa edilmesi yoluyla kullan lmas da mümkündür. Görüldü ü üzere, amortismana tabi varl klar n belirli bir de erin üzerinde olmas konusunda asli bir art bulunmay p, VUK’un 313.maddesi uyar nca belirlenen tutarlar, i letmelerin tercihlerine göre bedelleri do rudan gider olarak dikkate al nabilecek varl klar n tespiti yönünden önem arz etmektedir.

Önceki bölümlerde de aç klad z gibi, de erleri do rudan gider yaz labilecek varl klarla ilgili olarak Kanun’un bahsedilen maddesinde yer alan tutar, llar itibariyle e itlik göstermeyip her y l ba ndan itibaren art lmaktad r¹³⁰. Nitekim 393 s ra nolu V.U.K Genel Tebli i ile 01.01.2010 tarihinden geçerli olmak üzere söz konusu tutar 680 TL olarak belirlenmi tir. Bu ekilde do rudan gider yaz lan alet ve demirba lar iz bedelle envantere dahil edilebilirler.

Dolay yla de eri 680 TL’yi a mayan alet ve edevat, mefru at ve demirba lar amortismana tabi tutulmadan do rudan gider yaz labilir¹³¹.

Ancak bu konuda a daki hususlara dikkat etmek gerekir:

130 Kaynak, s.205.

131 Aygün, Fethi. “Fiziki Ömrünü Tamamlam Demirba n Sat ”, Lebib Yalk n Mevzuat Dergisi, Kas m 2009, say 71,s.51.

Seçimlik Hakk n Kullan laca Dönem

De eri belli bir tutar a mayan alet ve edevat, mefru at ve demirba lar amortismana tabi tutulmadan do rudan gider yaz lmas yönünden u hususlara dikkat etmek gerekir;

“Amortisman ay rma ve do rudan gider yazma hususunda seçimlik hakk n alet ve demirba n iktisap edildi i y l olmas gerekir. ktisap y nda amortisman ayr ld ktan sonra kalan tutar ikinci y llarda tamam yla gider yaz lamaz.”

ktisap edildi i y lda gider yaz lmayan, iktisadi k ymetler için amortisman yoluyla itfa seçene inin tercih edildi inin kabulü gerekmektedir. Bu durumda birinci n amortisman ayr lm kabul edilip bakiye tutar kalan süre içerisinde itfa edilecektir¹³².

ktisadi ve Teknik Aç dan Bütünlük Arz Eden Varl klarla lgili De erlendirme

Nitelikleri amortismana tabi tutulmaya uygun baz iktisadi k ymetler topluca sat n al nd klar nda belirtilen tutarla k yaslamalar nda topluca sat n al nan k ymetlerin her birinin de eri mi yoksa toplu al n de erinin mi dikkate al naca noktas nda, bu ymetlerin bir arada iktisadi ve teknik bak mdan bir bütünlük olu turup olu turmad na bak lmas gerekir¹³³.

Bir tuhafiyecinin veya herhangi bir ticari i sahibinin dükkan na ald ve de eri belli tutar n alt nda olan sandalye bedeli, do rudan gider yaz labilir. Buna kar k bir yazl k sinema için al nan sandalyelerden herhangi birinin de eri haddin alt nda olmakla beraber, toplam de er belli tutar geçmekte ise, do rudan gider yaz lmas mümkün de ildir. Bunlar tamam ile aktifle tirilip amortismana tabi tutulmak zorundad r.

132 Yalç n, s. 633.

133 Tarakç , s.24.