Ali Vecdi Bingöl’ün Hayatı ve Güftelerinin İncelenmes

Ali Vecdi Bingöl (1888-1973)

“75 güftesi bestelenen Ali Vecdi Bingöl, 1888 yılında Arapkir’de doğmuştur. Şairliği de bulunana Mevlevi Mehmed Vahdî Efendinin oğludur. Aslen Kemaliyeli olan şair soyu Bingöl çobanlarından Sinanlı aşireti ağası Mehmed Ali’ye dayanır. Eğitim alanında öğretmen, yazar ve dilci olarak büyük hizmetler vermiş olan şair ilk eğitim ve öğretimini babasından görmüş, 1908 yılında İstanbul’a giderek öğretmen okuluna girmiş, orada önce orada Tevfik Fikret’in öğrencisi olmuştur. Otuz yıl kadar bir süre boyunca İstanbul’daki çeşitli okullarda öğretmenlik yaptıktan sonra 1959 yılında emekliye ayrılmıştır. Şair 30 Ocak 1973 yılında İstanbul’da ölmüştür.” (Yarar, 1992: 262)

Güfte 1

(Nihavent – Sofyan – Kadri Şençalar) Şarkı

(Mahur – Yürüksemai – Münir Nurettin Selçuk) Şarkı

Aşıka Bağdat sorulmaz, Ufukları aşar gider, Ümit yolcusu yorulmaz, Baht izinde koşar gider,

Sevdâya karşı durulmaz, Gönüllerde yaşar gider, Ümit yolcusu yorulmaz, Baht izinde koşar gider.

Koşma tipinde yazılan bu güftenin kafiye düzeni abab abab şeklindedir. Soyut görüntü alt başlığında, imgesel görüntü unsurlarına yer verilmiştir. Nakarat kullanılan güftede -ulmaz ifadesi redif, -or ifadesi tam kafiye olarak kullanılmıştır.

Güfte 2

(Mahur – Sofyan – Sadettin Kaynak) Şarkı

Atlılar atlılar atlılar erler erler yiğit askerler Yurdu yurdu severler durmaz ilerler

Gözler her an ilerde ilerde ilerde Çelik göğüs siperde siperde siperde

Durmaz durmaz ilerler yurdu severler Yavuz atlıyız tunç kanatlıyız

Vatan uğrunda ölüm andlıyız

Atlar kişnesin kişnesin silah işlesin işlesin

Şairin bu güftesinin kafiye düzeni aabb accd şeklindedir. Soyut görüntü alt başlığında, imgesel görüntü unsurlarına yer verilmiştir. Güftede -erler ve -de ifadesi redif olarak kullanılmıştır.

Güfte 3

Ayrılık yaman kelime Benzetmek azdır ölüme Kim uğrarsa bu zulüme Gündüzü olurmuş gece

Soldu mu neşen hevesin Seslenirim gelmez sesin Dudaklarımda nefesin Özlerim seni delice

Tatmadan aşkın tadını Duydum acı feryadını Dilimin zevki adını Sayıklarım hece hece

Şarkı formunda yazılan bu güftenin kafiye düzeni aaaa bbba ccca şeklindedir. Soyut görüntü alt başlığında, imgesel görüntü unsurlarına yer verilmiştir. Ayrılık teması ölüme benzetilmiştir. Güftede -e ifadesi redif olarak kullanılmıştır.

Güfte 4

(Hüseyni – Oynak – Sadettin Kaynak) Şarkı

Ben bir çoban kızıyım Dağların yıldızıyım Yamaçları süsleyen

Sürülerin kızıyım

Civan bir atlı geldi Uçtu kanatlı geldi Onun yiğit bakışı Canımdan tatlı geldi

Hey dağların meralı Zümrüt bakışlı esmer Dudağın her güzelden Daha sevimliyim der

Aradım atlı yayan Sende buldum eşimi Gözlerinde parlayan Sevdanın güneşini

İn dallardan aşağı Yanıma gel yanıma İn dallardan aşağı Saram seni canıma

Türkü formunda yazılan bu güftenin kafiye düzeni aaaa bbba ccca ddda eeea şeklindedir. Soyut görüntü alt başlığında, imgesel görüntü unsurlarına yer verilmiştir. Sevgilinin bakışları zümrüte, benzetilmiştir. Güftede -ıyım ifadesi redif, -ız ifadesi tam kafiye olarak kullanılmıştır.

Güfte 5

(Uşşak – Sofyan – Sadettin Kaynak) Şarkı

Bu gece düğün dernek Binbir geceden örnek Sevişenler bu gece Bir çiçek bir kelebek

Bu gecenin adına Doyulur mu tadına Sevişenler bu gece Erecek muradına

Bu gece mutlu gece Vur patlasın eğlence Dirlik düzenlik olsun Sevişen iki gence

Koşma tipinde yazılan bu güftenin kafiye düzeni aaba ccbc ddbd şeklindedir. Soyut görüntü alt başlığında, imgesel görüntü unsurlarına yer verilmiştir. Nakarat kullanılan güftede -nek, -adına ifadesi zengin, -ce ifadesi tam kafiye olarak kullanılmıştır.

Güfte 6

(Muhayyer – Düyek – Sadettin Kaynak) Şarkı

Bülbülüm gel de dile Söyle benimle bile Sesini duyur ele Çile bülbülüm çile

Issız yuvanda tektin Çekilmez çile çektin Kim derdi gülecektin Çile bülbülüm çile

Müjde ey güzel kuşum Bahara döndü kışım Gülüyor içim dışım Çile bülbülüm çile

Türkü formunda yazılan bu güftenin kafiye düzeni aaaA bbbA cccA şeklindedir. Soyut görüntü alt başlığında, imgesel görüntü unsurlarına yer verilerek kişileştirme sanatından faydalanılmıştır. Nakarat kullanılan güftede -ile ve -tin ifadesi zengin kafiye olarak kullanılmıştır.

Güfte 7

(Mahur – Nimsofyan – Münir Nurettin Selçuk) Şarkı

Otomobil uçar gider Ömrüm gibi geçer gider Ben tâlihin peşindeyim Talih benden kaçar gider

Otomobil yuttu yolu Bu yolda mâcerâ dolu Direksiyon yâr elinde Gönlüm ardına koşulu

Şarkı formunda yazılan bu güftenin kafiye düzeni aaba ccdc şeklindedir. Öznel görüntü alt başlığında, resimsel görüntü unsurlarına yer verilmiştir. Güftede -ar gider ifadesi redif, -eç/-aç ifadesi tam kafiye olarak kullanılmıştır.

Güfte 8

(Mahur – Sofyan – Sadettin Kaynak) Şarkı

Sevgi şefkat iki kardeş Bu yuvada bizlere eş Kanımızda hep o ateş

Bu ocak bu kucak Bu toprak bu bayrak Bizi yaşatan Yaşasın vatan Gönlümüzü ısıtan o Alnımızı ışıtan o Esirgeyen hoş tutan o Bu ocak bu kucak Bu toprak bu bayrak Bizi yaşatan

Yaşasın vatan

Bu yuvayı ören bize Bu nimeti veren bize Kanadını geren bize

Bu ocak bu kucak Bu toprak bu bayrak Bizi yaşatan

Yaşasın vatan

(Günah peşinde filminden)

Serbest formunda yazılan bu güftenin kafiye düzeni aaa bb cc ddd bb cc eee bb cc şeklindedir. Öznel görüntü alt başlığında, resimsel görüntü unsurlarına yer verilmiştir. Nakarat kullanılan güftede -o ifadesi yarım kafiye olarak kullanılmıştır.

Güfte 9

(Dügah – Düyek – Kadri Şençalar) Şarkı

Yine o menekşe gözler aralı Oya kirpiklerde yaşlar sıralı Uyu ey gönlümün nazlı meralı

Susun garip kuşlar ötmeyin susun Yetimler güzeli yavrum uyusun

Uyu yavrum ninni diyeyim sana Şu mahsun gönlümü salma hicrana Sen kaldın gidenden hatıra bana

Susun garip kuşlar ötmeyin susun Yetimler güzeli yavrum uyusun

Türkü formunda yazılan bu güftenin kafiye düzeni aaa bb ccc bb şeklindedir. Öznel görüntü alt başlığında, resimsel görüntü unsurlarına yer verilmiştir. Nakarat kullanılan güftede -lı ifadesi redif, -ara ifadesi zengin kafiye olarak kullanılmıştır.

Güfte 10

Leyla bir özge candır Kara gözlü ceylandır Doyulmaz hüsn ü andır Kanılmaz bir içim su

Dillerde sözlenen o Yollarda gözlenen o Yürekten özlenen o Her gönülde o arzu

Aşıklar Levent olsa Sevdalar kemend olsa Birbirine bend olsa Ele geçmez o ahu

Şarkı formunda yazılan bu güftenin kafiye düzeni aaab cccb dddb şeklindedir. Soyut görüntü alt başlığında, imgesel görüntü unsurlarına yer verilen güftede sevgilinin gözleri ceylana benzetilmektedir. Nakarat kullanılan güftede -dır ifadesi redif, -ân ifadesi zengin kafiye olarak kullanılmıştır.

75 güftesi bestelenen Vecdi Bingöl’ün seçilen güftelerinin içerik yönünden incelenmesinde konuların tamamının insan-dünya ve kadın-erkek ilişkileri çerçevesinde toplandığı görülmektedir. Temalarda ise aşk teması başta olmak üzere kahramanlı, dünya hayatı, evlat sevgisi ve vatan sevgisi temalarının işlendiği görülmektedir. İncelenen şiirlerde olay ve düşünce başlıklarının bulgularına rastlanmazken varlık başlığında bir şiirinde materyalist yaklaşımda bulunduğu görülmüştür. Vecdi Bingöl şiirlerinde iyimser duygulara yer verirken, bir şiirinde kötümser duyguları kullanmıştır.

İyimser duygularda romantik aşk başta olmak üzere hasrette işlenmiştir. Şair şiirlerinin büyük bir kısmında görüntü olarak soyut ve imgesel görüntü öğelerini kullanmış, üç güftesinde öznel görüntü alt başlığında resimsel görüntü unsurlarını kullanmıştır.

Vecdi Bingöl’ün eserlerinin şekil yönünden incelenmesinde halk müziği nazım şekillerini sıklıkla kullandığını görüyoruz. Bu nazım şekillerinden türkü, koşma ve şarkı türleri sıklıkla kullanılmıştır. Vecdi Bingöl görüntüye dayalı nazım denemelerinde bulunmamıştır.

Vecdi Bingöl’ün şiirlerinin dil ve üslûp yönünden incelenmesinde dil sapmalarının kullanılmadığını, buna karşın iki güftesinde konuşma dili unsurlarının kullanıldığı görülmüştür. Seçilen şiirlerinin yedi tanesinde nesre özgü cümle kullanılırken, kalan üç tanesi Ulantı cümle olarak kullanılmıştır. Dilde tasarruf yollarına gidilmeyen güftelerde tasviri üslup başta olmak üzere, lirik üslup, hitabet üslubu ve iç konuşma üslupları kullanılmıştır.

Redif ve kafiye unsurlarının kullanıldığı güftelerin beş tanesinde kelime tekrarına rastlanmaktadır. Vecdi Bingöl ifade tekrarları yapmazken, yedi güftesinde nakarat unsurlarını kullanmıştır. Şairin seçilen güftelerinde hiç aruz vezni kullanılmazken altı güftesi hece vezni, geri kalan dört güftesini ise serbest vezin ile yazıldığı görülmektedir.

Vecdi Bingöl’ün halk kültürü motifleri taşıyan güftelerinin en çok bestekâr Sadettin Kaynak tarafından bestelendiği tespit edilmiştir. Ayrıca Cumhuriyetten sonra yapılan filmlerin bazılarının, Saadettin Kaynak tarafından yapılan film müziklerine güfte olarak şairin şiirleri kullanılmıştır.

Tablo 37. Vecdi Bingöl’ün şiirlerinin içerik yönünden incelenmesi Vecdi

Bingöl Konu İ

zlek

(Tema) Düşünce Olay Varlık Duygu Görüntü

Güfte 1 Kadın-Erkek _İlişkisi Aşk - - -

İyimser Duygular (Romantik Aşk) Soyut Görüntü (İmgesel)