• Sonuç bulunamadı

Akran zorbalığının yaygınlığını anlamanın yolu zorbalığın farkına varıp görülme sıklığını belirleyebilmekle alakalıdır. Gökler‟in (2009: 519) araĢtırmasına göre akran zorbalığına kurban öğrenci oranları; Avustralya‟da yüzde 30-50; Ġtalya‟da yüzde 28-40; Ġngiltere‟de yüzde 4-36; Yunanistan‟da yüzde 15-30; Portekiz‟de yüzde 20-22; Kanada‟da yüzde 21; ABD‟de yüzde 10; Norveç‟te yüzde 10‟dur. Zorba öğrenci oranları ise; Ġngiltere‟de yüzde 20; Ġtalya‟da yüzde 15-20; Yunanistan‟da yüzde 6; Kanada‟da yüzde 12; ABD‟de yüzde 13; Norveç‟te yüzde 7; Türkiye‟de ise yüzde 11 ile yüzde 50 arasında değiĢmektedir.

Ülkemizde yapılan diğer çalıĢmalar incelendiğinde Dölek (2002) beĢinci, yedinci ve dokuzuncu sınıflarda yüzde iki kız, yüzde altı erkek olmak üzere öğrencilerin zorbalık uyguladıklarını, yüzde sekiz oranında kurban olduklarını bulmuĢtur. Gültekin (2003) ise, on bir-on altı yaĢlarında zorbalığa maruz kalanların oranını yüzde on üç olarak belirlemiĢtir. PiĢkin (2003) zorbalık yapma oranının yüzde altı, zorbalığa maruz kalma oranının ise yüzde 30 olduğunu bulmuĢtur. Kapçı (2004) zorba ya da kurban olarak zorbalık olaylarına karıĢan öğrencilerin oranının yüzde 40 olduğunu rapor etmiĢtir. Karaman Kepenekçi ve Çınkır (2006) tarafından lise öğrencileri üzerinde yapılan bir araĢtırmada içinde bulunulan akademik yıl içinde öğrencilerin tamamının en az bir kez zorbalığa uğradığı belirlenmiĢtir. KavĢut (2009) dokuz, on ve on birinci sınıflara yaptığı çalıĢmada ergenlerin çoğunluğunun akran zorbalığına katılmadığını belirlemiĢtir. Çağırgan‟da (2014) dokuz ve onuncu sınıflara yaptığı çalıĢmada benzer Ģekilde öğrencilerin çoğunluğunun akran zorbalığına katılmayan kiĢiler olduğunu bulmuĢtur. Acar (2009) orta gelir düzeyindeki farklı okul türlerinde (meslek lisesi, genel lise, anadolu lisesi) öğrenim gören dokuzuncu sınıf öğrencileriyle yaptığı çalıĢmasında akran zorbalığı gruplarının dağılımını “zorba/kurban” gruptaki öğrenci oranının diğer tüm gruplardaki öğrenci oranlarından daha fazla olduğunu bulmuĢtur. Oranların

büyüklüğü açısından “zorba/kurban” grubu sırasıyla, “karıĢmayan”, “kurban” ve “zorba” gruplar izlemektedir. Karaman Kepenekçi ve Çınkır (2003) eğitimcilerin verdikleri cevaplara göre, okullarda zorbalığı en fazla erkekler, baĢarısız öğrenciler, yaĢça büyükler ve iri yarı öğrenciler uygulamaktadır.

YurtdıĢında yapılan araĢtırma sonuçları da yurtiçi sonuçlarla benzemektedir. Smith, Madsen ve Moody (1999) kurbanların yaĢları arttıkça, zorbalığa uğrama yüzdelerinin azaldığını öne sürmüĢtür. Lisede fiziksel zorbalık, ilköğretimdeki zorbalıktan çok daha düĢük düzeydedir. Kristensen ve Smith‟in (2003) on-on beĢ yaĢları arasındaki öğrencinin zorbalık döngüsündeki rolleri ve baĢ etme becerilerini incelediklerinde öğrencilerin yarıdan fazlasının zorbalık olayına karıĢmadığını, yüzde on altısının kurban, yüzde dokuzunun zorba/kurban ve yüzde sekizinin zorba olduğunu, kızlarda kurban olma eğiliminin erkeklerden daha yüksek olduğunu, yaĢ arttıkça kurban olma eğiliminin azaldığını, zorbalık oranındaki bu farklılığın kültürel kabule, yaĢ gruplarına, araĢtırma metoduna ve etnik kökene göre değiĢebileceğini saptamıĢtır. Rigby (2005) ise Avustralya‟da altı, yedi, sekiz ve dokuzuncu sınıflarda öğrenim gören öğrencilerle yaptığı araĢtırmada ortaokul öğrencilerinin önemli ölçüde zorbalık uyguladıklarını tespit etmiĢtir. Ġsveç‟te yapılan ve amacı ergenlerin zorbalık deneyimleri ve algılarını incelemek olan baĢka bir çalıĢmada, ergenlere okul yılları boyunca yaĢadıkları zorbalık deneyimleri sorulmuĢtur. AraĢtırılan ergenlerden yüzde 39‟u zorbalığa uğradığını, yüzde 28‟i diğerlerine zorbalık uyguladığını ve yüzde on üçü hem kurban hem de zorba olduklarını belirtmiĢlerdir (Frisen, Jonsson ve Persson, 2007).

Kartal ve Bilgin‟e (2007) göre kızlar tarafından zorbalığa uğratılmıĢ olma durumu erkekler tarafından rapor edilmiyor olabilir. Kültürel beklentiler bir erkeğin bir kız tarafından zorbalığa uğratılmasını onaylamaz (Bu özellikle Türkiye için geçerli olabilir.). Ülkemiz ele alındığında bazı gelenekler ve özellikle töre sebebiyle zorbalığa uğrayıp bunu dile getiremeyen kız öğrencilerin var olduğu ve bu vakaların sayıca fazla olduğu tahmin edilse bile kurbanların aile ve çevre baskısından kaynaklı korkularla zorbalığa uğradıklarını söyleyemedikleri tahmin edilmektedir.

Bazı araĢtırmacılar adolesan dönemin baĢlarında akran zorbalığında hafif bir yükseliĢ ve daha sonra zorbalığın görülme sıklığında azalma olduğunu ve bunun okul ve/veya çevre değiĢtirmeyle ilgili olduğunu belirtmektedirler (Pellegrini, 2002; Rigby ve Slee 1991). Pellegrini (2002: 153) zorbalık sıklığındaki azalma nedenine; yeni bir okula geçildiğinde öğrenciler arasında yeni gruplaĢmaların olduğu ve gruptaki denge ve statüler belirleninceye kadar rekabet ortamının oluĢtuğunu, birbirlerine üstünlük kurmak isteyen öğrencilerin güçlerini kullandığını, dengeler oluĢtuktan sonra zorbalık olaylarında azalma görülebileceği Ģeklinde açıklık getirmiĢtir. Ġlk ergenlikte zorbalığa dahil olmada grup dinamiklerinin önemine ve zorbalık uygulamanın okul değiĢtiren yani yeni bir sosyal ortama giren bireyler tarafından akranlarına baskınlık sağlama ve kendilerini kabul ettirme stratejisi olarak kullanılabileceğine ve zorbalığa dahil olmada bir artıĢ olabileceğine dikkat çekmektedir. Bu bağlamda araĢtırmacı ilkokuldan ortaokula geçerek okul değiĢtiren ergenlerin zorbalık deneyimlemelerinde önce bir artıĢ olacağını, ardından sene sonuna doğru zorbalığın azalmaya devam edeceğini öne sürmektedir.

Dölek (2002) özel, devlet, köy ya da kent okullarının zorbalık olaylarının yaĢanması bakımından bir farklılık göstermediğini; ancak zorbalık boyutunun değiĢebildiğini ifade ederek bazı okulların bu davranıĢın ortaya çıkmasına daha kolay zemin hazırlayabildiğine dikkat çekmiĢtir. Aypay, DurmuĢ ve Aybek‟in (2016: 1394) çalıĢması zorba ve kurban olma deneyimlerinin birbiri ile iliĢkili olup kurban olmanın bir anlamda zorba olmaya da davetiye çıkaran bir durum olduğuna iĢaret etmektedir. Belki de kurban olma deneyimleri yaĢayanlar yaĢadıkları onur kırıcı deneyimlerin olumsuz psikolojik izlerini kendilerinden daha zayıf olanlara maruz kaldıkları zorba davranıĢları yaparak telafi etme yoluna gidiyor olabilirler.