Akreditif Çeşitler

Akreditiflerin özelliklerine göre çeşitli şekillerde sınıflandırılması mümkündür.

 Taraflara verdiği güvence açısından akreditif çeşitleri

 Ödemeden sorumlu olan kuruluş açısından akreditifler

 Ödeme şekli açısından akreditifler

 Belgeleri kullanış amacı açısından akreditifler

1.Taraflara Sağladığı Güvence Açısından Akreditifler: Dönülebilir ve dönülemez

akreditifler olarak iki grupta incelenmektedir.

Dönülebilir Akreditif: Amir bankası tarafından ihracatçıya ön uyarıda bulunmaksızın

geçersiz kılınabilen veya koşullarında değişiklik yapılabilen akreditif türüdür. Amir bankanın isteği doğrultusunda ithalatçıya duyurmadan veya uyarmadan akreditif şartlarında değişiklik yapılabilme hakkı, ithalatçı için akreditifin güvenilir bir ödeme aracı olmadığı konusunu gündeme getirir. Sonuç olarak da akreditif uygulanma kuralarını belirleyen UCP 600’de dönülebilir akreditif kapsam dışında bırakılmıştır.

Dönülemez Akreditif: Amir bankanın ithalatçının bilgisi dışında akreditif şartlarında

hiçbir değişiklik yapmadığı akreditif türüdür. Ancak akreditife bir başka banka teyidini vermiş ise bu durumda amir bankası ve teyit bankası ihracatçıya karşı akreditif açıldıktan sonra sorumlu olurlar.

2.Ödemeden Sorumlu Olan Kuruluş Açısından Akreditifler:

Teyitli Akreditif: Amir bankanın talimatıyla bankanın teyidini eklediği ve amir bankanın sorumluluğunu yerine getirmediği durumda teyit bankası olarak lehtara ödeme yapacağına dair teyit bankasının sorumluluk yüklendiği akreditif türüdür. Teyit kefaleti genellikle amir bankasının ülke riskini bertaraf etmek için düzenlenir. Böylece teyit bankası lehtara ikinci bir ödeme garantisi vermektedir.

Teyitsiz Akreditif: Amir banka dışında hiçbir bankanın ödeme güvencesini taşımayan

akreditif türüdür. İhbar bankasının ödeme sorumluluğu olmaması durumu UCP 600’de ‘Teyit Bankası olmayan bir ihbar bankası akreditifi ve herhangi bir değişikliği ibraz, karşılama veya iştira etme yükümlülüğü olmaksızın ihbar eder.’ İfadesiyle yer bulmuştur.

Teyitsiz akreditiflerde, ihbar bankası sorumluluk almaz. Amir bankadan gelen akreditifi sadece lehtara iletmek sorumluluğunu taşır. Teyitli akreditiflerde teyit bankası üstleneceği riske karşılık komisyon almaktadır. Bunun için akreditif masrafları yükselmektedir ve bu nedenle ithalatçılar genellikle teyitsiz akreditifi tercih etmektedir.

3.Ödeme Şekli Açısından Akreditifler: Ödeme şartlarına göre akreditifleri dört başlık

altında toplayabiliriz.

Vesaik İbrazında Ödemeli Akreditif: Görüldüğünde ödemeli akreditif olarak da

adlandırılan bu tür akreditiflerde şart koşulan belgelerin sunulması ve bu belgelerin amir banka tarafından uygun bulunması üzerine akreditif bedelinin hemen ödendiği akreditiflerdir.

İhracatçı belgeleri bankaya teslim eder etmez mal bedeli üzerinden işlem yapılır, teyit bankası da bedeli bankadan tahsil eder. Eğer banka ihbar bankası ise, belgeler amir bankaya gider; amir bankanın ihbar bankasını ramburse etmesinden sonra ödeme yapılır. Bu nedenle ihracatçı açısından akreditif işlemlerinin yürütüldüğü bankanın teyit bankası olması büyük önem taşır.

Kullanılan ödeme yöntemleri ihracatçı ve ithalatçı açısından değişik risk değerlerine sahiptir.

Vadeli Akreditif: Akreditifte belirtilen belgelerin sunulması ve bu belgelerin amir

banka tarafından uygun görülmesinden sonra akreditif bedelinin akreditifte öngö rülen vadede ödendiği akreditiflerdir. Genellikle akreditifte ödeme tarihi, belgelerin sunumundan on beş gün veya yükleme tarihinden bir ay sonra olarak belirlenir.

Kabul Kredili Akreditifler: Akreditifte ön koşul olarak belgelerin sunulması ve bu

belgelerin amir banka tarafından uygun görülmesi ile akreditif bedelinin akreditifte şart koşulan poliçenin vadesinde ödendiği akreditiflerdir. Eğer akreditif teyitsiz akreditif ise poliçenin ödenmesinden amir banka sorumludur. Teyitli akreditiflerde ise amir bankanın yanı sıra teyit bankası da üzerine çekilen poliçelerin ödenmesinden sorumlu olmaktadır.

Ayrıca bu tür akreditif ile ithalatçıya; ithal ettiği malların bedelini, malları satarak elde edeceği para ile taksit halinde ödeme imkanı da sunar.

4.İştira edilebilir akreditifler: İştira akreditifinde ödeme, akreditif şartlarına uygun

olarak düzenlenmiş poliçeye bağlı belge amir bankaya geldikten sonra yapılır. Poliçelerin akreditif şartlarına uyularak lehtar tarafından; akreditif amiri, amir banka veya akreditifte gösterilen muhatap bankaya sunulması üzerine, ödeme alınır.

İştira akreditifleri, kabul akreditifi ile benzer özellik göstermektedir. Aradaki tek fark; iştira akreditifinde poliçe görüldüğünde vadeye yayılmakta, hemen paraya dönüştürülebilir ya da daha sonraki bir vadeyi içermekle birlikte kabulden sonra hemen iskonto ettirilmektedir.

5.Belgelerin Kullanılış Amacı Açısından Akreditifler: Akreditifte kullanılan belgelere

göre belirlenmiş akreditiflerdir.Bunlar;

Adi akreditif: Akreditif şartlarında belirlenmiş limitin bir defa kullanılması sonucunda

hükmü son bulan akreditif türüdür. Aşamalı sevkiyata izin verilmesi, şartlarda belirlenmiş limitlere sadık kalınması ve o parti sevkiyatın ait belgelerin sunulması koşullarıyla, her partinin ödemesi taksit taksit yapılabilir. Akreditif şartnamesinde rotatif ibaresi bulunmuyor ise bu tür akreditife adi akreditif denir ve bu tür, klasik akreditif tipidir.

Rotatif Akreditif: Akreditifin belli bir bölümü kullanıldıkça hiçbir yenilemeye ihtiyaç

duyulmayan ve aynı koşullarda otomatik olarak yenilenen akreditiftir. İki şekilde açılabilir;

-Süreyle sınırlanmış rotatif: Hem miktarı hem de dönemi belirlenen rotatif akreditiftir.

Birikimli ve birikimsiz olarak gruplanabilir.

Birikimli akreditif, varsayılan dönemde kullanılmayan yani sevkiyatı yapılmamış ve bu yüzden tahsilatı da yapılamamış kısmın diğer dönemlerde kullanılması durumudur. Birikimsiz akreditif, herhangi bir dönemde kullanılmayan tutarın, daha sonraki süreçte de kullanılamaması durumudur.

-Partiler halindeki rotatif akreditifler de, ithalatçı ihracatçıya ödenmek üzere bir kısım

parayı hazır tutar. İhracatçının sevk edeceği her malın bedelini, akreditif şartına göre bankadan talep etme hakkının bulunması durumudur.

*Karşılıklı Akreditif: İthalatçının ithal etmek istediği bir malı tekrar başka bir ülkeye

satması durumunda, ilk ihracatçının kendine açılacak ithalat akreditifine paralel olmak üzere, alıcı lehine de olmak üzere malları devralacak kişi tarafından bir akreditif mektubu istenmesi durumudur. Bu işlemi gerçekleştirebilmek için bankanın bu durumu kabul etmesi gerekir. Eğer kabul edilir ise ilk akreditifin koşullarına bağlı olarak yeni bir akreditif açılır. İlk lehtar, yeni akreditif bedelinin ödenmesini ilk akreditif tutarının ödenmesi konusunda yaptırımı yoktur. Bankaya ayrıca ramburse etmesi

gerekir. Bu, genellikle transit ticari işlemlerinde ortaya çıkan bir durumdur.

*Devredilebilir akreditif: Lehtarın bir başka lehtara devredebildiği akreditiftir.

Devredilebilir akreditifler, kısaca ; bankalar onaylamadıkları sürece akreditifi devretmek zorunda değildirler. ‘Devredilebilir’ olabilmesi için özellikle bu ibareyi taşıması gerekmektedir. Aksine hüküm yok ise birinci lehtar tarafından masraflar karşılanır. Kısmi yüklemenin olduğu akreditifler birden fazla ikinci lehtara devredilebilir. Aksine hüküm yok ise devredilmiş akreditif tekrar devredilemez. Devredilen akreditif, asıl akreditifin şartlarını belirli maddeler hariç aynen taşımak zorundadır.

Akreditif belirlenen malların ihracatçı firmaca üretimi yapılamayacaksa veya ihracatçı bir aracı ise ayrı ayrı akreditifler açmaya veya akreditif şartlarını değiştirmeye gerek kalmaksızın akreditifin kısmen ya da tamamen bir ya da birden fazla üçüncü kişiye devri konusunda yetki veren akreditiflerdir.

*Teminat-İhtiyat Akreditifi: İkincil ödeme aracı olarak kullanılan bu akreditifler bir tür

garanti mektubu niteliğindedir. Ticari akreditiflerde amir banka, yapılması gerekli prosedürler yerine getirildiğinde lehtara ödeme yapar. İhtiyat akreditiflerinde ö deme, şartların tamamlanması ile yerine getirilir. Bu tür akreditiflerde genellikle büyük inşaat taahhüt işleri ile uzun vadeli satışlarda bir teminat olarak kullanılmaktadır.

Teminat-İhtiyat Akreditifler kendi içinde;  Kesin Teminat Akreditifi

 Peşin Ödeme Teminat Akreditifi  Geçici Teminat Akreditifi

 Kontgaranti Teminat Akreditifi  Mali Teminat Akreditifi

 Sigorta Teminat Akreditifi

 Ticari Teminat Akreditifi olarak ayrılır.

*Kırmızı Şartlı Akreditif: İhracatçıya malı sevk etmeden önce ithalatçıdan avans alma

imkanı tanıyan akreditiftir. Akreditif mektubunda bu hususun kırmızı renkte yazılmış olması nedeniyle kırmızı şartlı akreditif olarak adlandırılır. Ayrıca sevk ve belgeleri sunmaya gerek kalmaksızın ödeme yapmaya imkan vermektedir.

*Yeşil Şartlı Akreditif: Kırmızı şartlı akreditif gibi bu akreditif türünde de ihracatçı bir

miktar avans ödemesi kullanabilmektedir. Yeşil şartlı akreditifte avans kullanılabilmesi için malların depoya girmesi gerekmektedir. Ambar firması tarafından ambar teslim makbuzları düzenlenir ve bu belgeler depolanan malların değerini belirtir. Böylece yeşil şartlı akreditifte malların mülkiyetini bankaya devreden ambar teslim makbuzları

ile garanti altına alınarak riskler azaltılır.