Aktif Pasif Yönetiminin Yapısı

Öncelikle ALCO’nun görevlerini inceleyelim. ALCO üyelerinin kredi müdürü, yatırım müdürü, mali işler müdürü, fon müdürü ve başkan olarak da genel müdürden oluşması önerilir. Genel olarak ALCO’nun 6 ile 8 kişi arasında değişen bir sayıda üyeye sahip olması uygun görülmektedir. Bundan daha fazla üyenin katılması

124 _{Bangladesh Bank, “Managing Core Risks In Banking: Asset Liability Management(ALM)”,} http://www.bangladesh-bank.org/mediaroom/corerisks/albsrisks.pdf, (2 Şubat 2008), s.1

konunun fazla dağılmasına yol açabilecektir. ALCO’nun mutlaka standart bir toplantı formatı olmalıdır. Belirli bir formata bağlanmamış ALCO toplantıları önemli konularda cevaplanmamış soruların kalmasına neden olabilir. Bunun yanı sıra sorumluluk zinciri kırılır. Toplantılarda faiz oranları, döviz fiyatları gibi belirli konu ve tahminler tartışılmalıdır. Yine girilecek sektörlerin durumu ve girilmesi düşünülen sektörlerin durumu genel hatlarıyla incelenmelidir. Merkez Bankası, Hazine v.b kurumların yeni uygulamaları ve kanun değişiklikleri dolayısıyla bunların bankaya etkileri tartışılmalıdır. Ayrıca bu toplantılarda aktif-pasif vade yapısı, yabancı para durumu, belirli aktif-pasif kalemlerin getiri ve maliyetleri bu toplantılarda görüşülmelidir. Süreklilik bu toplantıların geleceği açısından son derece önemlidir. Literatürde toplantıların aylık olarak yapılması tavsiye edilmekle birlikte haftalık hatta gerek görüldüğünde günlük olarak da yapılabilir.

Aktif-pasif yönetimine bankacıların gerekli önemi vermesi ve bir üst yönetim komitesi olan APYK’ni kurmaları gerekir. Bu komite çalışırken bankanın ana stratejilerinin ve ilkelerinin iyi tanımlanmış olması gerekmektedir. Bankanın ne tür bir banka olduğu, misyonunun ne olduğu, risk alma konusundaki yaklaşımları net bir şekilde tanımlanmış olmalıdır. Pazar payı, ürün karışımı, bilanço büyüklüğü konularında spesifik olarak belirlenmiş hedeflerin olması yararlı olacaktır.125

“ALCO’nun faaliyetleri 3 bileşene ayrılır;

1- Ekonomik ve mali yıl bağlamında iş dinamiklerini anlamak, 2- Kararlara varmak,

3- Planlar ve politikaları eyleme dökmek.”126

ALCO kazançları maksimize etmek ve likidite seviyesini arzu edilen düzeyde tutmak için fonların tüm satım ve alımından sorumludur. Kredi fiyatlandırma stratejilerini değerlendirmek, spread düzeyini kontrol etmek, zorunlu rezervlerle ilgili

125 _{Mehmet Takan, a.g.e, s.598}

karar vermek, bütçedeki değişkenleri inceleyerek bunlara göre bir yol haritası çizmek yine ALCO’nun görevleri arasındadır. ALCO aktif-pasif yönetimi politikasını yeniden gözden geçirebilmelidir, söz konusu politika işlevini geliştirebilmelidir. Ayrıca yönetim ile planlama arasında eşgüdümlemeyi sağlayarak gerektiğinde politika değişiklikleri önerebilmelidir. Yine gelecek mali yıl için aktif-pasif yönetimi planının hazırlanması ALCO’nun diğer bir sorumluluğudur. Bu plan günlük ortalama bilanço, spread değeri, faiz ve faiz dışı gelir ve giderler, likidite, sermaye yeterliliği, faiz oranı duyarlılığı ve ROE ile ilgili oranları da içermelidir. Komite son olarak bankanın reklam politikasını belirlemeli ve sürekli izlemelidir. Bankadaki tüm bölümler yaptıkları yeni uygulamalar, yeni ürünler ve rakiplere göre farklılıklar konusunda üst yönetimi bilgilendirmelidir.

İncelenecek diğer bir konuda aktif-pasif yönetimi bölümünün görevleridir. ALCO eğer yönetimde etkin olmak istiyorsa mutlaka eleman desteğine ihtiyacı vardır. Özellikle büyük bankalarda bu konuda ayrılan eleman sayısı çok fazla olacaktır. İstisnasız tüm bankaların bir aktif-pasif yönetimi bölümü kurmaları veya bir eleman destek grubu oluşturmaları gerekmektedir.

Aktif-pasif bölümünün olası görevleri aşağıdaki gibidir;

−Rapor hazırlama. ALCO için önceden hazırlanmış raporların tanımlanması,

−İnformativ rapor. ALCO neyi görmeli, görmek istemeli ve bu nasıl sunulur’un kararlaştırılması,

−Aktif-pasif yönetimi tekniklerinin geliştirilmesi. Aktif-pasif yönetiminin anahtar konularını ölçmek ve yönetmek için yöntemler geliştirilmesi, −Geleceğe ilişkin senaryolar hazırlanması. ALCO’ya karar alma sürecinde yardımcı olmak amacıyla bilanço hacmi ve faiz oranlarının çeşitli tahminler ile net faiz geliri tahmini yapmak.

−ALCO karar raporlarının analizi. ALCO’ya yapılan önerilerin analizi ve komiteye tavsiyelerde bulunulması,

−İç danışmanlık. Bankanın fiyatlandırmada ihtiyaç duyan bölümlerine yardım etmek, ALCO direktiflerini uygulamak ya da uzman elemanlarla bağlantılı diğer konularda yardımcı olmak,

−Önerilerde bulunmak. Aktif-pasif yönetimi politikaları önererek bunları ALCO’nun onayına sunmak,

−Aktif-pasif yönetiminin diğer planlama süreçleri ile ilişkisi aktif-pasif yönetimi sürecini ilgilendirdiği kadarıyla uzun dönem stratejiler oluşturmak ve yıllık bütçe yapmak,

−Çevresel analiz. Banka karlılığı ve bilançosu açısından hangi politik, sosyal ve ekonomik oluşumların uygun olduğunu kararlaştırmak.

−Fon satın almak taktiklerini planlamak. Spread’ları analiz etmek ve ayrıntılı olarak en uygun taktikleri geliştirmek,

−Sermaye planlaması. Yeni sermaye artışını incelemek ve önermek, borç ve hisse senedi çıkarılmasını önermek,

−İç fonların transfer mekanizmalarının geliştirilmesi. Bu fon transfer sistemlerinin aktif-pasif yönetimi hedefleri açısından uygun olup olmadıklarından emin olunması.127

Bankalar ayrı bir aktif-pasif bölümüne sahip değillerse yukarıda sayılan fonksiyonlar genellikle fon yönetimi, planlama, mali tutanaklar ve kontrol v.b bölümlerin görevi haline gelir.

Son olarak aktif-pasif yönetim sürecinde hazırlanacak rapor çeşitleri ve içeriklerinden bahsedilecektir. Aktif-pasif yönetiminin ilgili konularına ilişkin raporlar ALCO toplantılarında düzenli olarak hazırlanmalı ve sunulmalıdır. Raporlar aşağıdaki çeşitlerde olabilir;

─ Aktif-pasif yönetiminin mevcut ve gelecekte tahmin edilen performans değerleri, (Spread miktarı, likidite pozisyonu, sermaye yeterlilik oranı, ROA ve ROE gibi değerler)

127 _{W. M Glavin, Asset / Liability Management, A Handbook for Commercial Banks, Bank} Administration Institute, Rolling Meadows, Illinois USA, 1982, s. 13-16

─ Faiz sınırı raporu,

─ Aktif kalemlerin karlılık raporları,

─ Süre analizi veya aktif-pasiflerin vade yapılarına ilişkin rapor, ─ Kredi ve mevduat çekiliş tahminleri için rapor,

─ Faiz, para politikaları v.s ekonomik gösterge tahminleri için rapor, ─ Mali türevlerde riskleri ortadan kaldırmak için rapor,

─ Bilanço dışı kalemlerde rapor, ─ Yük düzeyi için rapor.